Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao hiệu quả dạy kỹ năng nghe trong môn Tiếng Anh cho học sinh dân tộc thiểu số tại trường THPT Hướng Hóa

 1
A. PHẦN MỞ ĐẦU 
I. Lý do chọn đề tài 
 Như chúng ta đã biết, ngày 7 tháng 11 năm 2006, Việt Nam được kếp nạp là 
thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại thế giới, đánh dấu một bước phát triển 
mới trên con đường hội nhập quốc tế theo xu hướng toàn cầu hoá. Trong bối cảnh 
đó, yếu tố con người, nguồn nhân lực chất lượng cao, là yếu tố quyết định để phát 
triển kinh tế. Ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, cũng có một vai trò, vị trí mới. 
 Quyết định số 1400/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Dạy học ngoại ngữ trong hệ 
thống giáo dục quốc dân, giai đoạn 2008-2020" quy định Đề án thực hiện 7 
nhiệm vụ quan trọng nhằm đạt được mục tiêu chung là: Đổi mới toàn diện 
việc dạy học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân, triển khai chương 
trình dạy học ngoại ngữ mới ở các cấp học, trình độ đào tạo, nhằm đến năm 
2015 đạt được một bước tiến rõ rệt về trình độ, năng lực sử dụng ngoại ngữ 
của nguồn nhân lực, nhất là đối với một số lĩnh vực ưu tiên; đến năm 2020 đa 
số thanh niên Việt Nam tốt nghiệp trung cấp, cao đẳng và đại học có đủ năng 
lực ngoại ngữ sử dụng độc lập, tự tin trong giao tiếp, học tập, làm việc trong 
môi trường hội nhập, đa ngôn ngữ, đa văn hóa; biến ngoại ngữ trở thành thế 
mạnh của người dân Việt Nam, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại 
hoá đất nước. 
 Mục tiêu của môn tiếng Anh là nhằm hình thành và phát triển ở học sinh 
những kiến thức kỹ năng cơ bản về tiếng Anh và những phẩm chất trí tuệ cần thiết 
để tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động. Vì vậy SGK tiếng Anh THPT 
mới từ lớp 10 đến lớp 12 đều được biên soạn theo cùng một quan điểm xây dựng 
chương trình, đó là quan điểm chủ điểm (thematic approach ) và đề cao các phương 
pháp học tập tích cực chủ động của học sinh. Cả bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết 
đều được quan tâm và được phối hợp trong các bài tập và các hoạt động trên lớp. 
Một trong 4 kỹ năng mà người học tiếng Anh nói chung, học sinh THPT nói chung 
nói riêng, thường gặp những khó khăn nhất định trong quá trình học đó là kỹ năng 
nghe. Trên thực tế để có được kỹ năng nghe tiếng Anh thì người học ngoại ngữ 
phải có quá trình luyện tập nghe thường xuyên, lâu dài với những hình thức và nội 
dung nghe khác nhau. Việc dạy và học nghe môn tiếng Anh tuy không còn mới mẽ 
nhưng khó đối với tất cả giáo viên và học sinh bậc THPT, đặc biệt là học sinh dân 
tộc thiểu số. 
 Với thực tế là một giáo viên dạy bộ môn Tiếng Anh, lại dạy ở một trường 
vùng khó, thuộc địa bàn miền núi của tỉnh Quảng Trị. Hằng năm, trường THPT 
Hướng Hóa có khoảng 150 học sinh là người dân tộc thiểu số, đến từ các xã có hầu 
hết người dân tộc thiểu số sinh sống. Học sinh dân tộc thiểu số ở đây học Tiếng 
Việt đã khó, bây giờ lại phải tiếp thu một ngôn ngữ hoàn toàn mới. Điều đó thực sự 
 2
khó đối với giáo viên trong việc truyền đạt và các em học sinh trong việc tiếp thu 
kiến thức. Qua điều tra, tôi được biết các em học sinh người dân tộc thiểu số gặp rất 
nhiều khó khăn trong các tiết rèn luyện kỹ năng nghe. 
 Chính vì thế tôi mạnh dạn đưa ra đề tài SKKN “Một số biện pháp nâng cao 
hiệu quả dạy kỹ năng nghe trong môn Tiếng Anh cho học sinh dân tộc thiểu số 
tại trường THPT Hướng Hóa”. Qua nội dung nghiên cứu này tôi hy vọng đóng 
góp một phần nhỏ bé của mình để phần nào giúp được các em học sinh dân tộc 
thiểu số tiếp cận và học tập bộ môn Tiếng Anh một cách dễ dàng hơn. 
II. Mục đích nghiên cứu. 
Đối tượng học sinh của tôi có rất nhiều học sinh là dân tộc thiểu số. Vì vậy 
tôi không đặt ra một mục tiêu quá cao về mặt kiến thức mà trước hết tôi muốn khơi 
dậy một sự hứng thú khi các em tiếp xúc với bộ môn tiếng Anh. Từ đó tôi giúp các 
em có thể tự phát hiện ra khả năng của mình, bên cạnh đó các em sẽ không còn cảm 
thấy áp lực khi đến các tiết học rèn luyện kỹ năng trong bộ môn Tiếng Anh nữa. 
Qua nghiên cứu của tôi, tôi muốn giúp học sinh mình có thể phần nào, đặc 
biệt là những học sinh người Vân Kiều có thể nghe được nội dung bài nghe và hoàn 
thành được một số lượng bài tập nhất định. Và quan trọng hơn hết là thay đổi cách 
nhìn của các em về tiết rèn luyện kỹ năng nghe này. 
III. Đối tượng nghiên cứu 
 Học sinh dân tộc thiểu số đang theo học tại trường THPT Hướng Hóa. 
IV. Đối tượng khảo sát, thực nghiệm. 
 Học sinh dân tộc thiểu số đang học tập tại trường THPT Hướng Hóa. 
V. Phương pháp nghiên cứu. 
 Để nghiên cứu đề tài này tôi đã xử dụng các phương pháp sau: 
- Phương pháp điều tra qua phiếu điều tra. 
- Phương pháp thu thập, thống kê và phân tích thông tin từ phiếu điều tra 
- Phương pháp thực nghiệm: Chia nhóm và thực hiện các tiết dạy theo phương pháp 
đang nghiên cứu. 
- Phương pháp quan sát và nhận xét kết quả. 
VI. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu 
Do đặc thù bộ môn và các điều kiện khách quan khác nên tôi chỉ có thể thực 
hiện điều tra trong phạm vi gần hai năm từ tháng 9 năm 2018 đến tháng 5 năm 
2020, đối với các học sinh người dân tộc thiểu số, phần lớn là học sinh người dân 
tộc Vân Kiều, khối 10, khối 11 và khối 12 đang theo học tại trường THPT Hướng 
Hóa. 
 3
B. NỘI DUNG. 
I. Tìm hiểu cơ sở lí luận của đề tài nghiên cứu 
Kỹ năng nghe là kỹ năng quan trọng đối với người học Tiếng Anh. Kỹ năng 
này giúp cho người học có khả năng giao tiếp, trao đổi thông tin bằng Tiếng Anh. 
Ta thử hình dung trong một cuộc hội thoại mà người giao tiếp lại không hiểu đối 
phương nói gì, thì cuộc hội thoại đó sẽ không kéo dài và không mang lại kết quả 
như mong muốn. Vì thế học sinh không có được kỹ năng nghe thì đó sẽ là một khó 
khăn cho giáo viên trong việc truyền đạt kiến thức cho học sinh theo phương pháp 
mới và theo đặc thù của bộ môn. 
 Bên cạnh đó chúng ta còn phải chú trọng hơn đến đối tượng là các em học 
sinh dân tộc thiểu số. Khó khăn lớn đối với các em là phải học “hai thứ tiếng” cùng 
một lúc. Vì thế việc tìm ra một phương pháp thích hợp trong việc dạy nghe cho HS 
dân tộc thiểu số là hết sức cần thiết. 
II. Nội dung nghiên cứu. 
 Để giúp học sinh dân tộc thiểu số nghe và hoàn thành được các bài tập luyện 
kỹ năng nghe. Giáo viên cần hướng cho HS tới chủ đề mà HS sắp nghe. Sau đây 
tôi xin nêu ra phương pháp dạy của mình đã nghiên cứu thông qua các hoạt động 
của một tiết nghe. 
1. Hoạt động trước khi nghe. 
Đây là hoạt động giúp học sinh xác định được mục tiêu cần nghe, hướng cho 
học sinh tập trung vào hoạt động một cách cụ thể hơn. 
 Trong hoạt động này, giáo viên cung cấp cho HS một số lượng từ vựng cần 
thiết giúp học sinh dễ dàng hiểu được nội dung bài nghe. Đối với học sinh dân tộc 
thiểu số thì số lượng từ vựng có thể được tăng lên. 
Ví dụ: 
Thông thường giáo viên chỉ có thể dạy cho HS từ 5 đến 7 từ, nhưng trong 
trường hợp này giáo viên có thể dạy đến 10 từ. 
Bên cạnh đó, trong hoạt động này giáo viên cần giúp HS tiếp cận với chủ đề 
của bài nghe, phân tích các bài tập trước khi nghe và đưa ra một số đáp án có thể. 
Giáo viên cũng có thể thay đổi các bài tập nghe sao cho phù hợp với trình độ của 
học sinh mình. 
 Ví dụ từ các bài tập nghe. 
a. Đối với bài tập nghe và sắp xếp các bức tranh. (Như bài tập 1 trang 16 sách 
Tiếng Anh lớp 10 cũ). 
- Giáo viên có thể yêu cầu học sinh nhìn tranh và đoán nội dung chính của toàn bài 
nghe. 
 4
- Giáo viên giúp HS dịch các bức tranh đó thành các từ hoặc cụm từ tương ứng để 
mô tả các bức tranh về các hoạt động, người hoặc đồ vật xuất hiện trong tranh. 
 Các bức tranh có thể được mô tả như sau: 
a. drive a lady/ woman b. have lunch c. drive 2 chidren (a boy & a girl) 
d. take a short rest e. get up c. drive an old man 
b. Đối với dạng bài nghe chọn câu Đúng hoặc Sai. (True/False statements). 
 - Cần yêu cầu học sinh đọc các câu và gạch chân các từ khoá trong mỗi câu. 
Ví dụ: Listen and decide if the statements are True or False. 
 1. In 1995 Sally joined Star Sport Club. 
 2. There are five people in her family. 
 3. She has a lot of freetime. 
 4. She likes not only sports but also reading. 
 5. She wants to be a writer. 
c. Đối với các dạng bài nghe và điền từ vào ô trốnghoặc hoàn thành bảng cho 
sẵn (Listen and fill in the gaps or complete the table). 
 5
- Giáo viên cần yêu cầu học sinh xác định xem vị trí chỗ trống cần từ loại gì, thông 
tin gì? Có thể đoán được một số từ qua cấu trúc và nội dung của câu không? 
Ví dụ: 
Listen and complete the sentences. (English 10 – Unit 11 – Listen) 
 1. Cuc Phuong national park was officially openned in............. 
 2. Cuc Phuong is located................................ Ha Noi. 
 3. In 2002, nearly.......................visited Cuc Phuong. 
 4. There are.........different species of flora and ..........species of fauna. 
 5. Nguyen Hue’s army was stationed in Quen Voi before it made 
its...............on Thang Long. 
* Thông tin cần chú ý khi nghe trong các câu trên là: 
 1. Một con số về tháng, năm (1960). 
 2. Một cụm trạng từ chỉ địa điểm ( 160 km south west of). 
 3. Một cụm danh từ bao gồm một con số (100,000 visitors). 
 4. Các con số ( 2,000 and 450). 
 5. Một cụm danh từ (surprise attrack). 
d. Đối với bài nghe và chọn câu trả lời đúng. (Listen and choose the best 
answer). 
 - Với dạng bài nghe này, GV cần yêu cầu học sinh đọc kỹ các đáp án và phân 
biệt sự khác nhau giữa các đáp án. 
Ví dụ: 
Listen and choose the best answer. (English 10 – Unit 11 – Listen). 
1. Hoi An is located.....................kilometres south of Da Nang. 
 a. 13 b. 30 c. 16 
2. Hoi An is used to be an important trading centre............................ . 
 a. in southeast Asia b. in the 19th century c. in the Far East 
3. Hoi An is well-known for its old houses which are ........................ . 
 a. small and thatched-roofed b. narrow c. small and tiled-roofed 
4. The Japanese Cover Bridge was built................................ . 
 a. in 1855 b. in the 18th century c. in 16th century 
5. Tan Ky house was built as a............................................ . 
 a. house for Chineses merchant 
 6
 b. meeting hall for the Cantonese Chinese 
 c. house for Vietnamese merchant 
- Bài này học sinh cần phân biệt sự khác nhau của các đáp án: 
 Câu 1. Cách phát âm các con số, đặc biệt là số 13 và 30: thirteen and thirty. 
 Câu 2. Phân biệt đáp án a và c: Southeast Asia and Far East 
 Câu 3. Phân biệt 2 đáp án a và c: thatch-roofed and tiled-roofed. 
 Câu 4. Phân biệt 2 đáp án b và c: 18th and 16th (eighteen and sixteen) 
 Câu 5. Phân biệt đáp án a và c: Chinese and Vietnamese. 
e. Đối với các bài nghe và trả lời câu hỏi. (Listen and answer the questions). 
 - Với dạng bài tập này, cần yêu cầu học sinh đọc và phân tích câu hỏi để biết 
được các câu hỏi đó cần những thông tin gì? 
Ví dụ: 
Listen and answer the questions. (English 10 – Unit 14 – Listen) 
 1. What was Pele famous for as a football player. 
 2. How many World Cups did he participate in? 
 3. Where did he play football before he retire? 
 4. What did Pele do after his retirement? 
* Các thông tin cần chú ý khi nghe: 
 1. Một cụm danh từ ( các từ chỉ khả năng trong môn bóng đá): his powerful 
kicking and controlling the ball. 
 2. Một con số thông qua từ để hỏi “How many?”: three 
 3. Tên một địa điểm: an American football club. 
 4. Tên nghề nghiệp: international ambasador for the sport. 
Qua phần chuẩn bị khá kỹ ở hoạt động trước khi nghe này, học sinh dễ dàng 
tiếp cận được với chủ đề nghe. Hơn thế nữa, học sinh có khả năng khoanh vùng 
những thông tin cần thiết khi nghe. Việc này sẽ giúp học sinh tránh việc nghe lan 
man, không xác định đúng thông tin cần thiết phục vụ cho việc trả lời câu hỏi của 
mình. 
Đây là giai đoạn không thể thiếu trong mỗi bài luyện nghe và đóng vai trò rất 
quan trọng nhằm phát triển kỹ năng nghe cho học sinh. Tuy nhiên chỉ như vậy thôi 
chưa đủ. Tôi còn đặc biệt quan tâm tới các kỹ năng nhỏ ở hoạt động “Trong khi 
nghe” (While-listening). 
 7
Ở hoạt động này, tôi muốn học sinh khai thác triệt để khả năng nghe của 
mình, đặc biệt là tôi có thể phần nào cải thiện được lượng từ vựng và khả năng phát 
âm của học sinh. 
Kỹ năng mà tôi muốn đề cập đến ở đây là cách nghe như thế nào? Tôi sẽ nêu 
ra ngay sau đây để chúng ta cùng thấy. Tôi sẽ thực hiện lần lượt cụ thể các bước ở 
hoạt động trong khi nghe. 
2. Hoạt động trong khi nghe. 
Ngoài các kỹ năng bắt buộc trong phương pháp dạy một bài nghe, tôi còn bổ 
sung thêm một số kỹ năng cần thiết để giúp học sinh vùng bản có thể nghe dễ dàng 
hơn. 
 - Bật băng hai lần để học sinh nghe và làm bài tập theo yêu cầu. 
 - Sau khi nghe xong yêu cầu học sinh đưa ra đáp án kèm theo lập luận của 
mình để chứng minh cho câu trả lời. 
 - Tiếp theo, giáo viên bật lại băng lần cuối và lần này giáo viên cần bấm nút 
tạm dừng ở những từ hoặc cụm từ cần thiết cho câu trả lời để giúp học sinh kiểm 
tra lại câu trả lời. 
Ví dụ: Listen and choose the best answer. (English 10 – Unit 11 – Listen). 
1. Hoi An is located.....................kilometres south of Da Nang. 
 a. 13 b. 30 c. 16 
2. Hoi An is used to be an important trading centre............................ . 
 a. in southeast Asia b. in the 19th century c. in the Far East 
3. Hoi An is well-known for its old houses which are ........................ . 
 a. small and thatched-roofed b. narrow c. small and tiled-roofed 
4. The Japanese Cover Bridge was built................................ . 
 a. in 1855 b. in the 18th century c. in 16th century 
5. Tan Ky house was built as a............................................ . 
 a. house for Chineses merchant 
 b. meeting hall for the Cantonese Chinese 
 c. house for Vietnamese merchant 
- Ở bài nghe này, giáo viên cần nhấn nút tạm dừng (pause) chính xác ở những từ 
hoặc cụm từ sau: 
 1. thirty (30) 2. Southeast Asia 3. tiled-roofed 
 4. sixteenth (century) 5. Vietnamese (merchant) 
 8
 - Với kỹ năng này, yêu cầu giáo viên phải có kỹ xảo trong việc xử dụng nút 
tạm dừng (pause). Vì nếu giáo viên không sử dụng thành thạo nút này sẽ gây khó 
khăn hơn cho học sinh trong khi nghe. 
 Trong quá trình bấm nút tạm dừng mà học sinh vẫn không thể có câu trả lời. 
Lúc này yêu cầu học sinh nghe cách phát âm của từ được bấm dừng và tập phát âm 
theo âm đó nhiều lần. 
Ví dụ: 
Nghe và hoàn chỉnh đoạn hội thoại. (Listen and complete the dialogue) 
(English 10-Unit 2-Listen). 
 A: Hoa. How do you like (1)................... . 
 B: It’s (2)........ . The hotel is (3)........... and my room is (4)............... 
 A: Are you (5)....................with your friends? 
 B: (6)............... . I’m travelling (7).................... . 
 A: Would you like to go somewhere (8)....................? 
 B: That’s great. 
Đáp án: 
1. it here 2. very nice 3. big 4. comfortable 
 5. travelling 6. no 7. alone 8. for a drink. 
 - Học sinh có thể gặp khó khăn trong lúc nghe một số từ. Vì thế giáo viên có 
thể yêu cầu học sinh nghe cách phát âm của từ đó trong đoạn băng và nhẩm theo 
nhiều lần. 
Ví dụ: 3. big /big/ 
 4. alone /ə'loun/ 
 Mục đích của kỹ năng này nhằm giúp học sinh nhớ lại những từ vựng mà 
học sinh dường như đã quên và có thể dễ dàng nhớ ra trong quá trình HS lặp lại 
nhiều lần cách phát âm của từ đó. 
 Cuối cùng nếu học sinh vẫn chưa tìm ra câu trả lời thì giáo viên sẽ giúp học 
sinh viết các từ đó ra thông qua cách phát âm của chúng. Tức là yêu cầu học sinh 
đoán xem từ mà chúng phát âm có thể bao gồm những chữ cái nào. Chú ý yêu cầu 
học sinh phát âm chính xác âm đuôi. 
Ví dụ: 
Chỗ trống số 8. for a drink [driηk] 
 9
 Học sinh có thể đoán được âm tiết trên sẽ bắt đầu bằng các chữ cái “dr” và 
nguyên âm “i”, âm đuôi /k/ và đoán được chữ cái “k”. 
 Như vậy chúng ta có thể tìm ra từ qua cách phát âm của từ đó một cách đơn 
giản và hiệu quả. Với kỹ năng này, học sinh không những giải quyết được bài tập 
luyện nghe của mình mà còn nâng cao hiệu quả việc rèn luyện phát âm , đặc biệt là 
phát âm những âm đuôi, cũng như giúp học sinh tăng thêm lượng từ vựng của mình 
một cách đáng kể. 
3. Hoạt động sau khi nghe. (Post-listening) 
Phần này tôi thường củng cố cho học sinh nội dung chính của bài nghe và 
những điểm cần lưu ý trong bài. Và tôi đã tìm hiểu và áp dụng khá hiệu quả bằng 
cách cho học sinh nghe nhạc. 
Tôi cho học sinh nghe các ca khúc có liên quan đến chủ đề, chủ điểm hoặc 
có cấu trúc và từ vựng mà các em vừa mới được học. Hoặc chi đơn giản là chỉ cho 
học sinh những cấu trúc hay xuất hiện trong bài hát, hoặc những đoạn videos phù 
hợp với trình độ của các em. Với hoạt động chơi mà học này lại giúp học sinh nhớ 
khá lâu các cấu trúc cũng như từ vựng. Và quan trọng hơn hết các em sẽ không còn 
thấy sợ, thấy khó trong các tiết nghe nữa mà ngược lại các em sẽ cảm thấy thú vị 
khi tự mình nghe được một từ, cụm từ hoặc cấu trúc trong bài hát. 
III. Kết quả thực hiện 
Qua các tiết dạy tôi đã sử dụng phương pháp này và tôi nhận thấy nó thực sự 
hiệu quả, đặc biệt là đối tượng học sinh vùng bản. Qua điều tra, tôi thấy 80% học 
sinh đã cho rằng cách dạy mà tôi đã thực hiện phần nào đã giúp được học sinh tiếp 
thu bài tốt hơn. Các em không còn thấy sợ và chán khi đến các tiết luyện nghe nữa. 
Đặc biệt là đối với phương pháp này, tôi áp dụng cho học sinh dân tộc Vân 
Kiều với mục đích giúp các em tiếp cận với bộ môn Tiếng Anh nói chung và kỹ 
năng nghe nói riêng. Và khi áp dụng phương pháp này tôi thấy tất cả học sinh dù 
yếu hay giỏi đều có thể tham gia trong hoạt động học tập. Các em cảm thấy tự tin 
hơn trong các tiết học nghe và trở nên sôi nổi hơn. Đó là điều mà tôi thấy thành 
công ở phương pháp này. 
C. KẾT LUẬN. 
Qua nhiều năm công tác tại trường trường THPT Hướng Hóa, tôi đã cố gắng 
tìm tòi và áp dụng khá nhiều phương pháp khác nhau nhằm tìm ra một phương 
pháp phù hợp và có hiệu quả đối với đối tượng học sinh của mình. Trong những 
phương pháp mà tôi áp dụng, cuối cung tôi đã tìm ra một phương pháp thích hợp để 
giúp các em học sinh phần nào vượt qua những rào cản khó khăn khi tiếp xúc với 
một ngôn ngữ mới và đặc biệt là khi rèn luyện kỹ năng nghe.Kỷ năng nghe nói 
cũng đường hướng giao tiếp trong chương học ngoại ngữ nói chung và Tiếng Anh 
nói riêng ngày nay. 
 10
Trên đây là toàn bộ phần trình bày trong đề tài nghiên cứu “Phương pháp 
dạy kỹ năng nghe môn tiếng Anh cho học sinh dân tộc thiểu số tại trường THPT 
Hướng Hóa.”. Tôi hi vọng rằng với pần nghiên cứu nhỏ này, giáo viên sẽ phần nào 
giúp học sinh của mình tiếp thu bài học một cách có hiệu quả hơn. 
* Để thực hiện đề tài này, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của đồng 
nghiệp và sự hợp tác của các em học sinh trường THPT Hướng Hóa. Trong thời 
gian ngắn nghiên cứu nên đề tài của tôi không tránh những thiếu sót, rất mong được 
sự góp ý của chuyên môn và đồng nghiệp. 
 Tôi xin chân thành cảm ơn! 
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG 
Hướng Hóa, ngày 10 tháng 7 năm 2020 
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của 
mình viết, không sao chép nội dung của 
người khác. 
Giáo viên thực hiện 
Nguyễn Ngọc Thắng