Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh Lớp 3 giải toán có lời văn

ơng pháp kiểm tra, đánh giá. 
 - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động học tập của học sinh 
4. Đối tượng nghiên cứu 
 - Học sinh lớp 3C trường Tiểu học Thanh Xuân Nam 
5. Phạm vi nghiên cứu 
 - Năm học 2017 – 2018 
 4 
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
Chương I : Nội dung chương trình 
 Để phục vụ cho mục đích nghiên cứu đề tài tôi thống kê phân tích các hướng 
nghiên cứu giải toán có lời văn trong môn Toán của chương trình sách giáo khoa 
lớp 3 phục vụ cho việc giảng dạy. 
 Nội dung về giải toán có lời văn được đưa vào giảng dạy trong chương trình 
Toán lớp 3 như sau : 
1. Các bài toán về nhiều hơn, ít hơn – so sánh hai số hơn , kém nhau bao 
nhiêu đơn vị. 
2. Các bài toán về tích của hai số - chia thành các phần bằng nhau – chia 
thành nhóm – chia có dư. 
3. Các bài toán về quan hệ giữa thành phần và kết quả phép tính. 
4. Các bài toán về gấp một số lên nhiều lần – giảm đi một số lần . 
5. So sánh số lớp gấp mấy lần số bé , số bé bằng một phần mấy số lớn. 
6. Các bài toán tìm một phần mấy của một số. 
7. Các bài toán liên quan đến rút về đơn vị. 
8. Các bài toán về hình học ( tính chu vi, diện tích ) 
9. Các bài toán về đại lượng và đo đại lượng. 
Chương II. Thực trạng vấn đề 
 Trong thực tế giảng dạy lớp 3 nhiều năm, tôi nhận thấy lớp 3 là lớp chuyển 
tiếp từ giải bài toán bằng 1 phép tính sang giải bài toán bằng 2 phép tính.Khi 
giải bài toán bằng hai phép tính đòi hỏi các em phải phân tích các dữ liệu của đề 
bài.Các em phải tìm hiểu từ câu hỏi để suy luận các yếu tố có liên quan đến câu 
hỏi. Từ đó đi tìm lời giải cho phép tính thứ nhất sao cho phù hợp. Chính vì vậy 
khá nhiều học sinh bỡ ngỡ và khó khăn trong việc tìm ra lời giải một cho bài 
toán. Các em thường nêu lời giải một trùng với dữ liệu đã cho của đề bài hoặc 
viết những câu lời giải hết sức ngô nghê, chưa phù hợp với yêu cầu. Người giáo 
viên cần hướng dẫn học sinh cách phân tích đề toán để đi tìm hướng giải bài 
toán cho đúng là điều cần thiết khi dạy học sinh giải toán có lời văn. 
 5 
Chương III: Những biện pháp cụ thể 
1) Phân loại đối tượng học sinh: 
 Để rèn luyện và bồi dưỡng học sinh học tốt môn toán, ngay từ đầu năm tôi 
được phân công giảng dạy lớp 3D. Sau khi khảo sát chất lượng đầu năm và qua 
các tiết ôn tập toán đầu năm, tôi đã tìm hiểu và nhận thấy một số điểm yếu của 
học sinh như sau: 
 - Học sinh còn thụ động trong suy nghĩ. Thường nôn nóng, đọc qua loa đề bài, 
chưa chú ý đến các dữ kiện, dữ liệu của bài toán 
 - Khả năng suy luận của học sinh còn hạn chế dẫn đến máy móc, bắt chước, chỉ 
giải được các dạng toán có sẵn, khi gặp bài toán ở dạng biến đổi thì không làm 
được. 
 - Kĩ năng tính toán còn thiếu chính xác dẫn đến khi giải toán hay sai kết quả. 
- Một số em chưa biết cách đặt lời giải cho yêu cầu của bài toán, chưa biết cách 
trình bày bài toán. ( Do chưa phân tích được bài toán, chưa biết cách giải bài toán) 
2) Phân nhóm các loại toán: 
 - Nhóm 1: Những bài toán điển hình, quá trình giải có phương pháp riêng cho 
từng dạng 
 - Nhóm 2: Những bài toán mà quá trình giải toán không theo một phương pháp 
thống nhất cho bài toán đó. 
3) Quá trình dạy học giải toán có lời văn: 
 Trên cơ sở nắm một cách chắc chắn các đối tượng học sinh lớp mình, nắm 
được cấu trúc chương trình các bài toán có lời văn tôi lựa chọn hình thức, 
phương pháp dạy học cho phù hợp.Quá trình dạy học giải toán có lời văn chia ra 
làm các bước sau: 
 Bước 1: Đọc kĩ đề toán 
 Là một công việc có ý nghĩa hết sức quan trọng, các em có đọc kĩ đề mới 
nắm bắt được các dữ kiện của bài toán, nếu đọc qua loa sẽ hiểu nhầm, hiểu sai 
về mối quan hệ giữa các dữ kiện của bài toán và gây khó khăn cho bước tiếp 
theo. Gạch dưới một số thuật ngữ toán quan trọng có trong đề bài. Chẳng hạn: 
"kém 2 lần”, “ hơn 2 đơn vị”, “ gấp 3 lần”, “ bằng một phần ba”... 
 6 
 Ở bước này tôi luôn gọi những em giải toán chưa tốt đọc đề bài nhiều lần và 
nhấn mạnh ở những dữ kiện của bài toán và giúp cho học sinh hiểu một số thuật 
ngữ của bài toán. 
Bước 2: Tóm tắt đề toán 
 Đây là dạng diễn đạt ngắn gọn đề toán, tóm tắt đúng sẽ giúp cho học sinh có 
cách giải dễ dàng hơn, thuận lợi hơn. Nhìn vào tóm tắt là định ra các bước giải 
bài toán. 
 Có 4 cách tóm tắt đề toán: 
 - Cách 1: Dưới dạng câu ngắn 
 - Cách 2: Dưới dạng sơ đồ đoạn thẳng 
- Cách 3: Dưới dạng hình vẽ 
 - Cách 4: Tóm tắt bằng kí hiệu 
 Tuỳ vào dạng toán mà tôi hướng dẫn cho các em cách tóm tắt phù hợp 
 Khi tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng hoặc hình vẽ cần phải đảm bảo tính cân 
đối, chính xác. 
 Ở những dạng toán học sinh mới gặp lần đầu, giáo viên có thể làm mẫu tóm 
tắt. Sau đó nên gợi ý, hướng dẫn học sinh tự mình tóm tắt đề toán thì tốt hơn. 
 Sau khi tóm tắt xong giáo viên cho học sinh nhắc lại ngắn gọn đề toán ( bằng 
tóm tắt) mà không cần nhắc lại nguyên văn. 
Bước 3: Phân tích đề toán để tìm cách giải 
 Bước phân tích đề toán để tìm ra cách giải là bước quan trọng nhất trong quá 
trình giải một bài toán của học sinh, đồng thời cũng là bước khó khăn nhất đối với 
các em.Vì vậy khi giải một bài toán tôi thường xuyên rèn luyện, hướng dẫn các em 
phân tích từng bước một cách rõ ràng, chính xác thông qua hệ thống câu hỏi, câu 
trả lời ngắn gọn, dễ hiểu. dần dần các em sẽ quen dần và sẽ biết phân tích, lập sơ đồ 
phân tích bài toán trong khi giải một cách đúng đắn và nhanh chóng. 
Ví dụ: Bài 1/50 (SGK) 
 Anh có 15 tấm bưu ảnh, em có ít hơn anh7 tấm bưu ảnh. Hỏi hai anh em có 
tất cả bao nhiêu tấm bưu ảnh? 
 Ta có thể dùng phương pháp phân tích để hướng dẫn học sinh suy luận như sau: 
 7 
H: Bài toán hỏi gì? ( Hai anh em có tất cả bao nhiêu tấm bưu ảnh) 
H: Muốn biết hai anh em có tất cả bao nhiêu tấm bưu ảnh ta làm như thế 
nào?( Lấy số bưu ảnh của anh cộng với số bưu ảnh của em) 
H: Số bưu ảnh của anh biết chưa? ( Biết rồi ) 
H: Số bưu ảnh của em biết chưa? ( Chưa biết). Muốn tìm số bưu ảnh của 
em ta làm thế nào? (Lấy số bưu ảnh của anh trừ đi 7 ) 
 Có thể ghi vắn tắt quá trình phân tích trên bằng sơ đồ: 
 Tất cả 
 ! ! 
 Anh + Em 
 ! ! 
 Anh – 7 
 Khi phân tích một bài toán cần hướng dẫn cho học sinh có thói quen tự đặt câu 
hỏi, chẳng hạn: 
 + Bài toán cho gì? 
 + Bài toán hỏi gì? 
 + Muốn trả lời câu hỏi của bài toán phải biết gì? Phải thực hiện những phép 
tính gì? Từ những dữ kiện đã cho có thể biết được gì? Muốn biết thì phải làm 
phép tính gì?Làm phép tính đó có cần thiết cho việc trả lời câu hỏi của bài toán 
không?... 
 Khuyến khích hướng dẫn học sinh biết nhận xét, tìm cách giải bài toán bằng 
nhiều phương pháp khác nhau, đồng thời biết chọn cách giải hay nhất, đơn giản 
nhất. Điều đó có tác dụng rất lớn trong việc phát huy tính sáng tạo, rèn luyện tư 
duy linh hoạt, phát triển trí thông minh. Đồng thời nó đem lại niềm hứng thú cho 
học sinh trong khi học toán. 
Bước 4: Tổng hợp và trình bày bài giải 
 Sau khi học sinh đã tìm được cách giải bài toán bằng phương pháp phân tích, 
lập sơ đồ giải toán,thì việc trình bày bài giải không phải là bước khó khăn lắm 
đối với các em.Tuy vậy cũng cần hướng dẫn cho các em bết viết lời giải và trình 
bày bài giải một cách khoa học rõ ràng, chính xác và đầy đủ theo phương pháp 
 8 
tổng hợp, ngược với phương pháp phân tích để tìm lời giải. Chẳng hạn, đối với 
bài toán ở ví dụ 1, từ sơ đồ này ta có thể đi ngược từ dưới lên để trình bày bài 
giải như sau: 
Bài giải: 
 Số bưu ảnh của em là: 
15 – 7 = 8 ( tấm) 
 Tất cả số bưu ảnh của hai anh em là: 
 15 + 8 = 23 ( tấm ) 
 Đáp số: 23 tấm bưu ảnh 
Bước 5: Kiểm tra và thử lại các kết quả 
Việc giúp cho học sinh có thói quen tự kiểm tra lại kết quả của bài toán đã tìm ra 
là một việc rất quan trọng, vì nó giáo dục các em đức tính cẩn thận, chu đáo, ý 
thức trách nhiệm với công việc mình làm. 
 Có thể dùng các hình thức kiểm tra sau: 
 - Xét tính hợp lí của đáp số 
 - Trong trường hợp bài toán có nhiều cách giải mà tất cả các cách giải đều dẫn 
tới cùng một đáp số thì đáp số đó là đúng. 
 - Thử lại đáp số dựa vào các mối quan hệ giữa các số đã cho và các số phải tìm 
bằng cách lập bài toán ngược lại bài toán đã giải, coi đáp số tìm đượclà số đã 
biết và một trong những số đã cho là chưa biết. Nếu tìm thấy đáp số của bài 
toán ngược này đúng bằng số đã cho coi là chưa biết ấy thì bài toán đã được giải 
đúng. 
 Ví dụ: Xét tính hợp lí của bài toán trên là: 
 Anh có 15 tấm bưu ảnh, em có 8 tấm bưu ảnh.Vậy số bưu ảnh của em ít hơn 
của anh là: 15 – 8 = 7 (tấm) 
 Cả hai anh em có 23 tấm bưu ảnh mà anh có 15 tấm bưu ảnh, vậy em có số 
tấm bưu ảnh là: 
 23 – 15 = 8 ( tấm) 
 Vậy bài toán giải đúng 
 9 
4) Các hoạt động để hướng dẫn học sinh : 
- Yêu cầu HS đọc kĩ đề toán. (ít nhất 2 lần). 
- Cho HS nhận dạng bài toán, từ đó biết tóm tắt bài toán bằng chữ 
hoặc bằng sơ đồ đoạn thẳng. 
- Hướng dẫn HS phân tích đề tìm cách giải : 
+ Bài toán cho biết gì ? 
+ Bài toán hỏi gì ? 
 GV dùng hệ thống câu hỏi để gợi mở cho HS trả lời, tìm ra hướng giải đúng 
cho bài toán. 
- Yêu cầu HS thực hiện chính xác các phép tính và hình thành cách 
giải. 
HS làm việc cá nhân. Thực hiện bài làm trên bảng, làm vào vở , làm vào 
phiếu bài tập,  
GV theo dõi, kiểm tra, nhắc nhở, hướng dẫn HS làm bài tốt, đúng thời 
gian quy định. 
Áp dụng từng dạng toán có lời văn cụ thể như sau : 
 Phương pháp giải toán dạng : Các bài toán về nhiều hơn, ít hơn – so 
sánh hai số hơn kém nhau bao nhiêu đơn vị. 
VD : Thùng thứ nhất có 36 lít dầu, thùng thứ hai ít hơn thùng thứ nhất 8 lít 
dầu. Hỏi cả 2 thùng có bao nhiêu lít dầu ? 
* Hướng dẫn giải : 
+ Bước 1 : Yêu cầu HS đọc kĩ đề toán (2 lần). 
+ Bước 2 : Tóm tắt đề toán : 
 - Bài toán có dạng toán gì ? 
 - Vậy ta tóm tắt bằng gì ? 
 Tóm tắt : 
Thùng 1 : 
 Thùng 2 : 
- Bài toán cho biết gì ? 
- Bài toán hỏi gì ? 
- ít hơn 1 số đơn vị giải bằng 2 phép tính. 
- Tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng. 
? lít 
8 lít 
? lít 
36 lít 
 10 
 + Bước 3 : Phân tích đề toán để tìm cách giải : 
- Muốn tìm số lít dầu cả 2 
thùng, ta phải tìm số lít dầu 
thùng nào ? 
- Thùng thứ 2 ít hơn thùng thứ 
nhất 8 lít. Vậy muốn tìm số lít 
dầu thùng thứ hai ta thực hiện 
phép tính gì ? 
- Muốn tính số dầu cả 2 thùng, 
ta làm phép tính gì ? 
- Tìm số lít dầu thùng 2. 
- Tính trừ (36 – 8) 
- Tính cộng. (Lấy số dầu thùng thứ 
nhất cộng với số dầu thùng thứ hai). 
 + Bước 4 : Trình bày bài giải : 
 Bài giải : 
 Số dầu thùng thứ hai có là : 
 36 – 8 = 28 (l) 
 Số dầu cả hai thùng có là : 
 36 + 28 = 64 (l) 
 Đáp số : 64 l. 
 Phương pháp giải toán dạng các bài toán về tìm tích của hai số, chia 
thành các phần bằng nhau – chia thành nhóm – chia có dư. 
VD : Có 5 thùng kẹo, mỗi thùng chứa 8 hộp kẹo, mỗi hộp kẹo có 32 viên 
kẹo. Hỏi có tất cả bao nhiêu viên kẹo ? 
+ Bước 1 : Yêu cầu HS đọc kĩ đề toán (2 lần), tìm hiểu đề : 
- Bài toán cho biết gì ? 
- Bài toán hỏi gì ? 
- Có 5 thùng kẹo, mỗi thùng chứa 8 hộp 
kẹo, mỗi hộp kẹo có 32 viên kẹo. 
- Hỏi có tất cả bao nhiêu viên kẹo ? 
+ Bước 2 : Tóm tắt bài toán. 
 11 
Tóm tắt : 
 1 thùng : 8 hộp kẹo 
 1 hộp : 32 viên kẹo 
5 thùng : ? viên kẹo 
+ Bước 3 : Hướng dẫn HS giải : 
- Muốn tìm số viên kẹo trong 5 thùng 
ta phải biết gì ? 
- Muốn tìm số viên kẹo có trong 1 
thùng, ta làm thế nào ? 
- Có số kẹo của 1 thùng rồi, muốn tìm 
số viên kẹo trong 5 thùng , ta làm thế 
nào? 
- Biết số viên kẹo có trong 1 thùng là 
bao nhiêu? 
- Lấy 32 x 8 (Lấy số kẹo 1 hộp gấp 8 
lần lên để tìm số kẹo của 1 thùng). 
- Lấy số viên kẹo của 1 thùng vừa tìm 
được nhân với 5 để tìm số kẹo của 5 
thùng. 
+ Bước 4 : Trình bày bài giải : 
 Bài giải : 
 Số viên kẹo của 1 thùng là : 
 32 x 8 = 256 (viên) 
 Số viên kẹo có tất cả là : 
 256 x 5 = 1280 (viên). 
 Đáp số : 1280 viên. 
 Phương pháp dạy học các bài toán về quan hệ giữa thành phần và kết 
quả phép tính : 
VD : Hai chuồng gà có tổng cộng 82 con, chuồng thứ nhất có 47 con. Hỏi 
chuồng thứ hai kém hơn chuồng thứ nhất bao nhiêu con gà ? 
+ Bước 1 : Đọc kĩ đề, tìm hiểu đề. 
- Bài toán cho biết gì ? 
- Bài toán hỏi gì ? 
- Hai chuồng gà có tổng cộng 82 con, 
chuồng thứ nhất có 47 con. 
- Hỏi chuồng thứ hai kém hơn chuồng thứ 
nhất bao nhiêu con gà ? 
+ Bước 2 : Tóm tắt : 
 12 
Chuồng thứ nhất : 
Chuồng thứ hai : 
GV hướng dẫn 
HS tóm tắt theo 
nội dung của 
bài tập 
Bước 3 : Hướng dẫn giải : 
- Muốn biết chuồng 2 ít hơn chuồng 1 
bao nhiêu con, ta phải biết gì ? 
- Muốn tìm số gà chuồng 2, ta làm thế 
nào? 
- Muốn so sánh chuồng 2 ít hơn 
chuồng 1 mấy con gà, ta làm thế nào ? 
- Đây là bài toán hợp giải bằng mấy 
phép tính ? 
- Biết số gà của chuồng 2. 
- Lấy 82 – 47. (Lấy tổng số gà 2 
chuồng trừ số gà chuồng 1). 
- Lấy số gà chuồng 1 trừ số gà 
chuồng hai. (Lấy số lớn trừ số 
bé). 
- Giải bằng 2 phép tính. 
+ Bước 4 : Trình bày bài giải : 
 Bài giải : 
 Số gà chuồng 2 có là : 
 82 – 47 = 35 (con) 
 Số gà chuồng 2 ít hơn chuồng 1 là : 
 47 – 35 = 12 (con) 
 Đáp số : 12 con. 
 Phương pháp giải toán dạng các bài toán về gấp một số lên nhiều lần – 
giảm đi một số lần – so sánh số lớn gấp mấy lần số bé. 
VD : Có hai bao gạo, bao thứ nhất có 45 kg gạo, bao thứ hai gấp đôi bao thứ 
nhất. Hỏi cả hai bao có bao nhiêu kilôgam gạo ? 
+ Bước 1 : Đọc kĩ đề, tìm hiểu đề. 
- Bài toán cho biết gì ? 
- Bao thứ nhất có 45 kg gạo, bao thứ 
hai gấp đôi bao thứ nhất. 
47con 
? con 
? con 
82 con 
con 
 13 
- Bài toán hỏi gì ? - Cả hai bao có tất cả bao nhiêu ki 
lôgam gạo ? 
+ Bước 2 : Tóm tắt : GV hướng dẫn HS tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng. 
- Nếu vẽ đoạn thẳng biểu thị số gạo 
bao 1 là 1 phần thì đoạn thẳng biểu 
thị số gạo bao 2 là mấy phần như 
thế ? 
- Vẽ các phần này như thế nào với 
nhau ? 
- . là 2 phần. 
- Các phần này bằng nhau. 
Tóm tắt : 
Bao thứ nhất : 
Bao thứ hai 
+ Bước 3 : Hướng dẫn giải. 
- Muốn tìm số kilôgam của 2 bao, ta 
phải tìm số kilôgam của bao nào ? 
- Bao thứ hai có số gạo gấp mấy lần 
bao thứ nhất ? 
- Muốn tìm số gạo bao thứ 2, ta làm thế 
nào ? Vì sao ? 
- Muốn tìm số gạo của cả 2 bao, ta làm 
thế nào ? 
- Số kilôgam của bao thứ 2. 
-  gấp 2 lần. 
- Lấy 45 x 2. 
- Lấy số gạo bao thứ nhất cộng với 
số gạo của bao thứ thứ hai. 
GV : Bài toán có dạng gấp một số lên nhiều lần, bài toán hợp giải bằng 2 
phép tính. Ta có sơ đồ khối sau : 
Số gạo 2 bao 
|| 
Bao 1 + Bao 2 
|| || 
 45 kg 45 x2 
Giải ngược từ dưới lên để tìm kết quả. 
45 kg 
? kg 
? kg 
 14 
+ Bước 4 : Trình bày bài giải 
Bài giải : 
 Số gạo bao thứ hai có là : 
 45 x 2 = 90 (kg) 
 Số gạo 2 bao có tất cả là : 
 45 + 90 = 135 (kg) 
 Đáp số : 135 kg. 
 So sánh số lớn gấp mấy lần số bé, số bé bằng một phần mấy số lớn. 
VD : Có hai tổ công nhân vận chuyển hàng hoá, tổ thứ nhất chuyển được 15 
bao hàng hoá, tổ thứ hai chuyển 45 bao hàng hoá. Hỏi tổ thứ hai chuyển số hàng 
hoá gấp mấy lần tổ thứ nhất ? 
+ Bước 1 : Đọc kĩ đề, tìm hiểu đề : 
- Bài toán cho biết gì ? 
- Bài toán hỏi gì ? 
- Tổ thứ nhất chuyển 15 bao hàng hoá, tổ 
thứ hai chuyển 45 bao hàng hoá. 
- Hỏi tổ thứ hai chuyển số hàng hoá gấp 
mấy lần tổ thứ nhất ? 
+ Bước 2 : Tóm tắt : 
 Tổ thứ nhất chuyển : 15 bao. 
 Tổ thứ hai chuyển : 45 bao. 
 Hỏi tổ thứ hai chuyển gấp ? lần tổ thứ nhất. 
 + Bước 3 : Hướng dẫn giải : 
- Bài toán có dạng toán gì ? 
- Muốn so sánh số lớn gấp mấy lần 
số bé, ta làm sao ? 
- Theo đề toán, số nào là số lớn, số 
nào là số bé ? 
- Vậy muốn biết tổ thứ hai chuyển 
gấp mấy lần tổ thứ nhất, ta làm sao ? 
- So sánh số lớn gấp mấy lần số 
bé. 
- Lấy số lớn chia cho số bé. 
- 45 bao là số lớn, 15 bao là số bé.. 
- Lấy 45 : 15. 
GV hướng dẫn mẫu 
cho HS tóm tắt. 
 15 
 + Bước 4 : Trình bày bài giải : 
 Bài giải : 
 Số lần tổ thứ hai chuyển gấp tổ thứ nhất là : 
 45 : 15 = 3 (lần) 
 Đáp số : 3 lần. 
 Phương pháp giải toán dạng các bài toán tìm một phần mấy của một 
 số : 
 VD : Cửa hàng bán buổi sáng 318 lít xăng, buổi chiều bán số xăng bằng 
1/3 buổi sáng. Hỏi buổi chiều cửa hàng bán bao nhiêu lít xăng ? 
+ Bước 1 : Đọc kĩ đề, tìm hiểu đề : 
- Bài toán cho biết gì ? 
- Bài toán hỏi gì ? 
- Buổi sáng cửa hàng bán 318 lít xăng, buổi 
chiều bán số xăng bằng 1/3 buổi sáng. 
- Hỏi buổi chiều bán bao nhiêu lít xăng ? 
+ Bước 2 : Tóm tắt : 
Buổi sáng : 
Buổi chiều : 
GV hướng dẫn HS tóm tắt : Buổi chiều 
bán số xăng bằng 1/3 buổi sáng, nghĩa là 
số xăng buổi sáng mấy phần ? (3 phần), 
số xăng buổi chiều mấy phần ? (1 phần). 
Từ đó, chúng ta có thể tóm tắt theo sơ đồ 
bên. 
+ Bước 3 : Hướng dẫn giải : 
- Bài toán có dạng toán gì ? 
- Muốn tìm 1 phần mấy của 1 
số, ta làm sao ? 
- Vậy muốn tìm số xăng bán 
buổi chiều, ta làm sao ? 
- Tìm một phần mấy của 1 số. 
- ... ta lấy số đó chia cho số phần. 
- Lấy 318 : 3. 
318 l 
? l 
 16 
+ Bước 4 : Trình bày bài giải : 
 Bài giải : 
 Số xăng bán buổi chiều là : 
 318 : 3 = 106 (l) 
 Đáp số : 106 l. 
 Phương pháp giải các bài toán liên quan đến rút về đơn vị : 
VD : Có 9 thùng dầu như nhau chứa 414 lít. Hỏi 6 thùng dầu như thế chứa 
bao nhiêu lít dầu ? 
+ Bước 1 : Đọc kĩ đề, tìm hiểu đề. 
- Bài toán cho biết gì ? 
- Bài toán hỏi gì ? 
- Có 9 thùng dầu như nhau chứa 414 l. 
- Có 6 thùng dầu như thế chứa bao nhiêu lít 
dầu ? 
+ Bước 2 : 
 GV hướng dẫn HS tóm tắt : 
 - Có mấy thùng dầu ? (9). GV ghi : 9 thùng. 
 - 9 thùng đựng bao nhiêu lít dầu ? (414 l). GV ghi tiếp để có : 
 9 thùng : 414 l. 
 (GV chừa 1 dòng) (A) 
 6 thùng :  l ? 
 Một HS nhìn tóm tắt nhắc lại đề toán. 
+ Bước 3 : Hướng dẫn HS suy nghĩ tìm cách giải : 
 - Bài toán cho gì ? (9 thùng đựng 414 l) 
 - Bài toán hỏi gì ? (6 thùng đựng bao nhiêu lít). 
 - Muốn biết 6 thùng đựng bao nhêu lít, ta cần biết gì ? (1 thùng đựng bao 
nhiêu lít ?). GV ghi vào dòng (A) đã để trống từ trước : 
 1 thùng : . l ? 
 Tóm tắt : 
 9 thùng : 414 l 
 1 thùng :  l ? 
 17 
 6 thùng :  l ? 
- 9 thùng đựng 414 l, làm thế nào tính 
được 1 thùng đựng bao nhiêu lít ? 
- Biết số lít 1 thùng rồi, muốn tìm số 
lít 6 thùng, ta làm sao ? 
- Lấy 414 : 9. 
- Lấy số lít một thùng nhân với 6. 
GV chốt lại cách giải bài toán gồm 2 bước : 
 Bước 1 : Tính xem 1 thùng đựng mấy lít ? (dùng phép chia) 
 Bước 2 : Tính xem 6 thùng đựng mấy lít ? (dùng phép nhân). 
 GV : Ta gọi đây là bài toán có liên quan đến việc rút về đơn vị, vì điểm mấu 
chốt trong cách giải này là : Tính xem 1 thùng đựng được mấy lít, đơn vị ở đây 
là 1 thùng. 
 + Bước 4 : Trình bày bài giải. 
 Bài giải : 
 Số lít dầu đựng trong 1 thùng là : 
 414 : 9 = 46 (l) 
 Số lít dầu đựng trong 6 thùng là : 
 46 x 6 = 276 (l) 
 Đáp số : 276 l. 
 Phương pháp giải bài toán về yếu tố hình học : 
 VD : Hình vẽ dưới đây có số hình tam giác gấp mấy lần số hình vuông ? 
 + Bước 1 : Đọc kĩ đề, tìm hiểu đề. 
 + Bước 2 : Tóm tắt : 
 Muốn giải bài toán này, GV hướng dẫn HS 
vẽ hình, điền số vào hình để giải : 
 + Bước 3 : Hướng dẫn giải : 
- Tính số hình tam giác. 
- Tính số hình vuông. 
- So sánh số hình tam giác gấp mấy lần số hình vuông. 
 + Bước 4 : Trình bày bài giải : 
1 
2 3 
4 
5 
6 7 
8 
 18 
 Bài giải : 
 Có 12 hình tam giác : h1, h2, h3, h4, h5, h6, h7, h8, h2+3, h3+6, h6+7, h7+2. 
 Có 6 hình vuông : h1+2, h3+4, h5+6, h7+8, h2+3+6+7, h1+2+3+4+5+6+7+8. 
 Vậy số hình tam giác gấp số hình vuông số lần là : 
 12 : 6 = 2 (lần) 
 Đáp số : 2 lần. 
 Phương pháp giải các bài toán về đại lượng và đo đại lượng : 
 VD : An đo chiều dài tấm bảng con được 2 dm 8 cm, chiều rộng tấm 
bảng con kém chiều dài 12 cm. Hỏi chu vi tấm bảng bằng bao nhiêu xăng-ti-mét 
? 
 + Bước 1 : Đọc kĩ đề, tìm hiểu đề. 
- Bài toán cho biết gì ? 
- Bài toán hỏi gì ? 
- Chiều dài tấm bảng con 2 dm 8 cm, chiều rộng 
kém chiều dài 12 cm. 
- Chu vi tấm bảng con bằng bao nhiêu xăng-ti-mét 
? 
 + Bước 2 : Tóm tắt : 
 Chiều dài : 2 dm 8 cm. 
 Chiều rộng : kém chiều dài 12 cm. 
 Chu vi : ... cm ? 
 + Bước 3 : Hướng dẫn giải. 
- Muốn tìm chu vi tấm bảng, ta làm 
sao ? 
- Số đo nào đã biết, số đo nào chưa 
biết ? 
- Vậy ta cần tìm số đo nào ? 
- Làm thế nào để tìm số đo chiều