Một số kinh nghiệm trong giảng dạy triết học lớp 10 ở trường THPT

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
Mét sè kinh nghiÖm trong gi¶ng d¹y triÕt häc
Líp 10 ë tr­êng thpt
---------------------------------------------------------------
A- ®Æt vÊn ®Ò:
I. Lêi më ®Çu:
	Sù nghiÖp ®æi míi gi¸o dôc nh»m ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖm ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ®ßi hái ph¶i n©ng cao h¬n n÷a chÊt l­îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp ë tÊt c¶ c¸c bËc ®µo t¹o, trong ®ã gi¸o dôc phæ th«ng gi÷ vai trß v« cïng quan träng. V× vËy, ®ång thêi víi qu¸ tr×nh ®æi míi ch­¬ng tr×nh thay s¸ch gi¸o khoa ë trung häc phæ th«ng (THPT), ph¶i th­êng xuyªn båi d­ìng tiÒm lùc gi¸o viªn c¶ vÒ néi dung vµ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®èi víi tÊt c¶ c¸c m«n häc.
	HiÖn nay, ®éi ngò gi¸o viªn d¹t gi¸o dôc c«ng d©n ë tr­êng THPT cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, trong khi ®ã néi dung ch­¬ng tr×nh m«n gi¸o dôc c«ng d©n l¹i bao hµm kiÕn thøc cña nhiÒu lÜnh vùc nh­: TriÕt häc, kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi, ®¹o ®øc, ph¸p luËt
	Môc tiªu ®µo t¹o cña nhµ tr­êng phæ th«ng chóng ta lµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn toµn diÖn nh©n c¸ch tèt ®Ñp cho thÕ hÖ trÎ. §ã sÏ lµ nh÷ng c«ng d©n t­¬ng lai, nh÷ng ng­êi lao ®éng míi ph¸t triÓn hµi hoµ trªb tÊt c¶ c¸c mÆt: §øc dôc, trÝ dôc, mü dôc, thÓ dôc, lao ®éng, nh÷ng ng­êi sÏ x©y dùng ®Êt n­íc ngµy cµng phån vinh, sÏ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña nh©n d©n ngµy cµng t­¬i ®Ñp vµ h¹nh phóc. 
§iÒu nµy nãi lªn vÞ trÝ quan träng cña m«n GDCD ë tr­êng THPT. Cïng víi c¸c m«n khoa häc kh¸c nã gãp phÇn ®µo t¹o nh÷ng ng­êi lao ®éng míi võa cã trÝ thøc khoa häc, võa cã ®¹o ®øc, võa cã n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn, võa cã phÈm chÊt chÝnh trÞ t­ t­ëng, võa cã ý thøc tr¸ch nhiÖm ®èi víi céng ®ång, võa cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi gia ®×nh vµ b¶n th©n m×nh. Bëi vËy nhiÖm vô cña m«n GDCD trong tr­êng THPT lµ v« cïng quan träng. §Æc biÖt lµ phÇn GDCD líp 10, phÇn triÕt häc, nã mang kiÕn thøc tr×u t­îng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ cao, th«ng qua m«n häc nã gióp cho ng­êi häc h×nh thµnh ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p suy nghÜ vµ hµnh ®éng phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cô thÓ trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö cña x· héi loµi ng­êi.
II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu:
Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nµy lµ: HiÖn nay phÇn nhiÒu häc sinh xem th­êng, kh«ng chó ý ®Õn m«n häc nµy, mÆt kh¸c xem ®©y lµ m«n häc phô, kh«ng thi tèt nghiÖp còng ch¼ng thi ®¹i häc, cao ®¼ng hay mét tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp nµo. Nh­ng phÇn nhiÒu tõ tr­íc ®Õn nay c¸c gi¸o viªn d¹y m«n GDCD ch­a ®­îc ®µo t¹o chuyªn ngµnh, lÊy gi¸o viªn d¹y c¸c m«n x· héi kh¸c sang d¹y GDCD. V× thÕ víi m«n häc khã nµy häc sinh ®· tiÕp thu nay l¹i cµng khã h¬n. Vµ nhiÒu ng­êi d¹y m«n häc nµy qu¸ nghiªm kh¾c, m¸y mãc cho nªn g©y øc chÕ cho häc sinh, cã ng­êi l¹i noi nÆng vÒ mÆt lý luËn, Ýt ¸p dông thùc tiÔn vµo trong bµi gi¶ng. Trong tr­êng hîp nh­ vËy buéc lßng c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh ph¶i tÝch cùc h¬n n÷a trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y còng nh­ trong häc tËp. Vµ hiÖn nay vÊn ®Ò ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®ang ®Æt ra vÊn ®Ò cÊp b¸ch, kh¬i nguån c¶m xóc vµ t¹o trÝ tß mß cho häc sinh. Bëi vËy ph¶i chuyÓn vai trß chñ ®éng sang häc sinh, gi¸o viªn chØ lµ ng­êi gîi më h­íng dÉn c¸c em. Gióp cho häc sinh biÕt vËn sông nh÷ng kiÕn thøc tæng hîp, kiÕn thøc liªn m«n ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña triÕt häc còng nh­ c¸c vÊn ®Ò trong ®êi sèng x· héi.
	KÕt qu¶, hiÖu qu¶ cña thùc tr¹ng trªn:
	Tõ thùc tr¹ng trªn, ®Ó c«ng viÖc gi¶ng d¹y ®¹t kÕt qu¶ tèt h¬n n÷a, t«i rÊt mong ®­îc sù quan t©m h¬n n÷a cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®Æc biÖt lµ ngµnh gi¸o dôc hiÖn nay. Tuy nhiªn cÇn ph¶i ®µo t¹o ®éi ngò gi¸o viªn chuyªn ngµnh GDCD, ®µo t¹o chÝnh quy, cã nh­ vËy ®©y lµ mét lùc l­îng lµm thay ®æi vÒ t­ t­ëng, c¸ch nghÜ, c¸ch häc cña ®¹i bé phËn häc sinh trong tÊt c¶ c¸c tr­êng THPT. Cã ®­îc nh­ vËy th× viÖc d¹y vµ häc míi cã kÕt qu¶ tèt h¬n. Néi dung ch­¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa m«n häcch­a æn ®Þnh, ch­a ®¸p øng nhu cÇu cña sù ph¸t triÓn x· héi vµ cña con ng­êi, ch­a hoµn toµn phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña ng­êi häc, víi xu thÕ chung cña ®Êt n­íc ra. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tõ khi x¸c ®Þnh GDCD lµ mét bé phËn m«n khoa häc x· héi, ®· xuÊt b¶n s¸ch gi¸o khoa GDCD líp 10. nh­ng líp 11 vµ 12 vÉn lµ tµi liÖu GDCD. H¬n n÷a, do néi dung gi¶ng d¹y m«n häc ch­a æn ®Þnh thËt sù, cã nhiÒu tri thøc rÊt khã ®èi víi häc sinh. V× thÕ cã nh÷ng bµi, nhiÒu kh¸i niÖm gi¸o viªn còng c­a ®ñ kh¶ n¨ng gi¶ng d¹y thÝch hîp th× viÖc häc sinh tiÕp thu tri thøc cña m«n häc nµy lµ rÊt khã kh¨n.
	Trong qu¸ tr×nh nhËn thøc cña con ng­êi diÔn ra nhê ho¹t ®éng vËt chÊt cña bé n·o, bao giê còng ph¶i phï hîp víi nh÷ng quy luËt t©m sinh lý cña con ng­êi. V× thÕ víi tri thøc trõu t­îng cña m«n GDCD nÕu ®ßi hái mét c­êng ®é häc tËp qu¸ cao, v­ît qu¸ ng­îng lÜnh héi tri thøc cñahäc sinh sÏ lµm cho häc sinh kh«ng thÓ v­ît qua ®­îc khã kh¨n trong häc tËp.V× vËy trong gi¶ng d¹y cÇn ph¶i n¾m v÷ng ®èi t­îng häc sinh. §èi víi häc sinh kÐm cÇn kiªn tr× gióp ®ì hä ®Ó tõng b­íc n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc cña hä. §èi víi nh÷ng häc sinh kh¸ cÇn khuyÕn khÝch n¨ng lùc t­ duy s¸ng t¹o, ®éc lËp vµ kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn cña häc sinh.
	V× vËy gi¸o viªn gi¶ng d¹y nªn GDCD cÇn ph¶i n¾m v÷ng c¸c nguyªn t¾c d¹y häc m«n GDCD trªn ®©y trong tæng thÓ cña nã, trong qua hÖ qua l¹i cña chóng míi cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ cña giê gi¶ng. Sù ph©n biÖt râ c¸c nguyªn t¾c nh­ trªn chØ nh»m ph©n biÖt s©u s¾c tõng nguyªn t¾c. Thùc tÕ trong gi¶ng d¹y bé m«n GDCD gi¸o viªn ph¶i vËn dông ®ång bé nhuÇn nhuyÔn tÊt c¶ c¸c nguyªn t¾c ®ã. Tuy nhiªn cÇn l­u ý, ®èi víi mçi bµi gi¶ng cô thÓ, cã thÓ cã nguyªn t¾c ®­îc l­u t©m vµ cßn vËn dông nhiÒu nguyªn t¾c kh¸c. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ gi¸o viªn cÇn x¸c lËp ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a c¸c nguyªn t¾c trong gi¶ng d¹y GDCD. M«n triÕt häc lµ mét m«n häc khã nã mang tÝnh kh¸i qu¸t ho¸ vµ trõu t­îng ho¸. V× vËy ®Ó gi¶ng d¹y tèt m«n häc nµy cÇn ph¶i vËn dông nh÷ng tri thøc cña m«n häc vµo cuéc sèng vµ ng­îc l¹i ph¶i lÊy nh÷ng vÝ dô thùc tiÔn gÇn gòi víi häc sinh ®Ó häc sinh dÔ hiÓu, dÔ n¾m b¾t ®­îc néi dung cña bµi. §Ó mét tiÕt häc sinh ®éng, ®Ô häc, dÔ nhí buéc ph¶i cã sù giao l­u gi÷a thÇy vµ trß.Víi ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi lÊy häc sinh lµ trung t©m, cßn gi¸o viªn ®óng vai trß lµ ng­êi gîi më t×m c¸ch vµ h­íng tr¶ lêi c©u hái cña häc sinh mµ th«i. Tr¸nh c¸ch häc thô ®éng, m¸y mãc, häc sinh nh­ mét c¸i m¸y cø ®äc chÐp liªn håi mµ kh«ng ph¸t huy vai trß s¸ng t¹o cña häc sinh. Víi nh÷ng vÊn ®Ò trªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ng­êi gi¸o viªn ph¶i lµ ng­êi cã tri thøc uyªn th©m, hiÓu biÕt s©u réng kh«ng chØ mét lÜnh vùc mµ cÇn hiÓu biÕt tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc trong ®êi sèng x· héi. §Æc biÖt ph¶i sö dông kiÕn thøc liªn m«n ®Ó gi¶i thÝch, ®Ó chøng minh mét vÊn ®Ò trong tiÕt häc. 
VÝ dô: Trong khi gi¶ng d¹y c¸c kh¸i niÖm, c¸c ph¹m trï, c¸c quy luËt trong triÕt häc.
1) Nguyªn lý vËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc: 
Bµi 1: TÝnh vËt chÊt cña TG: Muèn gi¶ng ®­îc nguyªn lý nµy chóng ta ph¶i hiÓu: VËt chÊt lµ g×? ý thøc lµ g×? Nh÷ng thuéc tÝnh c¬ b¶n vËt chÊt, nguån gèc cña ý thøc ë ®©u?
2) Néi dung cña quy luËt l­îng ®èi chÊt ®æi, quy luËt l­îng chÊt) c¸c cø liÖu còng ph¶i to¸n diÖn.
Bµi 2: PhÇn II c¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn:
- Trong tù nhiªn (dùa vµo c¸c khoa häc tù nhiªn).
	+ Ho¸ häc: Sù ho¸ hîp cña c¸c nguyªn tè ho¸ häc:
	O + O -> O2 («xy)
	O + O + O -> O3 («z«n)
	+ VËt lý häc: HiÖn t­îng n­íc ë thÓ láng biÕn thµnh thÓ h¬i vµ thÓ r¾n.
	 R¾n Láng KhÝ
	 00C 1000C
	+ To¸n häc: Sù t¨ng lªn cña c¸c con sè vµ ®¹i d­¬ng.
	- Trong x· héi: 
Sù thay ®æi cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. 
Sù thay ®æi vÒ c¸c mÆt: ChÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ trong x· héi.
Sù chuyÓn biÕn cña giai ®o¹n c¸ch m¹ng trong c«ng cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü.
	- Trong lÜnh vùc t­ duy nhËn thøc:
	Häc tËp lµ mét qu¸ tr×nh tiÕp thu tri thøc, qu¸ tr×nh tÝch luü kiÕn trhøc ®Ó lµm biÕn ®æi vÒ nhËn thøc.
	VÝ dô nh­: Häc sinh cÊp 1 -> cÊp 2 -> cÊp 3 -> §¹i häc -> Ra tr­êng lµ c«ng thøc.
3) Quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp (quy luËt m©u thuÉn) (PhÇn I bµi 2: Nguån gèc cña sù ph¸t triÓn).
	- Trong tù nhiªn:
	+ To¸n häc: M©u thuÉn sè ©m vµ sè d­¬ng, phÐp nh©n vµ phÐp chia, tÝch ph©n vµ vi ph©n.
	+ Ho¸ häc: M©u thuÇn gi÷a ho¸ hîp vµ ph©n gi¶i.
	+ Sinh häc: mÉu thuÇn gi÷a biÕn dÞ vµ di truyÒn, mÉu thuÇn gi÷a ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸.
	+ VËt lý häc: M©u thuÇn gi÷a søc hót vµ søc ®Èy.
	- Trong x· héi:
	M©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt.
	M©u thuÉn gi÷a giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ.
	M©u thuÉn gi÷a lùc l­îng c¸ch m¹ng vµ ph¶n c¸ch m¹ng.
	- Trong t­ duy:
	M©u thuÉn gi÷a c¸i tiÕn bé vµ c¸i l¹c hËu.
	M©u thuÉn gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò.
	Th­êng nh÷ng nguyªn lý vµ quy luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng khi nªu c¸c cø liÖu ph¶i toµn diÖn c¶ vÒ lÜnh vùc tù nhiªn vµ x· héi. V× sao? V× c¸c quy luËt, c¸c nguyªn lý triÕt häc ®­îc kh¸i qu¸t tõ thùc tiÔn, tõ hiÖn thùc kh¸ch quan, tõ c¸c lÜnh vùc riªng lÎ cña thÕ giíi vËt chÊt cho nªn nguyªn lý lµ tæng qu¸t nhÊt th× ph¶i ®­a ra c¸c minh chøng còng ph¶i toµn diÖn bao qu¸t tÊt c¶ thÕ giíi vËt chÊt.
VÝ dô: Nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi tù nhiªn (bµi 3 phÇn I)
	Ph¶i kh¼ng ®Þnh giíi tù nhiªn lµ hiÖn thùc ®Çu tiªn cña thÕ giíi.
	Nã cã mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi, ph¸t triÓn l©u dµi cña thÕ giíi vËt chÊt ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao.
	§Ó chøng minh nguyªn lý ®ã ph¶i dùa vµo c¸c cø liÖu sau:
	+ CÇn chØ ra quan ®iÓm duy t©m vµ t«n gi¸o vÒ sù h×nh thµnh cña vò trô.
	+ ThÇn tho¹i Trung Quèc:
	ChuyÖn “bµn cæ”:	Bµn cæ t¹o ra ®Êt
	Phôc Hi t¹o ra mu«n loµi vËt
	N÷ Oa nÆn ®Êt sÐt, t¹o ra con ng­êi.
	+ ThÇn tho¹i Ai CËp:
	ThÇn “Kh«man” lÊy ®Êt sÐt nÆn ra ng­êi.
	+ Kinh th¸nh thiªn chóa gi¸o:
	Chóa t¹o ra trêi ®Êt, nói non, v¹n vËt, nÆn ra ng­êi ®µn «ng ®Çu tiªn A.§am, sau ®ã
	+ CÇn ph¶i c« c¸c cø liÖu cña c¸c gi¶ thuýet khoa häc vµ dùa vµo cø liÖu khoa häc hiÖn ®¹i.
	§Õn thÕ kû XVII, XVIII c¸c nhµ khoa häc ®· chøng minh ®­îc r»ng: Giíi tù nhiªn ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, nã lµ c¸i cã s½n, lµ nguyªn nh©n cña b¶n th©n nã, ch¼ng do mét ai s¸ng t¹o ra ®­îc vµ còng ch¼ng mét ai tiªu diÖt ®­îc.
	C¨n cø vµo häc thuyÕt ¤-pa-rin vÒ nguån gèc cña sù sèng.
	Giai ®o¹n h×nh thµnh chÊt h÷u c¬ (CHO)
	H×nh thµnh chÊt Pr«tÝt (CHON)
	MÇm sèng ®Çu tiªn C«-a-sÐc-va.
	Thùc vËt còng cã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao. 
Tõ rong - nÊm - t¶o h¹tmÇm c©y c©y.
	Sau khi lµm râ néi dung khoa häc cña nguyªn lý, quy luËt th× cuèi cïng ph¶i rót ra ®­îc ý nghÜa vËn dông cña nã.
	Cã 2 lo¹i ý nghÜa:	ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn.
	ý nghÜa vÒ mÆt vËn dông thùc tiÔn.
	B¶n th©n mçi nguyªn lý, quy luËt triÕt häc ®Òu chøa ®ùng néi dung khoa häc cña nã. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®ã mµ rót ra ph­¬ng ph¸p luËn vµ nªu øng dông cña nã vµo thùc tiÔn.
	VÝ dô: Nguyªn lý c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tËn cã ý nghÜa lµ g× ?
	V× c¬ së h¹ tÇng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh cho nªn: Ph¶i x©y dùng c¬ së h¹ng tÇng tr­íc, trong ®ã ph¶i thiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt.
	V× kiÕn tróc th­îng tÇng khi ®­îc thiÕt lËp, nã sÏ cã t¸c dông b¶o vÖ vµ lµ c«ng cô ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, cho nªn ph¶i chó ý cñng cè v÷ng ch¾c bé m¸y kiÕn tróc th­îng tÇng.
	VËn dông vµo thùc tiÔn: H­íng lªn vai trß cña c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng trong thùc tiÔn cña x· héi.
	Hay lµ vai trß cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt cña x· héi ra trong giai ®o¹n hiÖn nay. 
	Vai trß cña bé m¸y kiÕn tróc th­îng tÇng vÒ hÖ t­ t­ëng chÝnh trÞ, ph¸p luËt, khoa häc vµ c¸c c¬ quan nhµ n­íc ®èi víi viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn cña x· héi n­íc ta hiÖn nay. Nhµ tr­êng lµ mét bé phËn cña kiÕn tróc th­îng tÇng. Nã cã nhiÖm vô gi¸o dôc vµ ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ.
c- kÕt luËn:
1) KÕt qu¶ nghiªn cøu:
	Ph­¬ng ph¸p vËn dông tri thøc liªn m«n lµ ph­¬ng ph¸p míi hiÖn nay ®èi víi m«n triÕt häc. Sö dông ph­¬ng ph¸p ®ã cã c¬ së khoa häc cña nã, chø kh«ng ph¶i lµ sù ¸p ®Æt, sù “Tuú tiÖn” ngÉu høng. Quan niÖm míi vÒ ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc nhiÒu gi¸o viªn d¹y triÕt häc øng dông vµ thÊy cã hiÖu qu¶ ®èi víi bµi gi¶ng. Dïng tri thøc liªn m«n lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ®i tíi néi dung. Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy t«i thiÕt nghÜ nã gióp cho bµi gi¶ng cã hiÖu qu¶ h¬n, häc sinh dÔ tiÕp thu h¬n. Bëi vËy víi tri thøc cña m«n triÕt häc nµy nã gióp häc sinh vËn dông tèt tri thøc khoa häc vµo ®êi sèng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n.
	Trªn ®©y míi chØ lµ nh÷ng kinh nghiÖm rÊt Ýtái, t«i mong r»ng ®­îc sù gióp ®ì cña ®ång nghiÖp, cña cÊp trªn ®Ó c«ng viÖc gi¶ng d¹y vµ häc tËp ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n.
2) KiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt:
	Víi ng­êi gi¸o viªn d¹y m«n GDCD t«i rÊt mong ®­îc sù quan t©m h¬n n÷a cña cÊp trªn, cña nh÷ng ng­êi ®ång nghiÖp vµ cña ngµnh gi¸o dôc giµnh cho chóng t«i ®Ó chóng cã thÓ hoµn thµnh tèt h¬n c«ng viÖc cña m×nh vµ ®¹t kÕt qu¶ h¬n n÷a.