Sáng kiến kinh nghiệm Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ

 có dạng (C3H8O)n 
Ta có MA = 60  60n = 60 n= 1 
Vậy công thức phân tử của A là C3H8O 
Bài toán 2: 
Khi phân tích hợp chất hữu cơ A thấy: Cứ 2,1 phần khối lượng C lại 
có 2,8 phần khối lượng O và 0,35 phần khối lượng H. Hãy xác định công 
thức phân tử của A, biết 1 gam hơi A ở đktc chiếm thể tích 0,3733 lít. 
* Phân tích bài toán : 
- Ở bài này, muốn tính khối lượng mol của chất chưa biết phải dựa vào dữ 
kiện nào để tính? 
M = 
n
m
 mà n = 
4,22
V
- Cách giải tương tự bài 1, nhưng thay % bằng khối lượng. 
* Bài giải: 
Gọi công thức phân tử của A là: CxHyOz (x, y,z  Z
+) 
Ta có: 
x : y : z = 
12
1,2
 : 
1
35,0
 : 
16
8,2
 = 0,175 : 0,35 : 0,175 = 1: 2: 1 
Công thức phân tử đơn giản của A : CH2O 
Khối lượng mol của A là: 
MA = 
3733,0
4,22.1
 = 60(g) 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 7/29
 Công thức phân tử của A có dạng: (CH2O)2 = 60 
30n = 60  n = 2 
Vậy công thức phân tử của A là C2H4O2 
* Nhận xét: Ở bài này ẩn là khối lượng mol M, học sinh nhớ lại công 
thức tính M. 
DẠNG 2: BÀI TOÁN ĐỐT LƯỢNG CHẤT HỮU CƠ TRONG ĐÓ 
BIẾT LƯỢNG CHẤT ĐEM ĐỐT, KHỐI LƯỢNG CHẤT SẢN PHẨM VÀ 
KHỐI LƯỢNG MOL CỦA CHẤT HỮU CƠ. 
Bài toán 1: 
Đốt cháy hoàn toàn 1,44 gam chất hữu cơ A. Sau phản ứng thu được 
2,24 lít khí CO2(đo ở đktc) và 2,16 gam H2O. Tìm công thức phân tử của A 
biết rằng 0,01 gam hơi chất A ở đktc chiếm 3,1ml. 
* Phân tích bài toán: 
- Một hợp chất hữu cơ khi đốt cháy cho sản phẩm là CO2 và H2O giúp ta 
suy ra được điều gì? 
(Giúp biết thành phần định tính của hợp chất đó hay công thức tổng quát. 
Điều khẳng định này phải dựa vào số liệu tính toán- thành phần định lượng.) 
- Từ đó tìm ra công thức đơn giản của hợp chất A 
- Dữ liệu 0,01 gam hơi A(đktc) có V = 3,1ml =0,0031(l) giúp ta tính 
được đại lượng nào? 
(Tìm được MA từ đó tìm được công thức phân tử của hợp chất A) 
- Sau khi phân tích xong thì giáo viên giúp học sinh lập sơ đồ: 
A + O2 
0t CO2 + H2O 
nC = 2COn  mC = nC .MC 
nH = 2nH2O mH = nH .MH 
 mC + mH = mA  A gồm C và H 
Nếu mC + mH < mA thì A gồm C, H và O 
Từ V  nA =
4,22
V
 và mA = 0,01(g) ta tính được MA =
n
m
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 8/29
* Bài giải: 
Số mol CO2 và H2O là: 
2CO
n = 
4,22
V
 = 
4,22
24,2
 = 0,1mol 
OHn 2 = M
m
 = 
18
16,2
 = 0,12mol 
Số mol C và H có trong CO2 và H2O là: 
nC = 2COn = 0,1mol 
Hn = 2 OHn 2 = 2 . 0.12 = 0,24mol 
Khối lượg C và H có trong A là: 
mC = nC . MC = 0,24 . 1 = 0,24(g) 
Ta có: mC + mH = 1,2 + 0,24 = 1,44(g) = mA 
Vậy A là Hiđrocacbon có công thức tổng quát là: CxHy (x, y  Z
+) 
Ta có: x : y = nC : nH = 0,1 : 0,24 = 5 : 12 
 Công thức đơn giản nhất của A là C5H12 
Ta lại có: 
nA = 
4,22
V
 mà MA = 
A
A
n
m
 = 
V
m 4,22.
 = 
0031,0
4,22.01,0
 = 72(g) 
Khi đó công thức phân tử của A có dang: (C5H12)n = 72 
72n = 72 
 n = 1 
Vậy công thức phân tử của A là C5H12 
*Nhận xét: Dạng toán này đơn giản nếu biết khối lượng chất sản phẩm 
và M. Nhưng ở bài toán 1 ẩn M chưa biết nên học sinh thường hay lúng túng. 
Bài toán trên đã đưa ra một cách xác định giá tri của M. 
Bài toán 2: 
Đốt cháy hoàn toàn 5,8 gam hợp chất hữu cơ X. Sau phản ứng thu 
được 8,96 lít khí CO2 (đo ở đktc) và 9g H2O. Tìm công thức phân tử của X. 
Biết tỉ khối của X so với khí H2 là 29. 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 9/29
* Phân tích bài toán: 
- Ở bài toán này hướng dẫn học sinh giống bài 1. Còn khối lượng mol M 
của hợp chất thì dựa vào dữ liệu nào? (dựa vào tỉ khối) 
Công thức tính tỉ khối? (dA/B =
M
M
A
A ) 
- B ở đây là chất nào? (H2) 
- Vậy có tìm được MA không? ( MA = M
2H
 .d) 
- Tìm nC, nH  mC, mH 
Tính: mC + mH rồi so với mX? 
 Công thức tổng quát của X. 
* Bài giải: 
Số mol CO2 và H2O là: 
2CO
n = 
4,22
V
 = 
4,22
96,8
 = 0,4 (mol) 
OHn 2 = M
m
 =
18
9
= 0,5 (mol) 
Số mol C và H có trong CO2 và H2O hay trong X là: 
nC = nCO2 = 0,4 (mol) 
Khối lượng của C và H trong X là: 
mC = nC . MC = 0,4 . 12 = 4,8(g) 
mH = nH . mH = 1 .1 = 1(g) 
Ta có: mC + mH = 4,8 + 1 = 5,8 = mX 
Vậy X là Hiđrocacbon có công thức tổng quát là: CxHy (x, y  Z
+) 
Ta có: x : y = nC : nH = 0,4 : 1 = 2 : 5 
Công thức phân tử đơn giản của X là C2H5 
Mà khối lượng mol của X là: 
MX = MH2 . 29 = 2 .29 = 58(g) 
Công thức phân tử của X có dạng: (C2H5)n = 58 
29n = 58 
 n = 2 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 10/29
Công thức phân tử của X là: C4H10 
* Nhận xét: Ở bài toán này ẩn số cũng là M. Như vậy lại có thêm một 
cách xác định M 
DẠNG 3: DẠNG TOÁN ĐỐT CHÁY CƠ BẢN NHƯNG SẢN PHẨM 
CHO DƯỚI TỈ LỆ MOL HOẶC TỈ LỆ THỂ TÍCH 
(Phương pháp giải: Dựa vào định luật bảo toàn khối lượng) 
Bài toán 1: 
Đốt cháy hoàn toàn 2,1 gam hợp chất hữu cơ B cần dùng 5,04 lít khí 
O2(đo ở đktc) thu được CO2 và H2O có tỉ lệ thể tích là 1 :1 ở cùng điều kiện. 
Tìm công thức phân tử của B biết tỉ khối hơi của B so với khí hiđro là 21. 
* Phân tích bài toán: 
- Ở bài toán này ta đã biết mCO2 , mH2O chưa? 
- Làm thế nào để tính được 2 đại lượng này? 
- Bài toán cho số liệu gì? Sử dụng như thế nào? 
- mA đã biết còn 
2O
m sẽ tính được giúp ta suy ra điều gì? 
- 
2CO
V : OHV 2 = 1 : 1 giúp ta suy ra điều gì? 
Để tháo gỡ những nút thắt đó ta phải dựa vào những kiến thức sau: 
- Định luật bảo toàn khối lượng. 
- Ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất tỉ lệ về số mol giữa các chất khí 
chính là tỉ lệ về thể tích. 
- Từ đó ta sẽ tính được mCO2 , mH2O và bài toán lúc này quay về dạng 
toán cơ bản mà học sinh đã làm. 
* Bài giải: 
Số mol O2 và khối lượng của O2 là: 
OHn 2 = 4,22
V
 = 
4,22
04,5
 = 0,225(mol) 
 OHm 2 = n . M = 7,2(g) 
Theo định luật bảo toàn khối lượng ta có: 
2CO
m + OHm 2 = Bm + 2Om = 2,1 + 7,2 = 9,3(g) 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 11/29
Mặt khác ta biết ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất ta có: 
2CO
V : 
OH
V
2
 = 1 : 1  
2CO
n : 
OH
n
2
 = 1 : 1 
Hay 
2CO
n = OHn 2 = x mol 

2CO
m = 
2CO
n .
2CO
M = 44x 
 OHm 2 = OHn 2 . OHM 2 = 18x 
Ta có phương trình: 18x + 44x = 9,3 x = 0,15 mol 
Vậy 
2CO
n : 
OH
n
2
 = 1 : 1 = 0.15mol 
nC = 2COn = 0,15 mol mC = nC . MC= 12. 0,15 = 1,8 (g) 
Hn = 2 OHn 2 = 2 . 0,15 = 0,3 (mol)  mH = nH. MH = 0,3 . 1 = 0.3(g) 
Ta có: mC + mH = 1,8 + 0,3 =2,1 = mB 
Vậy B là Hiđrocacbon có công thức tổng quát là: CxHy (x, y  Z
+) 
Ta có: x : y = 0,15 : 0,3 = 1 : 2 
Công thức phân tử đơn giản của B là: CH2 
Mà khối lượng mol của B là: MB = d .
2H
M = 21 .2 = 42 (g) 
Công thức phân tử của B có dạng: (CH2)n 
14n = 42 
 n = 3 
Vậy công thức phân tử của B là C3H6 
* Nhận xét: Ở bài toán này dù ẩn là khối lượng của sản phẩm, song sử 
dụng các kiến thức đã học chúng ta sẽ xác định được các giá trị của ẩn và đưa 
bài toán về dạng cơ bản mà học sinh đã biết cách làm. 
Bài toán 2: 
Đốt cháy hoàn toàn 9,2 gam chất hữu cơ A trong bình chứa 13,44 lít 
khí O2(đo ở đktc), phản ứng thu được CO2 và H2O có tỉ lệ là 2 : 3. Tìm công 
thức phân tử của A, biết tỉ khối hơi của A với H2 là 23. 
* Phân tích bài toán: Tương tự bài 1 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 12/29
* Bài giải: 
Số mol O2 và khối lượng của O2 là: 
2O
n = 
4,22
V
 =
4,22
44,13
 = 0,6 (mol) 
2O
m = 
2O
n .
2O
M = 0,6 . 32 = 19,2(g) 
Theo định luật bảo toàn khối lượng ta có: 
2CO
m + OHm 2 = Am + 2Om = 9,2 + 19,2 = 28,4(g) 
Theo đầu bài, ta có: 
OH
CO
n
n
2
2
 = 
3
2
 
2CO
n = 
3
2
OHn 2 
Gọi OHn 2 = x(mol)  2COn = 3
2
x 
 OHm 2 = 18x 
2CO
m = 
3
2
.44x = 
3
88x
 18x + 
3
88x
 = 28,4 54x + 88x = 85,2 
 x = 0,6(mol) 
 
2CO
n = 
3
2
x = 0,4(mol) 
 Cn = 
2CO
n = 0,4(mol) mC = 0,4 .12 = 4,8(g) 
 Hn = 2 OHn 2 = 2 .0,6 = 1,2(mol)  mH = 1,2 .1 = 1,2(g) 
Ta có: 
mC + mH = 4,8 + 1,2 = 6< mA =9,2 
 A là dẫn xuất của Hiđrocacbon, phân tử của A gồm C,H,O 
mO = mA – (mC + mH) = 9,2 – (4,8 + 1,2) =3,2(g) 
 nO = 
O
O
M
m
 = 
16
2,3
 = 0,2(mol) 
Vậy công thức tổng quát của A là: CxHyOz (x, y, z Z
+) 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 13/29
Ta có: x : y : z = nC : nH : nO = 0,2 : 0,6 : 0,1 = 2 : 6 : 1 
Công thức phân tử đơn giản của A là: C2H6O 
Mà khối lượng mol của A là: 
MA = d. 
2H
M = 23. 2 = 46(g) 
Công thức phân tử của A có dạng: (C2H6O)n 
 (C2H6O)n = 46  46n = 46 n = 1 
Vậy công thức phân tử của A là: C2H6O 
*Nhận xét: Ở bài này ẩn là khối lượng mol và khối lượng của sản phẩm, 
nhưng sử dụng các kiến thức đã học sẽ xác định được các giá trị của ẩn và đưa 
bài toán về dạng cơ bản mà học sinh đã biết cách làm. 
DẠNG 4: BÀI TOÁN ĐỐT CHÁY CÓ SẢN PHẨM TIẾP TỤC 
THAM GIA PHẢN ỨNG 
Bài toán 1: 
Oxi hóa hoàn toàn 4,2 gam chất hữu cơ X chỉ thu được khí CO2 và 
H2O. Khi dẫn toàn bộ sản phẩm vòa dung dịch nước vôi trong lấy dư thì 
thấy khối lượng bình tăng thêm 18,6 gam đồng thời xuất hiện 30 gam chất 
kết tủa. Mặt khác, khi hóa hơi một lượng chất X người ta thu được một thể 
tích đúng bằng 
5
2
 thể tích khí N2 có khối lượng tương đương ở cùng điều 
kiện nhiệt độ, áp suất. Tìm công thức phân tử của X. 
* Phân tích bài toán: 
- Ở bài này phải hiểu sản phẩm gồm CO2 và H2O đi vào dung dịch 
Ca(OH)2. Khối lượng bình tăng lên đó là: mCO2 + mH2O = 18,6(g) 
- Kết tủa tạo thành là do phản ứng: 
CO2 + Ca(OH)2  CaCO3 + H2O 
- Số mol kết tủa tính được do đó tính được nCO2  mCO2 Tính được 
mH2O.. 
- Như vậy bài toán sẽ quay về dạng bài đã biết khối lượng sản phẩm mà 
học sinh đã biết cách làm. 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 14/29
Dữ liệu VX = 
5
2
VN2 giúp ta suy ra điều gì? 
- Khi thực hiện ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất giúp ta có được điều gì? 
( XV = 
5
2
2N
V  Xn = 
5
2
2N
n 
X
X
M
m
 =
5
2
2
2
N
N
M
m
) 
- Từ đó tính được Xm và như vậy sẽ tiếp tục giải bài toán tương tự như bài 
toán ở dạng bài 2. 
* Bài giải: 
Phương trình hóa học: 
X + O2 
0
t
 CO2 + H2O (1) 
CO2 + Ca(OH)2  CaCO3 + H2O (2) 
Số mol CaCO3 là: 
3CaCO
n = 
M
m
 =
100
30
 = 0,3(mol) 
Theo phương trình phản ứng (2) ta có: 
2CO
n = 
3CaCO
n = 0,3(mol) 
2CO
m = 2COn . 2COM = 0,3. 44 = 13,2(g) 
Khối lượng bình tăng lên đó là khối lượng của CO2 và H2O 
2CO
m + OHm 2 = 18,6(g) 
 OHm 2 = 18,6 - 2COm = 18,6 – 13,2 = 5,4(g) 
Ta có: 
Cn = 2COn = 0,3 mol mC = 0,3 .12=3,6(g) 
Hn = 2 OHn 2 = 2 18
4,5
 = 0,6(mol) mH = 0,6 .1=0,6(g) 
Ta có: 
mC + mH = 3,6 + 0,6 = 4,2 = mX 
 X là Hiđrocacbon, phân tử gồm C và H 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 15/29
Công thức tổng quát của X là: CxHy (x, y Z
+) 
Ta có: x : y = nC : nH = 0,3 : 0,6 = 1 : 2 
Công thức đơn giản của X là: CH2 
Theo đầu bài ta có: Ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất: 
XV = 
5
2
2N
V  Xn = 
5
2
2N
n 
X
X
M
m
 =
5
2
2
2
N
N
M
m
Mà mX = mH  MX = 
2
5
2N
M = 
2
5
. 28= 70(g). 
Công thức của X có dạng là: (CH2)n 
 (CH2)n= 70 
14n = 70 n =5 
Vậy công thức phân tử của X là :C5H10 
* Nhận xét: Ở bài này ẩn cũng là giá trị của sản phẩm nhưng dựa vào 
phương trình phản ứng cho sản phẩm tạo ra ta cũng xác dịnh được khối lượng 
của sản phẩm. Giá trị M cũng là ẩn nhưng dựa vào đầu bài ta cũng xác định 
được M và đưa bài toán về dạng cơ bản mà học sinh đã biết cách làm. 
Bài toán 2: 
Đốt cháy hoàn toàn 6 gam hợp chất hữu cơ A rồi dẫn sản phẩm vào 
bình 1 chứa H2SO4 đặc và bình 2 chứa dung dịch Ca(OH)2dư. Sau phản ứng 
thấy khối lượng bình 1 tăng thêm 3,6 gam, bình 2 thu được 20 gam chất kết 
tủa. Tìm công thức phân tử của A. Biết tỉ khối hơi của A với H2 là 30. 
* Phân tích bài toán: 
- H2SO4 đặc có tính chất gì? Khối lượng tăng của bình 1 là khối lượng của 
chất nào? 
(Ở bài này khối lượng nước được tính theo khối tăng của bình 1 chứa 
H2SO4 đặc vì H2SO4 đặc háo nước. Từ đó tính được nH2O nH và mH ) 
- Kết tủa tạo thành là do phản ứng của CO2 với dung dịch Ca(OH)2. Từ 
khối lượng kết tủa tính được số mol của CO2, từ đó tính được mC và mH và biết 
được các nguyên tố tạo ra A. 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 16/29
- Dữ liệu dA/H2 = 30 cho ta biết điều gì? ( Tính được MA = d. 
2H
M ) 
- Tiếp tục giải như dạng cơ bản. 
* Bài giải: 
Phương trình phản ứng xảy ra: 
A + O2  CO2 + H2O (1) 
H2SO4 + nH2O  H2SO4 .nH2O (2) 
CO2 + Ca(OH)2  CaCO3  + H2O (3) 
Khối lượng bình 1 tăng là do H2SO4 hút nước  OHm 2 = 3,6(g) 
 OHn 2 = M
m
= 
18
6,3
 = 0,2(mol) 
 Hn = 2 OHn 2 =2 .0,2 =0,4(mol) 
 Hm = Hn HM . = 0,4 .1 = 0,4(g) 
Số mol CaCO3 là: 
3CaCO
n = 
M
m
 =
100
20
 = 0,2(mol) 
Theo phương trình phản ứng (3) ta có: 
2CO
n = 
3CaCO
n = 0,2(mol) 
 Cn = 2COn = 0,2(mol) mc = 0,2 . 12 =2,4(g) 
Ta có: mC + mH = 2,4 + 0,4 = 2,8(g) < mA = 6g 
A là dẫn suất của Hiđrocacbon, phân tử gồm C,H,O 
mO = mA – (mC + mH) = 6 – 2,8 = 3,2(g) 
nO = 
M
m
 =
16
2,3
 = 0,2(mol) 
Vậy công thức tổng quát của A là: CxHyOz (x, y, z Z
+) 
Ta có: x : y : z = 0,2 : 0,4 : 0,2 = 1 :2 :1 
Công thức đơn giản của A là: CH2O 
Khối lượng mol của A là: 
MA = d. 
2H
M = 30 . 2 = 60(g) 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 17/29
Công thức phân tử của A có dạng: (CH2O)n 
 (CH2O)n = 60n = 2 
Vậy công thức phân tử của A là: C2H4O2 
*Nhận xét: Ở bài này ẩn cũng là giá trị của sản phẩm nhưng học sinh có 
thể dựa vào các kiến thức đã học để tìm ra các ẩn đó và đưa bài toán và đưa bài 
toán về dạng cơ bản mà học sinh đã biết cách làm. 
DẠNG 5: LẬP CÔNG THỨC PHÂN TỬ CỦA HIĐROCACBON 
DỰA VÀO PHẢN ỨNG HÓA HỌC ĐẶC TRƯNG 
Bài toán 1: 
Cho 0.728 lít hỗn hợp gồm 2 hidrocacbon đi qua dung dịch nước 
brom lấy dư thấy có 2g brom phản ứng và còn 0.448 lít khí thoát ra ngoài . 
Đốt cháy hoàn toàn 0.725 lít hỗn hợp khí trên rồi cho toàn bộ sản phẩm 
cháy qua bình 1 đựng H2SO4 đặc, sau đó qua bình 2 đựng dung dịch nước 
vôi trong lấy dư thấy xuất hiện 7,75g kết tủa. Tìm công thức phân tử của 2 
hidrocacbon trên. Các thể tích khí đều đo ở điều kiện tiêu chuẩn. 
*Phân tích bài toán : 
- Hỗn hợp hidrocacbon + dung dịch nước brom 
 Khí bị giữ lại thuộc hidrocacbon nào ? ( Hidrocacbon chưa no ) 
 Khí đi qua được thuộc hidrocacbon nào ? (Hidrocacbon no ) 
- Để khẳng định hidrocacbon chưa no thuộc loại nào ta phải làm gì?dựa 
vào đâu ? (lập tỉ lệ về số mol giữa hidrocacbon không no và brom tham gia phản 
ứng , từ đó sẽ xác định được hidrocacbon thuộc loại elylen hay axetylen) 
- khi đốt cháy hỗn hợp, sản phẩm thu được là CO2 và H2O 
CO2 và H2O  
đSOH 42 H2O bị giữ lại, còn CO2  
2)(OHCa CaCO3 
Khối lượng kết tủa đã biết  tìm được số mol kết tủa  số mol khí CO2 
sinh ra ở 2 phản ứng đốt cháy 2 hidrocacbon  từ đó tìm được mối liên hệ giữa 
số nguyên tử cacbon trong phân tử trên . 
*Bài giải : 
Hidrocacbon không phản ứng với dung dịch nước brom(đi qua được dung 
dịch nước brom )thuộc loại hidrocacbon có công thức chung là: CnH2n + 2 (n1) 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 18/29
22 nnHC
n = 0,448(l) 
22 nnHC
n = 
4,22
V
= 
4,22
448,0
 = 0,02(mol) 
Hiđrocacbon có phản ứng với dung dịch brom ( bị giữ lại) thuộc loại 
hiđrocacbon chưa no. 
Ta có: 
nhiddrocacbon chưa no =
4,22
V
 = 
4,22
448,0728,0 
 = 0,0125(mol) 
nBr2 = 
M
m
 = 
160
2
 = 0,0125(mol) 
 nhiddrocacbon chưa no : nBr2 = 1 :1 
Hiđrocacbon chưa no có công thức: CmH2m(m 2) 
Phản ứng đôt cháy: 
CnH2n + 2 + 
2
13 n
 O2  ct0 nCO2 + (n +1) H2O (1) 
CmH2m + 
2
3m
 O2 
ct0 mCO2 + m H2O (2) 
CO2 + Ca(OH)2  CaCO3  + H2O (3) 
Số mol CaCO3 tạo thành ở phản ứng (3) là: 
3CaCO
n = 
M
m
 =
100
75,7
 = 0,0775(mol) 
Theo phương tình (3) ta có: 
2CO
n = 
3CaCO
n = 0,0775(mol) 
Mà nCO2 (1) +nCO2 (2) = nCO2 (3) 
Ta đã có 22 nnHC
n = 
4,22
V
= 
4,22
448,0
 = 0,02(mol) và mmHC
n
2 = 
0,0125(mol) 
Theo phương trình (1) ta có 
2CO
n = 0,02. n 
Theo phương trình (2) ta có 
2CO
n = 0,0125. m 
 0,02 n + 0,0125 m = 0,0775 
 8n + 5m = 31 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 19/29
 m = 
5
831 n
Ta có bảng giá trị: 
n 1 2 3 4 
M 4,6 3 1,4 <0 
 Loại Chọn Loại Loại 
Như vậy cặp giá trị thích hợp là: 
n = 2  Công thức phân tử của hiđrocacbon no là: C2H6 
m = 3  Công thức phân tử của hiđrocacbon chưa no là: C3H6 
*Bài toán 2: 
Dẫn 6,72 lít một hỗn hợp khí gồm 2 hiđrocacbon mạch hở qua dung 
dịch brom dư sao cho phản ứng xảy ra hoàn toàn. Sau thí nghiệm, thấy 
khối lượng bình đựng brom tăng thêm 5,6 gam, đồng thời thoát ra 2,24 lít 
một chât khí. Mặt khác, nếu đốt cháy hoàn toàn 6,72 lít hỗn hợp khí trên, 
thấy tạo ra 22 gam khí CO2 và 10,8 gam H2O. Biết các thể tích khí đo ở 
đktc. Xác định công thức phân tử của 2 hiđrocacbon đó. 
* Phân tích bài toán: 
- Khối lượng bình brom tăng là khối lượng của hiđrocacbon chưa no. 
-Thể tích khí thoát ra là thể tích của hiđrocacbon no. 
 VCnH2n + 2 = 2,24 lít Tìm được số mol của CnH2n+2. 
- Có Vhỗn hợp  nhỗn hợp  nhiđrocacbon chưa no 
- Biết số mol và khối lượng của hiđrocacbon chưa no thì tìm được khối lượng. 
mol (M). 
- Biện luận tìm được công thức phân tử. 
- Viết phương trình đốt cháy. 
- Từ nCxHy  nCO2 và nH2O 
Có mCO2, mH2O tổng  nCO2 , nH2O tổng 
 nCO2 , nH2O của phản ứng đốt cháy CnH2n+2. 
- Lập tỉ số mol tìm được công thức phân tử. 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 20/29
* Bài giải: 
Gọi công thức phân tử khí tác dụng với dung dịch Br2 là CxHy. 
Công thức phân tử của chất khí không tác dụng với dung dịch Br2 là: 
CnH2n + 2 
Thể tích khí CxHy là : 6,72 – 2,24 = 4,48(l) 
Khối lượng mol của CxHy là: yxHCM = 
n
m
 =
2,0
6,5
 = 28(g) 
Nếu x = 1  y = 16 (loại) 
Nếu x = 2  y = 4( thỏa mãn) 
Vậy với cặp giá trị x = 2, y = 4 thích hợp. 
 Công thức phân tử của hiđrocacbon là: C2H4 
- Số mol CO2 và số mol H2O thu được là: 
2CO
n = 
M
m
 =
44
22
 = 0,5(mol) 
OHn 2 = 
M
m
 =
18
8,10
 = 0,6(mol) 
22 nnHC
n = 
4,22
V
 =
4,22
24,2
 = 0,1(mol) 
Phương trình đốt cháy: 
C2H4 + 3 O2 
ct0 2CO2 + 2 H2O (1) 
CnH2n + 2 + 
2
13 n
 O2 
ct0 nCO2 + (n +1) H2O (2) 
Theo phương trình (1) ta có: nCO2 = 2nC2H4 = 2 .0,2 = 0,4(mol) 
nH2O = 2nC2H4 = 2 .0,2 = 0,4(mol) 
 nCO2(2) = 0,5 - 0,4 = 0,1(mol) 
nH2O (2) = 0,6 – 0,4 = 0,2(mol) 
Mà theo phương trình (2) nCO2 = n . nCnH2n+ 2 = 0,1. n 
nH2O = (n + 1) . nC2H2n +2 = 0,1 .(n +1) 
0,1 n = 0,1  n = 1 
Vậy công thức phân tử của hiđrocacbon cần tìm là: CH4 
 Phân loại và rèn kĩ năng giải bài toán lập công thức hóa học hợp chất hữu cơ 
 21/29
* Nhận xét: 
Ở dạng toán này phải tính theo phương trình và biện luận, loại toán này 
dùng cho học sinh khá giỏi. 
DẠNG 6: BÀI TOÁN KHÔNG CHO KHỐI LƯỢNG CỤ THỂ CỦA 
CÁC CHẤT SINH RA SAU PHẢN ỨNG CHÁY MÀ CHO DƯỚI DẠNG 
ẨN SỐ. 
Bài toán: 
Đốt cháy hoàn toàn b gam chất hữu cơ A, chứa C,H và O, thu được x 
gam CO2 và y gam H2O. Biết x = 
15
22
b, y = 
5
3
b. Tỉ khối hơi của A so với H2 
là 45. Xác định công thức phân tử của A. 
* Phân tích đề bài: 
Biết mCO2, mH2O từ đó tìm được khối lượng các nguyên tố trong hợp 
chất hữu cơ theo ẩn số đã cho, rồi lập công thức tổng quát và công thức phân tử 
cho ẩn số đó. 
* Bài giải: 
Gọi công thức tổng quát của hợp chất hữu cơ là CxHyOz(x, y, z Z
+) 
Xác định khối lượng của các nguyên tố C, H, O theo ẩn b. 
2CO
n = 
M
m
 =
15.44
22b
 =
30
b
(mol) 
 Cn = 2COn = 30
b
(mol)  Cm =
30
b
. 12 =0,4b(g) 
OHn 2 = M
m
 =
18.5
3b
 =
30
b
(mol) 
Hn = OHn 22 = 2 30
b
 = 
15
b
 (mol) 
 mH = 
15
b
. 1 =
15
b
(mol) 
mO = b – (0,4b +
1