Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học văn biểu cảm ở bậc trung học cơ sở

 béc b¹ch t©m sù, trong c¸c t¸c phÈm v¨n häc tr÷ t×nh
 Nh­ vËy , GV ®· gióp HS hiÓu ®­îc quan niÖm bao hµm c¶ hai d¹ng nãi vµ viÕt , nã bao trïn c¶ lÜnh vùc nghÖ thuËt vµ trong ®êi sèng hµng ngµy.
1.3. V¨n biÓu c¶m trong nhµ tr­êng:
 Nh­ vËy ta ph¶i x¸c ®Þnh râ tÝnh chÊt häc ®­êng cña nã ®Ó ph©n biÖt biÓu c¶m víi c¸c t¸c phÈm tr÷ t×nh b»ng c¸c tÝnh chÊt sau:
- TÝnh nghÖ thuËt: Tøc tÝnh thÈm mÜ , lµ mét yªu cÇu nghiªm kh¾c vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸ thÈm mÜ ®Ó gióp ph©n biÖt râ biÓu c¶m th­êng ngµy víi v¨n thÈm mÜ nghÜa lµ tõ nh÷ng hµnh vi biÓu c¶m th­êng ngµy kh«ng thÓ ®­a vµo bµi viÕt mét c¸ch dÔ d·i mµ ph¶i ®­îc lùa chän, c¶i biÕn theo tiªu chÝ thÈm mÜ.
- TÝnh s­ ph¹m: §¸p øng yªu cÇu d¹y häc nh­ lµ phï hîp víi løa tuæi, kh¶ n¨ng trë thµnh mÉu mùc, khu«n mÉu cho hµnh vi biÓu c¶m chung gióp cho mäi ®èi t­îng HS ®­îc tiÕp cËn vµ nã còng ph©n biÖt ®­îc v¨n biÓu c¶m trong nhµ tr­êng víi c¸c t¸c phÈm v¨n ch­¬ng tr÷ t×nh.
1.4. Ph©n biÖt v¨n biÓu c¶m víi c¸c v¨n b¶n kh¸c
1.4.1. BiÓu c¶m víi miªu t¶:
- V¨n biÓu c¶m ph©n biÖt víi v¨n miªu t¶ mét cachs râ rÖt. Nõu mªu t¶ nh»m t¸I hiÖn ®èi t­îng trong thÕ giíi kh¸ch quan th× v¨n biÓu c¶m lÊy viÖc biÓu lé néi t©m chñ thÓ lµm môc ®Ých. Ph­¬ng thøc miªu t¶ sö dông lµ c¸c chÊt liÖu t¹o h×nh , cßn biÓu c¶m th× sö dông c¸c chÊt liÖu gîi t×nh.
Trong v¨n biÓu c¶m còng sö dông kh¸ phæ biÕn c¸c yÕu tè miªu t¶ nh­ mµu s¾c, ¸nh s¸ng, ©m thanh nh­ng chóng chØ lµ ph­¬ng tiÖn chø kh«ng ph¶i môc ®Ých, vÝ dô:
 Khi con tu hó gäi bÇy
Lóa chiªm ®­¬ng chÝ tr¸i c©y ngät dÇn
V­ên r©m dËy tiÕng ve ng©n
B¾p r©y vµng h¹t ®Çy s©n n¾ng ®µo
Trêi xanh cµng réng cµng cao
§«i con diÒu s¸o lén nhµo tÇng kh«ng
( Khi con tu hó- Tè H÷u)
RÊt nhiÒu mµu s¾c, ©m thanh ®­îc dïng ®Ó miªu t¶ cuéc sèng n« nøc bªn ngoµi nhµ lao nh­ng tÊt c¶ chØ béc lé nçi c« ®¬n , uÊt øc , tï h·m cña t¸c gi¶ trong nhµ lao Thõa Phñ.
1.4.2.BiÓu c¶m víi tù sù:
- Tù sù lµ lèi v¨n lÊy tr×nh bµy sù viÖc lµm träng cßn biÓu c¶m lÊy biÓu lé, göi g¾m lµm môc ®Ých.
- Tù sù vµ biÓu c¶m còng cã mèi quan hÖ xen lßng, trong v¨n biÓu c¶m còng cã nh÷ng c©u chuyÖn, nh©n vËt. Tuy nhiªn c¸c yÕu tè tù sù nµy chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó biÓu lé t×nh c¶m hay thuyÕt minh cho mét t­ t­ëng nµo ®ã cña chñ thÓ mµ th«i.
1.4.3. BiÓu c¶m víi nghÞ luËn, thuyÕt minh.
- BiÓu c¶m vµ nghÞ luËn, thuyÕt minh cã quan hÖ kh¨ng khÝt v× biÓu c¶m kh«ng chØ cã chøc n»n biÓu ®atþ t×nh c¶m mµ cßn cã chøc n¨ng diÔn ®¹t t­ t­ëng.
- Tuy nhiªn gi÷a chóng vÉn cã sù kh¸c biÖt. NÕu nghÞ luËn thiªn vÒ lËp luËn, sö dông lÝ lÏ, dÉn chøng ®Ó ph©n tÝch, gi¶i thÝch, chøng minh nh»ng kh¼ng ®Þnh hoÆc b¸c bá th× biÓu c¶m thiªn vÒ biÓu thÞ t­ t­ëng, t×nh c¶m. Cßn ®èi víi thuyÕt minhthiªn vÒ giíi thiÖu nh»m thuyÕt phôc ng­êi ®äc ( ng­êi nghe) b»ng sè liÖu , sù kiÖn mét c¸ch kh¸ch quan, cßn biÓu c¶m th­êng ®i s©u vµo mét hay nhiÒu chi tiÕt ë møc ®é kh¸i qu¸t nhÊt ®Ó ngîi ca, phª ph¸n, b×nh phÈm tõ ®ã ng­êi ®äc ( ng­êi nghe) hiÓu s©u h¬n b¶n chÊt cña ®èi t­îng, thÊy râ nhËn thøc cña chñ thÓ ®Ó cïng rung c¶m, nhËn thøc vµ hµnh ®éng nh­ chñ thÓ.
2. §Æc ®iÓm cña v¨n b¶n biÓu c¶m
2.1. §èi t­îng biÓu c¶m:
- §èi t­îng biÓu c¶m lµ sù vËt hiÖn t­îng cã thÓ gîi ra cho chñ thÓ nh÷ng t×nh c¶m, c¶m xóc hay suy t­
- Th«ng th­êng , khi nãi ®Õn biÓu c¶m ng­êi ta sÏ nghÜ ngay ®Õn vÊn ®Ò biÓu c¶m: BiÓu c¶m vÒ ai ? vÒ c¸i g× ?V× thÕ ®èi t­îng v¨n biÓu c¶m lµ : §èi t­îng kh¬i gîi vµ ®èi t­îng tiÕp nhËn. ë ®©y ta chØ xÐt ®Õn ®èi t­îng kh¬i gîi. Chóng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
+ §èi t­îng biÓu c¶m ph¶i cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång phï hîp víi t©m hån chñ thÓ biÓu c¶m. Nh­ vËy trong tr­êng hîp nµy ®èi t­îng biÓu c¶m ph¶i lµ vËt, viÖc cã kh¶ n¨ng gîi c¶m h­qngs, gîi t×nh, gîi c¶m nã ph¶i cã nh÷ng nÐt ®ång ®iÖu víi t©m hån chñ thÓ, vÝ dô:
§ªm qua ra ®øng bê ao
Tr«ng c¸ c¸ lÆn, tr«ng sao sao mê
Buån trong con nhÖn gi¨ng t¬
NhÖn ¬i nhÖn hìi nhÖn chê mèi ai
(Ca dao)
T¸c gi¶ d©n gian ®· ®ång ®iÖu víi c¸c ®èi t­îng nh­ v× sao, nhÖn ch¨ng t¬, c¸ ®Ó biÓu thÞ nçi nhí cña m×nh.
+ §èi t­îng biÓu c¶m cßn lµ nguyªn cí vµ ph­¬ng tiÖn ®Ó béc lé néi t©m:
. Víi t­ c¸ch lµ nguyªn cí ®Ó thÓ hiÖn néi t©m, ®èi t­îng biÓu c¶m ®ãng vai trß lµ ng­êi khëi høng, vÝ dô:
 chiÒu chiÒu chim rÐt kªu chiÒu
B©ng khu©ng nhí mÑ chÝn chiÒu ruét ®au
( ca dao)
. Víi t­ c¸ch lµ ph­¬ng tiÖn béc lé néi t©m, ®èi t­îng biÓu c¶m cã thÓ trë thµnh c¸c h×nh ¶nh nghÖ thuËt cã ý nghÜa t­îng tr­ng cho t©m håm chñ thÓ, vÝ dô:
 D÷ déi vµ dÞu ªm
ån µo vµ lÆng lÏ
Sãng kh«ng hiÓu nçi m×nh
Sãng t×m ra tËn bÓ
( Sãng - Xu©n Quúnh)
+ §èi t­îng biÓu c¶m chi phèi c¶m høng chñ ®¹o cña VBMét dßng s«ng quª h­¬ng sÏ trë thµnh tø th¬ cho bµi th¬ “ Quª h­¬ng” cña TÕ Hanh
2.2. Chñ thÓ biÓu c¶m:
Chñ thÓ biÓu c¶m cã thÓ lµ c¸ nh©n còng cã thÓ lµ tËp thÓ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp béc lé t­ t­ëng, t×nh c¶m cña m×nh trong v¨n b¶n, Trong t¸c phÈm v¨n häc chñ thÓ biÓu c¶m chÝnh lµ chñ thÓ tr÷ t×nh , cßn v¨n biÓu c¶m trong nhµ tr­êng th× chñ thÓ biÓu c¶m chÝnh lµ ng­êi viÕt v¨n. Chñ thÓ biÓu c¶m cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
- Chñ thÓ biÓu c¶m th­êng béc lé c¸i “t«i” mét c¸ch cã ý thøc.
- C¸I “t«I” chñ thÓ ph¶i mang ®­îc ý nghÜa x· héi , nh©n v¨n nhÊt ®Þnh
- Chñ thÓ biÓu c¶m quyÕt ®Þnh “®iÓm nh×n” trong v¨n b¶n biÓu c¶m 
2.3 . Néi dung biÓu c¶m
2.3.1. C¶m xóc tr­íc thiªn nhiªn : 
§ã chÝnh lµ t×nh yªu thiªn nhiªn ®­îc biÓu hiÖn rÊt ®a d¹ng: Sù rung ®éng cña chñ thÓ biÓu c¶m tr­íc c¶nh ®Ñp cña thiªn nhiªn : tr¨ng, sao, dßng s«ng, ngän nói
2.3.2. T×nh c¶m gia ®×nh, t×nh yªu ®«i løa; 
§­îc thÓ hiÖn kh«ng chØ bÒ mÆt mµ c¶ chiÒu s©u: ®ã lµ sù ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp ®éng lùc chi phèi chóng nh­ ý thøc hÖ , ®¹o ®øc, v¨n ho¸ cho nªn ®»ng sau t×nh c¶m cha con, anh em, b¹n bÌ lµ cuéc sèng cña x· héi, cña thêi ®¹i trong ®ã cã nh÷ng quan niÖn vÒ h¹nh phóc, lèi sèng Søc hÊp dÉn cña nh÷ng c¶m xóc, t×nh c¶m th­êng ngµy nhê thÕ mµ ®­îc n©ng caoh¬n vÒ tÝnh ®iÓn h×nh, tÝnh kh¸i qu¸t vµ v× vËy mµ cã ý nghÜa , cã gi¸ trÞ h¬n ®ãi víi c¶ céng ®ång.
2.3.3. C¶m hoµi tr­íc nh©n t×nh thÕ th¸ vµ sè phËn con ng­êi :
BiÓu lé c¶m hoµi tr­íc nh©n t×nh thÕ th¸i cã ý nh©n ®¹o s©u s¾c , ®ã lµ lêi c¶m th­¬ng , tranh ®Êu cho quyÒn sèng , quyÒn b¶o toµn phÈm gi¸ cña con ng­êi 
2.3.4. Hoµi niÖm, ­íc m¬ vµ hoµi b·o:
- Khi h­íng vÒ qu¸ khø ta th­êng gÆp c¸c t©m sù hoµi niÖm , th­êng g¾n víi kØ niÖm ®Ñp khã quªn , vÝ nh­ “ Th¨ng Long thµnh hoµi cæ” cña Bµ HuyÖn thanh Quan.
Kh¸c víi hoµi niÖm , hoµi b·o vµ ­íc m¬ lµ nh÷ng xóc c¶m h­íng tíi t­¬ng lai. §ã lµ nh÷ng giÊc m¬, lµ niÒm hi väng cã lóc gi¶n dÞ nh­ng cã khi l¹i cao c¶ , m·nh liÖt.
Nh­ vËy : t×nh c¶m trong v¨n biÓu c¶m ph¶I lµ t×nh c¶m ®Ñp , v« t­, mang tÝnh lÝ t­ëng, giµu tÝnh nh©n v¨n. nh÷ng t×nh c¶m kh«ng ®Ñp , xÊu xa nh­ lßng ®è kÞ , bông d¹ hÑp håi, keo kiÖt kh«ng thÓ trë thµnh néi dung biÓu c¶m chÝnh diÖn , cã ch¨ng lµ ®èi t­îng ®Ó mØa mai, ch©m biÕm ®Ó lo¹i nã ra khái t©m hån con ng­êi mµ th«i.
2.4. Ph­¬ng thøc biÓu c¶m:
2.4.1. BiÓu c¶m trùc tiÕp: 
Lµ viÖc chñ thÓ trùc tiÕp thæ lé t×nh c¶m cña m×nh b»ng nh÷ng ng«n tõ cã nghÜa râ rµng,®»ng sau líp tõ méc m¹c Êy ng­êi ®äc ( ng­êi nghe) c¶m nhËn ®­îc t×nh c¶m ch©n thËt , s©u s¾c , ®»m th¾m cña chñ thÓ biÓu c¶m.
VÝ dô:
 Qu¶ cau nho nhá miÕng trÇu h«i
Nµy cña Xu©n H­¬ng ®· quÖt råi
Cã ph¶i duyªn nhau th× th¾m l¹i
®õng xanh nh­ l¸ b¹c nh­ v«i.
( Mêi trÇu – Hå Xu©n H­¬ng)
2.4.2 .BiÓu c¶m gi¸n tiÕp : 
Lµ viÖc chñ thÓ béc lé néi t©m th«ng qua c¸c h×nh thøc kh¸c:
- Th«ng qua miªu t¶.
VÝ dô:
Tõ Êy trong t«i bõng n¾ng h¹
MÆt trêi ch©n lÝ chãi qua tim
Hån t«i lµ mét v­ên hoa l¸
RÊt ®Ëm h­¬ng vµ rén tiÕng chim
( Tõ Êy- Tè H÷u”
- Th«ng qua tù sù( nh©n vËt tr÷ t×nh) 
2.5. NghÖ thuËt biÓu c¶m.
- C¶m xóc ph¶i ch©n thµnh.
- CÇn cã c¸ tÝnh
- CÇn cã kinh nghiÖm, vèn sèng vµ tµi n¨ng.
- Ng«n ng÷ ph¶i linh ho¹t, tinh tÕ 
3. C¸ch lµm v¨n b¶n biÓu c¶m
Quy trình đó bao gồm :
3.1.Tìm hiểu đề và tìm ý 
3.1.1 Tìm hiểu đề 
 Một đề bài thường ra dưới dạng khái quát nhằm thích hợp với tất cả đối tượng học sinh .Do đó ,quá trình tìm hiểu đề bài sẽ diễn ra như một hoạt động nhằm cá thể hóa đề bài cho từng học sinh kết quả của quá trình này là mỗi học sinh có một đề bài cho riêng mình .Trong đề bài văn biểu cảm ,giáo viên cần định hướng cho các em tìm hiểu đề bằng cách tìm ra lời giải cho các câu hỏi sau :
- Em định phát biểu cảm nghĩ ,tình cảm ,mong muốn về đồ vật (con vật ,loài cây,cảnh vật . . .)nào ?về người nào ?về tác phẩm nào ?
- Em viết bài biểu cảm đó nhằm mục đích gì?(giãi bày cảm xúc,tình cảm nào?)
- Em viết bài biểu cảm đó để ai đọc ?(cô giáo ,thầy giáo ,bố mẹ ,bạn bè. . .)
Lời giải đáp cho ba câu hỏi trên sẽ quyết định nội dung bài viết (trình bày cảm xúc gì ?) ,giọng điệu bài viết (viết cho bạn bè phải là giọng văn thân mật ,có thể suồng sã; còn viết cho thây cô hoặc bố mẹ phải thân thiết nhưng nghiêm trang )
3.1.2 Tìm ý 
Tìm ý cho bài văn biểu cảm chính là tìm cảm xúc ,tìm những ý nghĩ và tình cảm để diễn đạt thành nội dung của bài .Ý nghĩ ,cảm xúc ,tình cảm muôn màu muôn vẽ trong các bài văn biểu cảm đều bắt nguồn từ việc quan sát cuộc sống xung quanh ,từ những gì người viết đã sống và trải qua ,đã tiếp xúc trong tác phẩm .Vì thế ,muốn tìm ý cho bài văn biểu cảm không phải cứ ngồi một chỗ mà đợi ý nghĩ ,cảm xúc đến .Sau khi có một đề bài ,hãy quan sát kĩ đối tượng đề bài nêu ra để từ đó ,cảm xúc xuất hiện .Nếu không có điều kiện quan sát trực tiếp ,hãy lục lọi trong trí nhớ ,trong kỉ niệm những gì mình biết về đối tượng và từ từ nhớ lại các chi tiết .Nếu cả kỉ niệm trong kí ức cũng không có thì tìm đọc sách báo ,xem phim ảnh về đối tượng để ghi nhận các chi tiết cần thiết .
Đối với văn biểu cảm về tác phẩm văn học ,cảm xúc và suy nghĩ về tác phẩm văn học được nảy sinh từ bản thân tác phẩm .Tìm ý trong trường hợp này chính là đọc kĩ ,đọc đi đọc lại nhiều lần tác phẩm ,ngẫm nghĩ tìm ra vẻ đẹp ,tìm ra triết lí của nội dung ,tìm ra cái mới ,cái độc đáo của các yếu tố hình thức nghệ thuật.
3.2. Lập dàn ý 
Bài văn biểu cảm cũng có kết cấu ba phần (mở bài ,thân bài ,kết bài ) như các kiểu văn bản khác .Mở bài nhằm giới thiệu đối tượng và cảm xúc chính về đối tượng .Phần thân bài là sự phát triển các cảm xúc chính đã nêu ra ở phần mở bài .Phần kết bài khép lại các ý đã trình bày , cô thÓ:
3.2.1. Më bµi:
- Giíi thiÖu ®è t­îng. C¸ch giíi thiÖu cã thÓ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp.
- Giíi thiÖu hoµn c¶nh kh«ng gian , thêi gian t¹o t©m thÕ biÓu c¶m
Cã nhiÒu c¸ch t¹o t©m thÕ biÓu c¶m . Th«ng th­¬ng , chñ thÓ miªu t¶ ®èi t­îng ®Ó gîi c¶m høng hoÆc nªu lÝ do biÓu c¶m
3.2.2. Th©n bµi 
Chñ thÓ lÇn l­ît nªu lªn t×nh c¶m, th¸i ®é, suy nghÜ cña m×nh vÒ ®ã t­îng 
3.2.3. KÕt bµi 
Còng cã nhiÒu c¸h kÕt bµi , tuy nhiªn cã thÓ kÕt bµi b»ng c¸ch rót ra ý nghÜa s©u xa, kh¸i qu¸t trong c¶m xóc, t×nh c¶m cña chñ thÓ.
CÇn l­u ý: trong v¨n biÓu c¶m kÕt bµi cã ý nghÜa quan träng h¬n c¸c van b¶n kh¸c , bëi sau khi kÕt bµi cÇn ph¶i ®Ó l¹i nh÷ng dÊu Ên s©u s¸c trong lßng ng­êi ®äc .
 VÝ dô: Cã ®Ò bµi sau: C¶m nghÜ vÒ nô c­êi cña mÑ
a. Më bµi: Nªu c¶m xóc ®èi víi nô c­êi cña mÑ: Nô c­êi Êm lßng
b. Th©n bµi: Nªu ng÷ng c¶m nhËn , c¶m xøc vÒ nô c­êi cña mÑ:
- Nô c­êi vui th­¬ng yªu
- Nô c­êi khuyÕn khÝch
- Nô c­êi an ñi
- Nh÷ng khi v¾ng nô c­êi cña mÑ
c. KÕt bµi : Lßng yªu th­¬ng vµ kÝnh träng mÑ 
3. 3.ViÕt bµi 
Viết bài văn biểu cảm là việc viết các đoạn văn và nối chúng với nhau ,tạo thành chỉnh thể thống nhất .Khi viết bài cần thực hành thành thạo kĩ năng hành văn ,đặt câu ,sử dụng từ ,chọn giọng điệu ,cách bộc lộ cảm xúc phù hợp.Khi viết bài ,kết nối các đoạn trong bài văn biểu cảm cần chú ý đến lôgíc phát triển của cảm xúc ,của tình cảm .Theo lôgíc này ,mỗi đoạn trong bài đều phải hướng vào làm nổi rõ lên cảm xúc chính ,tình cảm chính 
VÝ dô: ViÕt ®o¹n v¨n nãi lªn nh÷ng c¶m xóc s©u s¾c cña em vÒ m¸i tr­êng THCS mµ em ®· g¾n bã nhiÒu n¨m qua.
	 Ch¼ng bao l©u n÷a , em vµ c¸c b¹n ph¶i t¹m xa m¸i tr­êng th©n yªu, n¬i ®· tõng g¾n bã víi em trong suèt hai n¨m qua . ThÇy c« gi¸o, b¹n bÌ, líp häc, s©n tr­êng ®· ®Ó l¹i trong em bao kØ niÖm ®Ñp. Lµm sao em cã thÓ quªn ®­îc nh÷ng buæi lao ®éng, nh÷ng giê liªn hoan v¨n nghÖ , nh÷ng tiÕt häc h¨ng say. C©y ph­îng , t¸n xoÌ réng, ®á èi mét gãc s©n tr­êng, nh÷ng c¸nh ph­îng mÒm r¬i trªn m¸i tãc , lµ ng­êi b¹n th©n cña chóng em . H«m nay ph­îng nghiªng m×nh th× thÇm trong giã nh­ göi lêi yªu th­¬ng tíi chóng em C¸c b¹n nhá nghØ hÌ vui vÎ vµ nhí ch¨m chØ «n bµi nhÐ !
3.4. Sửa bài 
Đa số học sinh khi làm bài không biết cách phân phối thời gian hợp lí nên viết xong là nộp bài ,thậm chí hết thời gian nhưng vẫn chưa làm xong bài .Do đó ,khâu tự sửa bài sau khi viết không được coi trọng .GV cần nhắc nhở các em chú trọng hơn đến việc sửa bài trước khi nộp 
 Để dạy tốt văn biểu cảm ,giáo viên nên chú ý trước tiên đến việc đổi mới cách ra đề .Từ đề tài chung cho cả lớp ( có tính định hướng chung ) ,phải thực hiện quá trình cá thể hóa đề bài (quá trình hướng dẫn mỗi học sinh đi từ đề tài chung cho cả lớp đến việc xác định đề bài riêng ,đề bài cụ thể phù hợp với vốn sống ,với tình cảm ,cảm xúc riêng của mỗi học sinh ).Một lí luận sư phạm tôi đã rút ra được trong quá trình giảng dạy ,đó là :Giáo viên không được bắt học sinh viết bài văn biểu cảm về đề tài các em chưa được sống ,chưa có hiểu biết ,có cảm xúc nếu GV đó muốn học sinh làm tốt yêu cầu mình đưa ra 
 Khi chấm bài làm văn biểu cảm của học sinh ,GV nên coi trọng tính cá biệt ,sự độc đáo trong suy nghĩ ,rung động có trong nội dung hơn là độ dài của bài .Nếu bài văn biểu cảm của các em chỉ cần có được một ,hai cảm nhận hoặc một,hai nội dung có sắc thái tình cảm riêng ,các thầy cô giáo nên trân trọng ,biểu dương và tỏ thái độ đánh giá cao qua cách cho điểm 
Giáo viên cần hướng dẫn ,khuyến khích và khuyến khích hơn nữa việc học sinh đọc sách ,bắt đầu từ việc đọc các văn bản trong SGK .Thực tế cho thấy học sinh rất lười đọc sách dẫn đến đọc yếu ,gây khó khăn cho việc cảm thụ văn bản.Chính vì thế ,GV cần khơi nguồn và nuôi dưỡng thói quen đọc sách của học sinh bằng cách :trong mỗi tiết dạy GV lấy dẫn chứng ,ví dụ ,trích các câu nói ,đoạn thơ ,đoạn văn hay từ các sách tham khảo ,sách nâng cao ,các tác phẩm văn học và cho các em trực tiếp nhìn thấy .Khi GV làm được như thế ,không cần phải “Khua chiêng gõ mõ” ,tự các em sẽ tìm đến với sách ,làm bạn với sách 
Một học sinh muốn học tốt văn biểu cảm cần phải có kĩ năng diễn đạt trôi chảy ,hấp dẫn .GV nên giao các bài tập rèn viết ở nhà cho học sinh sau mỗi tiết học .Đặc biệt ,GV nên hướng dẫn các em cách viết nhật kí để giúp các em nuôi dưỡng tình cảm đẹp khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
§èi víi häc sinh 
§Ó häc tèt v¨n biÓu c¶m , HS cÇn n¾m ®­îc kiÕn thøc c¬ b¶n cña v¨n b¶n biÓu c¶m do GV cung cÊp ( PhÇn lÝ thuyÕt)
Bªn c¹nh ®ã cÇn ph¶i tÝch luü cho m×nh mét vèn sèn phong phó ,cần biết tạo nên cảm xúc ;bởi cảm xúc là sự cảm thụ của trái tim ,của tấm lòng và tình cảm người học .Các em hãy đến với giờ văn bằng trái tim ,bằng tấm lòng của mình thì những cung bậc tình cảm vui ,buồn ,thương ,hờn giận từ bài giảng của thầy cô sẽ đi vào lòng các em.Các em sẽ biết thương cảm những số phận bất hạnh ,biết căm ghét sự bất công ,cái xấu ,cái ác;biết yêu thiên nhiên hoa cỏ ,yêu quê hương đất nước , “Người với người sống để yêu nhau” ( Tố Hữu)
Để làm tốt một bài văn biểu cảm ,khi làm bài ,trước tiên,các em cần định rõ cho mình các yêu cầu cụ thể để biến đề tài chung cho cả lớp thành đề bài của riêng mình .Sau đó ,cần xác định rõ những tình cảm cảm xúc ,những rung động nào là mạnh mẽ ,là riêng của mình .Hãy tập trung trình bày những tình cảm ,cảm xúc ,suy nghĩ đó một cách trực tiếp hoặc gián tiếp (qua miêu tả cảnh vật ,qua một câu chuyện . . . ).Các em cần chú ý đến sự riêng biệt ,độc đáo của nội dung hơn là ham viết dài .Đồng thời ,cần lựa chọn các từ ngữ ,hình ảnh (so sánh ví von ,so sánh ngầm . . . )thích hợp để diễn tả những tình cảm ,cảm xúc,suy nghĩ của mình 
Điểm quan trọng nhất để làm bài văn biểu cảm đạt kết quả cao là tự bản thân các em hãy tích cực đọc sách ,tích cực tham gia các hoạt động trong nhà trường ,ngoài xã hội để có thêm vốn sống ,vốn hiểu biết .Qua đó ,các em cần chú ý rèn luyện cho tâm hồn mình trở nên chứa chan những tình cảm yêu ,ghét ,buồn,thương ,hờn giận ,nhớ nhung . . . dạt dào những suy nghĩ đẹp đẽ cao thượng về tình bạn ,tình yêu thương cha mẹ thầy cô ,yêu quê hương đất nước . . . Đó là cái gốc to ,là những chùm rễ sâu cung cấp chất bổ dưỡng cho cây văn biểu cảm luôn xanh tươi ,nở hoa ,kết trái 
4. KÕt qu¶ thùc nghiÖm ë tr­êng THCS CÈmt©n
Qua một năm rút kinh nghiệm và thay đổi ,áp dụng những giải pháp nêu trên tôi nhận thấy chất lượng dạy và học văn biểu cảm ở môn văn khối 7 năm học 2011 – 2012 được nâng cao rõ rệt .Ở phương diện là một giáo viên trực tiếp đứng lớp giảng dạy ,tôi thấy mình vững vàng hơn trong chuyên môn ;tự tin say mê hơn với sự nghiệp trồng người .T«i còng cã cc¶m gi¸c sung s­íng vµ h¹nh phóc khi thÊy häc trß cña m×nh ngµy cµng giái giang h¬n , sèng cã nghÜa t×nh h¬n víi b¹n bÌ, víi nh÷ng ng­êi xung quanh .Đối với các em học sinh ,các em bước đầu đã ý thức được tầm quan trọng của môn văn ,biết bộc lộ cảm xúc của mình đúng cách ,đúng nơi ,đúng lúc .Số lượng học sinh có kĩ năng làm văn biểu cảm tốt khá nhiều .Cụ thể ,thống kê điểm trung bình môn văn học kì I năm học 2011 – 2012 là rất khả quan .
SÜ sè 
HS
HS giái
HS kh¸
HS trung b×nh
HS yÕu
HS kÐm
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
47
6
12.7
14
29.8
22
46.9
4
8.5
1
2.1
PHẦN III : KẾT LUẬN
 1. KẾT LUẬN CHUNG
Có lẽ trong nhà trường không có môn khoa học nào có thể thay thế được môn văn .Đó là môn học vừa hình thành nhân cách vừa hình thành tâm hồn .Trong thời đại hiện nay ,khoa học kĩ thuật phát triển rất nhanh ,môn văn sẽ giữ lại tâm hồn con người ,giữ lại những cảm giác nhân văn để con người tìm đến với con người ,trái tim hòa cùng nhịp đập trái tim .Sau khi nghiên cứu ,tham khảo sáng kiến kinh nghiệm này ,bản thân người dạy và người học sẽ có cái nhìn mới mẻ ,tích cực hơn về phương pháp dạy và học văn biểu cảm .Từ đó ,rất hi vọng kết quả học văn của các em sẽ tốt hơn ;các em sẽ yêu thích ,ham mê môn văn hơn nữa. Vµ c¸c em sÏ cã thÓ viÕt ®­îc nh÷ng c©u chuyÖn nhá vÒ chuyªn ®Ò “Sèng ®Ñp”
 2. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT ,KIẾN NGHỊ 
2.1.Đối với phụ huynh 
- Quan tâm hơn đến việc học hành của con em mình ,đầu tư nhiều về thời gian cho con cái học tập ,không nên để cho các em phụ giúp nhiều công việc gia đình .
- Hướng dẫn và tạo cho con thói quen đọc sách;chia sẻ tư vấn ,định hướng ,bồi dưỡng tâm hồn cho con để các em có nhiều thuận lợi trong việc bộc lộ và phát triển cảm xúc ,tình cảm trong cuộc sống nói chung và trong việc làm văn biểu cảm nói riêng 
- Phối hợp chặt chẽ ,thường xuyên với giáo viên bộ môn văn để tìm hiểu ,nắm bắt kịp thời tình hình học tập của con em mình 
2.2. Đối với nhµ tr­êng
- Tổ chức hội thảo chuyên đề cho giáo viên bộ môn văn trong từng năm để giáo viên có dịp trao đổi kinh nghiệm ,bàn luận tìm ra biện pháp tối ưu ,tích cực nâng cao chất lượng dạy học môn văn
- Có kế hoạch tham mưu với cấp trên có chế độ đãi ngộ hợp lí đối với giáo viên giảng dạy phụ đạo thêm cho học sinh yếu kém môn văn
- Đầu tư trang thiết bị ,dụng cụ trực quan ,đặc biệt là đầu tư công nghệ thông tin để hỗ trợ cho giáo viên giảng dạy văn
2.3.Đối với địa phương 
- Quản lí chặt chẽ các điểm kinh doanh internet và các điểm dịch vụ không lành mạnh ,làm ảnh hưởng đến chất lượng học tập của học sinh 
- Quan tâm sát sao,hiệu quả đến chất lượng giáo dục ở địa phương ,đầu tư cơ sở vật chất kịp thời phục vụ cho việc dạy và học .
Trên đây là những kinh nghiệm của bản thân tôi trong quá trình giảng dạy hi vọng đó là kinh nghiêm hữu ích cho bản thân tôi và các bạn đồng nghiệp tham khảo và có thẻ ứng dụng vào công tác giảng dạy của mình để nâng cao hiệu quả giảng dạy môn ngữ văn ở bậc THCS.Tuy là sáng kiến kinh nghiệm nhưng phần nào cũng mang tính chủ quan vì vậy bản thân mong muốn được sự góp ý của quí thầy cô và các bạn đồng nghiệp.Tôi xin chân thân thành cảm ơn!
 CÈm T©n, ngµy 25 th¸ng 03 n¨m 2012
 Người thực hiện
 NguyÔn ThÞ HuÕ
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sách giáo khoa và sách giáo viên ngữ văn 7 tập 1
Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS chu kì III (2004–2007 ) môn ngữ