Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm khắc sâu kiến thức văn biểu cảm lớp 7 THCS

ruột đau chín chiều” 
Bài 2: Nhiều hơn một cặp lục bát: 
Đường vô xứ Huế quanh quanh 
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ 
Ai vô xứ Huế thì vô 
 Các bài ca dao trên có các chi tiết của hiện thực đời sống được miêu tả hoặc tự sự 
không? “Có”. Ở bài ca dao 1, đó là cảnh người con gái ra ngõ sau vào buổi chiều để trông về 
quê mẹ. Từ “chiều chiều” báo hiệu sự việc mô tả trong câu ca dao diễn ra thường xuyên. Ở 
bài 2, đó là cảnh con đường vô xứ Huế có non xanh, nước biếc tạo nên cảnh đẹp như tranh vẽ. 
Các bài ca dao trên có diễn tả tình cảm của con người không? “Có”. Bài ca dao thứ 
nhất nói đến tâm trạng nhớ mẹ, nhớ quê của người con gái đi làm dâu xứ người. Nỗi nhớ 
thương đó bàng bạc khắp bài ca, trĩu nặng xuống trong mấy tiếng cuối cùng “ruột đau chín 
chiều”. Từ nhạc điệu, tiết tấu đến hình ảnh về thời gian “chiều chiều”; về không gian “ đứng 
ngõ sau”; về hành động “trông về quê mẹ” đều góp phần gợi nên tâm trạng u buồn đó. 
Bài ca dao thứ hai giới thiệu cảnh đẹp trên đường vô Huế dẫn đến một lời mời chào 
mà như không phải mời chào “Ai vô xứ Huế thì vô” Một lời mời chào đầy quyến rũ vì cách 
gọi ngọt ngào mà lấp lửng rất Huế này. Do làm người nghe, người đọc như bị hút hồn, như vị 
vương tơ trời, không thể không đi. 
Vậy nên xếp những bài ca dao đó vào phương thức biểu đạt trong các phương thức tự 
sự, miêu tả hay biểu cảm” Chỉ có thể trả lời câu hỏi trên khi xác định rõ: nội dung chính 
của các bài ca dao trên là nội dung nào (nội dung hiện thực hay nội dung tâm trạng). Phương 
thức chủ yếu sử dụng trong các bài ca dao trên là phương thức gì? (tả hay kể giãi bày cảm 
xúc, suy nghĩ?) Xem xét một cách cẩn trọng, chúng ta thấy các bài ca dao trên có nội dung 
Sáng kiến kinh nghiệm 
 6 
chính là diễn tả tâm trạng (tâm trạng cô gái lấy chồng xa quê), tâm trạng người xứ Huế mong 
muốn đón bạn bè vô chơi), dùng cách giãi bày cảm xúc, suy nghĩ, do đó cả 2 bài đều thuộc 
văn biểu cảm. 
Thế còn trong văn xuôi? Đoạn văn sau đây tả lại tiếng hát của một người con gái trên đài, hay là 
tâm trạng của người chiến sĩ ngoài chiến trường khi nghe trọng hát ấy? 
“Trên đài, một người con gái nào đó vừa hát một bản dân ca của đất nước ta trong 
đêm khuya. Bây giờ tất cả im lặng rồi, giọt sao ngoài khung cửa đọng lại đứng im, không 
nháy nữa, đêm đã đi vào chiều sâu mà vẫn còn nghe âm vang mãi giọng hát của người con 
gái lúc nãy. Một giọng hát dân ca ngân nga bát ngát như cánh cò trên đồng lúa miền Nam 
chạy tới chân trời, có lúc rụt rè e thẹn như khóe mắt người yêu mới gặp, có lúc tinh nghịch 
duyên dáng như những đôi chân nhỏ thoăn thoắt gánh lúa chạy trên những con đường làng 
trộn lẫn bóng tre và bóng nắng Có lẽ không phải là một người con gái đã hát trên đài. Đó 
chính là quê hương ta đang lên tiếng hát” 
(Nguyễn Trung Thành - Đường chúng ta đi) 
Đoạn văn trên miêu tả giọng hát dân ca của người con gái trên đài nhưng đó lại không 
phải là nội dung chính. Đó chỉ là cái cớ để tưởng nói đến những suy nghĩ, những tình cảm 
trong lòng người chiến sĩ khi nghe bài dân ca, giọng ca đã chấm dứt, được đi vào chiều sâu, 
nhưng lại bắt đầu cho những suy nghĩ về quê hương, về đất nước, về người mẹ của anh 
chiến sĩ. Đây mới là nội dung chính của đoạn văn. Từ đó, ta khẳng định đoạn văn thuộc loại 
biểu cảm. 
 Tóm lại, từ các dẫn chứng trên, chúng ta thấy: 
- Ngoài tự sự, miêu tả, nghị luận, thuyết minh thì biểu cảm cũng là phương thức biểu 
đạt bằng ngôn từ phản ảnh tình cảm của con người với thế giới xung quanh. 
- Trong các phương thức biểu cảm, sự bộc lộ tình cảm, cảm xúc với con người, cảnh 
vật, sự việc mà người viết hướng tới phải trung thành nội dung chính của bài văn. 
- Thông qua việc bộc lộ tình cảm, cảm xúc trong bài văn, người viết muốn khêu gợi ở 
người đọc sự đồng cảm, sự đồng tình và tán thành, ủng hộ mình. Phương thức biểu cảm có 
sức mạnh to lớn trong việc chinh phục nỗi lòng cũng như tâm hồn người đọc. 
3. Phân biệt yếu tố biểu cảm trong văn bản và bài văn biểu cảm. 
Khi học văn biểu cảm, học sinh cần phân biệt giữa yếu tố biểu cảm trong văn bản và 
bài văn biểu cảm. 
* Yếu tố biểu cảm là những tình cảm, cảm xúc, những rung động được người viết 
thể hiện rải rác trong một văn bản như tự sự, miêu tả, nghị luận, các cách biểu lộ tình cảm này 
chiếm tỷ lệ nhỏ, không làm thay đổi được phương thức biểu đạt chủ yếu của văn bản. Các yếu 
tố biểu cảm làm cho bài văn tự sự hoặc miêu tả có thêm khả năng truyền cảm, tạo thêm sức 
hấp dẫn. 
Sáng kiến kinh nghiệm 
 7 
* Một bài văn được coi là biểu cảm khi cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc, không còn là 
một thủ pháp. Nó trở thành phương thức chủ yếu để tạo lập văn bản thể hiện trong toàn bộ tác 
phẩm, chi phối mọi phương tiện của văn bản, từ đề tài đến nội dung, từ ý đến lời. 
Bên cạnh cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc văn biểu cảm nhiều khi còn sử dụng các 
yếu tố tự sự, miêu tả, nghị luận v.v làm phương tiện để thể hiện tình cảm hoặc làm cầu nối 
cho việc bộc lộ tình cảm một cách tự nhiên. 
Ví dụ: Ở bài ca dao thứ nhất, sự miêu tả và tự sự (chiều chiều, đứng ngõ sau, trông về 
quê mẹ) chỉ là phương tiện để dẫn tới sự bộc lộ nội dung chủ yếu là tình cảm nhớ da diết quê 
mẹ của cô gái (ruột đau chín chiều). Như vậy, tự sự và miêu tả ở đây chỉ là các yếu tố nằm 
trong bài văn biểu cảm. Ví dụ 2 cũng có điểm tương tự. 
Trong thực tế giảng dạy, tôi luôn lưu ý cho học sinh phát hiện phương thức biểu đạt 
ngay sau khi các em đọc văn bản và khâu chuẩn bị ở nhà cũng hết sức quan trọng. Bởi vì 
nhiều bài văn nếu không đọc kỹ thì khó tìm ra phương thức biểu đạt chủ yếu. Vì khi viết, tác 
giả đã tích hợp các phương thức biểu đạt với tỷ lệ không chênh nhau nhiều. 
Tóm lại, khi giảng dạy để học sinh từ từ nắm được yếu tố biểu cảm được lồng vào 
trong các văn bản theo phương thức biểu đạt khác. Và làm bài văn biểu cảm chủ yếu sử dụng 
đồng thời các yếu tố tự sự, nghị luận, thuyết minh là phương tiện để biểu đạt tình cảm, cảm 
xúc hoặc dẫn tới sự bộc lộ tình cảm. 
4. Các cách thức biểu cảm 
HS cần nắm được có hai cách thức biểu cảm là biểu cảm trực tiếp và gián tiếp 
a. Biểu cảm trực tiếp 
Là trực tiếp nói lên những tình cảm, cảm xúc của mình về đối tượng bằng những từ 
gọi tên cảm xúc như : yêu thương, nhớ mong, trân trọng, mong ước. 
* Ví dụ: Đoạn văn dùng cách biểu cảm trực tiếp: 
“Tôi yêu Sài Gòn da diếtTôi yêu trong nắng sớm, một thứ nắng ngọt ngào, vào buổi 
chiều lộng gió nhớ thương, dưới những cây mưa nhiệt đới bất ngờ. Tôi yêu thời tiết trái 
chứng với trời đang ui ui buồn bã, bỗng nhiên trong vắt lại như thủy tinh” (Sài Gòn tôi yêu 
– Minh Hương) 
 Tác giả Minh Hương đã dùng cách biểu cảm trực tiếp thông qua từ gọi tên cảm xúc “tôi 
yêu” để thể hiện tình yêu tha thiết đối với mảnh đất Sài Gòn. 
 b. Biểu cảm gián tiếp 
 Là biểu lộ cảm xúc thông qua miêu tả và kể về đối tượng. 
 * Ví dụ về đoạn văn dùng cách biểu cảm gián tiếp: 
 Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng 
sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng 
ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng. 
Sáng kiến kinh nghiệm 
 8 
Chào mào, sáo sậu, sáo đen,đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó 
gọi nhau trò chuyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng được. Ngày hội 
mùa xuân đấy! (Cây gạo – Vũ Tú Nam) 
 Nhà văn Vũ Tú Nam đã dùng cách biểu cảm gián tiếp: Thông qua miêu tả hình ảnh cây 
gạo khi mùa xuân về, gọi đến muôn loài chim, qua cách dùng từ ngữ ví von, so sánh để diễn 
tả tình yêu quê hương tha thiết và sự gắn bó với cảnh vật làng quê. 
5. Các dạng bài biểu cảm và một vài chú ý của từng dạng 
a. Biểu cảm về một sự vật (biểu cảm về đời sống) 
Đây là dạng bài cơ bản yêu cầu các em thể hiện những suy nghĩ,đối với sự vật rất 
bình thường, quen thuộc với mình. Ví dụ như cây cối, đồ vật, con vậtBiểu cảm về một sự 
vật là thể hiện những suy nghĩ, tình cảmvề tất cả những đặc điểm của sự vật: nguồn gốc, 
hình dáng, công dụng 
b. Biểu cảm về người thân (biểu cảm về đời sống) 
Trong cuộc sống hàng ngày, không gì gần gũi hơn với chúng ta là hình ảnh, sự quan 
tâmcủa những người thân: ông bà, bố mẹ, anh chị, thầy côBiểu cảm về một người thân là 
thể hiện những cảm xúc, tình cảm , suy nghĩ của bản thân dành cho người thân đó của mình. 
Khi viết bài biểu cảm về người thân, tôi lưu ý các em làm rõ những điều sau: 
- Những ấn tượng, tình cảm và suy nghĩ chung của em về ngoại hình của người đó là 
gì? (Chú ý đến đặc điểm riêng biệt của người đó) 
- Những suy nghĩ, tình cảm, cảm xúc của em về tính cách, con người của người đó là gì? 
Em hãy lần lượt nêu các suy nghĩ, tình cảmchung nhất rồi lis giải tình cảm đó của mình bằng 
các biểu hiện trong đời sống hàng ngày của người thân. 
c. Biểu cảm về tác phẩm văn học 
Đối với dạng bài này, trước hết học sinh cần hiểu tác phẩm văn học là một đối tượng 
mang tính nghệ thuật: cảnh, người trong tác phẩm; tình cảm, số phận của con người được thể hiện 
trong tác phẩm; nghệ thuật sử dụng ngôn từ; tư tưởng của tác phẩm. Biểu cảm về tác phẩm văn 
học nghĩa là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫmvề các phương diện 
ấy của tác phẩm. 
Học sinh cần tìm hiểu kĩ về tác phẩm. Các em cần nhớ nội dung, bố cục, nhận vật, sự 
kiện (đối với văn xuôi), thuộc được một số đoạn văn hay, thuộc thơ. Đây là yêu cầu gần như 
bắt buộc. Sau khi nhớ được tác phẩm, các em cần ghi lại những nội dung cơ bản và nghệ thuật 
của tác phẩm để có ấn tượng tổng thể. Nhưng các em không cần biểu cảm về tất cả tác phẩm 
mà cần tìm những chi tiết, hình ảnhhay làm mình xúc động, suy nghĩ, ám ảnh. 
Một điểm cần lưu ý nữa là khi biểu cảm về tác phẩm văn học là học sinh phải chú ý tới 
hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. Đó chính là hoàn cảnh nảy sinh tâm trạng hoặc thức dậy nỗi 
niềm con người (với thơ); làm nảy sinh tình huống, nhân vật, tư tưởng(với truyện). Vì vậy, 
Sáng kiến kinh nghiệm 
 9 
tìm hiểu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm sẽ giúp em thêm thông tin để lí giải đúng và sâu hơn 
nội dung tác phẩm, nhất là nỗi niềm con người được kí thác trong tác phẩm. 
d. Biểu cảm hỗn hợp sự vật - đời sống (Dành cho đối tượng là học sinh khá giỏi) 
 Trong hệ thống đề bài văn biểu cảm ở lớp 7, có những đề có hình thức cấu tạo giống 
như: Từ các bài thơ Bài ca Côn Sơn, cảnh khuya, Rằm tháng giêng, Xa ngắm thác núi Lư, hãy 
phát biểu những suy nghĩ và tình cảm của em về niềm vui sống giữa thiên nhiên ((Ngữ văn 7, 
tập 1, trang 191); Từ các văn bản Cổng trường mở ra, cuộc chia tay của những con búp bê, hãy 
phát tâm sự về niềm vui, nỗi buồn tuổi thơ hoặc tình cảm với một đồ chơi thưở nhỏ (Ngữ văn 7, 
tập 1, trang 191)... Đó là dạng đề hỗn hợp giữa cảm nghĩ về tác phẩm văn học với cảm nghĩ về 
đời sống. 
Học sinh cần nắm được trong dạng đề trên, phần: “từ các văn bản” là phần gợi mở 
làm cơ sở định hướng nội dung cho cảm nghĩ ở phần sau; phần “hãy phát biểu cảm nghĩ về” 
là phần trọng tâm của cảm nghĩ trong bài văn. 
6. Một vài lưu ý khi giáo viên ra đề văn biểu cảm 
 Một trong những yếu tố để học sinh làm tốt được bài văn biểu cảm là đề bài biểu cảm 
mà giáo viên ra. Đề bài ra phải nằm trong phạm vi vốn sống của các em hoặc là nhưng điều 
các em thường quan tâm, trăn trở, mong ước, yêu mến Lúc ấy các em mới có những bài văn 
biểu cảm gây xúc động cho người đọc. 
- Đề văn biểu cảm cần đưa ra phạm vi rộng để học sinh tự tìm cho mình một đề tài 
riêng phù hợp với vốn sống, tâm trạng và cảm xúc của mình. Có thể thấy được đặc điểm này 
của mỗi đề tài sau: 
+ Loài cây em yêu. 
+ Vui buồn tuổi thơ. 
+ Cảm nghĩ về một cảnh vật, quê hương. 
Qua những đề bài trên, học sinh có thể tự hỏi: mình yêu loài cây nào để viết nó? Hay 
“nỗi vui buồn nào của tuổi thơ mình để lại ấn tượng đậm nhất? hay “cảnh vật quê hương nào 
gợi được cho mình nhiều cảm nghĩ?...” Trả lời những câu hỏi đó, mỗi học sinh lại tự đưa ra 
cho mình một đề tài riêng. Như vậy, từ một đề bài chung của cô giáo, cả lớp sẽ có ba, bốn 
chục đề bài khác nhau. 
Có những đề bài phù hợp là điều kiện đầu tiên cần thiết để các em viết một bài văn 
biểu cảm tốt. Sau đó người viết sẽ phải tự hỏi ở đề tài có cảm xúc nào, suy nghĩ nào là sâu sắc 
nhất, mãnh liệt nhất với mình. Sau đó các em hãy tập trung vào các cảm nghĩ, các rung động, 
các tình cảm yêu ghét, vui buồn đó mà diễn tả trên trang giấy. 
Bài văn biểu cảm tốt là bài văn có tình cảm, suy nghĩ riêng mà chân thật không đòi hỏi 
độ dài. Vì thế giáo viên không nên coi trọng độ dài khi cho điểm. 
7. Cách viết câu, dựng đoạn trong bài văn biểu cảm 
Sáng kiến kinh nghiệm 
 10 
a. Biểu cảm về đối tượng trong đời sống 
Văn biểu cảm là phải khêu gợi được sự đồng cảm nơi người đọc. Muốn vậy, bài viết 
phải có cảm xúc chân thành, trong sáng. Những cảm xúc đẹp, trong sáng phải được thể hiện 
qua câu chữ. Câu văn lủng củng, từ ngữ khô khanthì dù tình cảm chân thực đến mấy, bài 
văn cũng khó gợi được sự đồng cảm nơi người đọc. Câu văn biểu cảm là câu văn giàu cảm 
xúc. Người viết văn biểu cảm có thể thể hiện cảm xúc của mình bằng: 
- Lớp từ ngữ biểu cảm như: thán từ, từ gọi đáp: ơi, hỡi, ôi, trời ơi, chao ôi, những từ 
trực tiếp biểu đạt tâm trạng: yêu, thương nhớ, đau đớn, xót xa 
 Ví dụ: Chao ôi, mùa thu mùa thu biên giới, người và cảnh vật thật là hết chỗ trữ tình. 
- Sử dụng linh hoạt các kiểu câu như: câu đặc biệt, câu cảm thán, câu rút gọnsao 
cho phù hợp với văn cảnh. 
- Bên cạnh đó, cần sử dụng đa dạng các biện pháp tu từ như ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ, 
so sánh, cùng những lớp từ tượng thanh, tượng hình, từ láyđể diễn tả cảm xúc, tình cảm 
của người viết được thể hiện một cách tự nhiên, rõ nét trong văn bản 
Ví dụ: 
- Dùng câu hỏi: U tôi đã già từ bao giờ?U tôi đã già đi từ lúc nào? Tôi thực sự không 
hay. (Duy Khán) 
- Dùng nhiều từ láy: Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội – 
là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng 
trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ 
mộng(Vũ Bằng) 
 b. Biểu cảm về tác phẩm văn học 
 Khác với biểu cảm về một đối tượng trong cuộc sống, biểu cảm về tác phẩm văn học sử 
dụng thao tác phân tích, giải thích, chứng minh, trong đó quan trọng nhất là thao tác phân tích 
dẫn chứng. Không thể làm người đọcthấy được sự yêu thích của mình đối với một chi tiết, 
hình ảnh, từ ngữtrong tác phẩm nếu ta không phân tích cái hay, ý nghĩa của chi tiết, hình 
ảnh đó. 
 Các thao tác phân tích dẫn chứng bao gồm: 
- Giảng giải: là cắt nghĩa, lí giải cái hay, đặc sắc của từ ngữ, hình ảnh, chi tiết trong tác 
phẩm văn học 
- Liên tưởng, so sánh 
- Hình dung, tưởng tượng 
 Trong bài viết biểu cảm về tác phẩm, các em cần sử dụng linh hoạt các kiểu câu. 
- Không phải lúc nào cũng viết những câu dài, đôi khi nên viết câu ngắn để tạo ấn 
tượng đối với người đọc. 
- Nên dùng những câu cảm thán, từ cảm thán để bày tỏ tình cảm. 
Sáng kiến kinh nghiệm 
 11 
- Không nên sử dụng những câu khẳng định hoặc phủ định tuyệt đối bởi cảm nhận của 
người viết là cảm nhận của cá nhân 
- Đôi khi nên dùng câu hỏi cho những cảm nhận chủ quan của mình, tạo nêt nét duyên 
kín đáo cho bài viết. Ví dụ: “Chim đa đa được đọc chệch thành “gia gia” cho đối với “cuốc 
cuốc” và hợp cảnh nhớ nhà; và tiếng kêu “mỏi miệng” mà vô ích mới đáng thương làm sao! 
Đây là tiếng chim kêu khi chiều xuống hay tiếng lòng thương nhớ réo gào trong tâm hồn Bà 
Huyện?” 
c. Dựng đoạn, viết văn 
 Đây là bước kết nối các câu văn, các đoạn văn thành một chỉnh thể thống nhất. Khi viết, 
các em cần thực hành thành thạo kĩ năng hành văn, sử dụng từ ngữ, chọn giọng điệu, cách bộc lộ 
cảm xúc phù hợp. Cần chú ý đến logic của cảm xúc. Theo logic này, mỗi câu văn, mỗi đoạn văn 
trong bài đều phải hướng vào làm nổi rõ cảm xúc chính, tình cảm chính. Giữa các đoạn văn phải 
có sự liên kết. 
8. Quy trình làm bài văn biểu cảm 
- Thực hiện 4 bước: Tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn bài, viết bài, sửa chữa và hoàn thiện 
bài văn. 
- Trong sách giáo khoa Ngữ văn 7, tập 1 đã có những hướng dẫn chung cho các bước 
này. Ở đây, tôi chỉ nhấn mạnh vào một số điểm đặc biệt của quá trình làm văn biểu cảm 
thông qua ví dụ thực hiện bước: Tìm hiểu đề và tìm ý cho đề: Loài cây em yêu (Sách Ngữ văn 
7, tập 1) 
 a. Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn 
 Để thực hiện bước này, giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, học sinh là chủ thể 
của các hoạt động. Vai trò của giáo viên: 
- Hướng dẫn hoc sinh xem bài văn mẫu (trong tiết Tìm hiểu chung về văn biểu cảm) để 
nắm chắc hơn khái niệm về văn biểu cảm. 
- Học sinh lần lượt thực hiện từng hoạt động trên lớp trên cơ sở đã chuẩn bị chu đáo. 
- Đánh giá, rút kinh nghiệm 
- Chuẩn bị đề mẫu có tính khái quát cho học sinh để học sinh thực hiện tìm hiểu đề và 
tìm ý. 
b. Phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh 
 Tìm hiểu đề và tìm ý trong giờ dạy cách làm văn biểu cảm là bước rất quan trọng. Giáo 
viên cần tối đa hóa sự tham gia của học sinh, không áp đặt suy nghĩ của mình cho các em. 
 Ở tiết này, tôi cho học sinh đọc lại đề và luôn tạo điều kiện cho các em được hoạt động tự 
do, theo hứng thú để tự trình bày những suy nghĩ riêng của mình. 
Sáng kiến kinh nghiệm 
 12 
Bước 1: Cho học sinh chép đề: Loài cây em yêu - Tìm hiểu đề: 
- Tôi thấy đề bài ra như vậy rất khái quát nên buộc học sinh phải có những suy nghĩ cá 
nhân. 
- Tôi cho học sinh suy nghĩ, sau khi cô giáo gợi dẫn: 
+ Cây nào gần gũi, thân thuộc, gắn bó ở quanh em? 
+ Cây nào gắn với kỷ niệm của em? 
+ Cây nào thích nhất? Yêu mến nhất? 
- Học sinh sẽ kể tên loài cây ấy và tự ra đề cho mình - có thể hàng loạt cánh tay giơ 
lên: 
+ Em thích cây hoa hồng. 
+ Em thích cây dừa ở cổng nhà em. 
+ Cây gạo gắn với kỷ niệm tuổi thơ của em nhất. 
+ Em thích cây bưởi trước nhà. 
+ Em thích cây lan hồ điệp v.v 
Khi các em được tự do nói lên suy nghĩ của mình là giáo viên đã thành công trong việc 
huy động tính tích cực cũng như gợi ra những ý tưởng sáng tạo cho các em 
Bước 2: Bước tìm ý 
- Phần này đòi hỏi học sinh phải xác định rõ: cảm xúc chính, tình cảm chính của mình 
với cây mà em thích là gì? 
Tôi gợi dẫn học sinh tìm ý theo các hệ thống câu hỏi để các em gạch ý: 
- Cây hoa hồng, cây bưởi, cây vú sữa, cây dừa mà em thích có hình dáng nhưn thế 
nào? Em có cảm xúc gì với dáng vẻ đó ?( Trong đó cảm xúc chính, rung động chính là gì?) 
- Các cảm xúc và rung động đó có gắn với một kỷ niệm, một hoạt động, một cảnh vật 
nào không? 
 + Kể và tả lại một vài nét nổi bật trong quá trình sinh trưởng của cây 
 + Em hãy hồi tưởng lại một kỉ niệm sâu sắc của bản thân với loài cây đó, qua đó bộc 
lộ cảm xúc 
Phần này các em có thể hoạt động theo nhóm trao đổi, bàn bạc, bởi đây là tiết thứ 2, 
tiết bắt đầu phải thực hành vận dụng, buộc các em phải suy nghĩ nên việc trao đổi cũng là 
khâu hết sức quan trọng. 
Từ khâu trình bày cá nhân đến nhóm, các em được bổ sung thêm để tạo thành một ý 
tưởng riêng của mình. Giáo viên hướng dẫn các em gạch ý ra giấy để nhớ và sắp xếp theo một 
trình tự hợp lý để thành một trình tự dàn bài (phần thân bài). 
Điều cần chú ý là các tình tiết, các nhân vật, các hoạt động, các phong cảnh nếu có 
được nhắc tới khi tìm ý phải gắn với các cảm xúc, rung động chủ yếu, suy nghĩ cơ bản về 
được phát triển trong bài văn. Những gì không gắn với chúng tôi hướng các em loại bỏ. 
Sáng kiến kinh nghiệm 
 13 
Bước 3: Tôi cho học sinh tiếp tục thực hành phần tìm hiểu đề và tìm ý ở một đề khác 
theo đúng trình tự trên. 
- Yêu cầu của tôi: các em tự ra được cho mình một đề riêng biệt, trên cơ sở cô cho một 
đề chung: 
Gợi ý: Loài vật mà em yêu quý . 
 Học sinh tiếp tục tìm ý theo trình tự gợi dẫn trên. 
Đây là bước hoàn chỉnh bài dạy giúp các em hình thành một thói quen tốt. Tôi cho 
hoạt động theo nhóm nhỏ, các em đại diện nhóm trình bày, bổ sung, các nhóm khác tự đánh 
giá, cho điểm. 
Bước này tôi khuyến khích cho điểm những học sinh tìm ý hay, đại diện nhóm trình 
bà