Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tăng cường khă năng khám phá khoa học

hoạt động thí nghiệm tôi chú ý chuẩn bị các đồ dùng thí nghiệm gần gũi với cuộc sống hàng ngày của trẻ.
Dưới đây là một số hoạt động hoạt động khám phá trải nghiệm mà tôi đã thực hiện tất thành công trên trẻ 5-6 tuổi trường mầm non Hoa Sen.
* Hoạt động 1: “Cho trẻ tìm hiểu về nước”
Chuẩn bị: 
+ Ca nước sạch đã đun sôi và để nguội, các cốc thủy tinh, đường, dầu ăn, sỏi, ấm siêu tốc, nước đá, thìa, khăn lau tay
Thực hiện: 
+ Trải nghiệm 1: Cho trẻ rót nước vào cốc thủy tinh, cho trẻ quan sát, uống nước và trẻ đã đưa ra được kết luận: “Nước không có màu, không mùi và không vị”
+ Trải nghiệm 2: Hướng đẫn trẻ cho đường vào cốc nước rồi dùng thìa khuấy đều, trẻ quan sát thấy đường tan trong nước. Yêu cầu trẻ cho đá vào vước rồi dùng thìa khuấy đều, trẻ thấy đá không tan trong nướcCho trẻ làm thí nghiệm như vậy với một số chất và trẻ đã đưa ra được kết luận “Nước có thể hòa tan hay không hòa tan được một số chất”.
+ Trải nghiệm 3: Cho trẻ cầm, nắm nước đá và nói cảm giác, cho trẻ quan sát nước đang đun trên ấm siêu tốc và bốc hơi, cùng với sự hướng dẫn, gợi mở của cô giáo trẻ đã đưa ra kết luận: Khi ở nhiệt độ thấp nước đông lại thành đá và ở dạng rắn, Khi ở nhiệt độ cao nước bốc hơi và ở dạng hơi, Khi ở nhiệt độ bình thường thì nước có dạng lỏng. Như vậy nước có thể ở dạng: “Rắn, lỏng và dạng hơi”
Ngoài các hoạt động trải nghiệm trên tôi còn mạnh dạn thực hiện thêm rất nhiều hoạt động khám phá khoa học khác như: “Trứng chìm, trứng nổi”, “Hoa đổi màu”, “Thổi chong chóng”, “Chúng ta khác nhau, không giống nhau”tất cả đều đạt được kết quả tốt trên trẻ và đặc biệt trẻ tham ra vào các hoạt động một cách rất say mê và nhiệt tình.
Có thể nói việc thiết kế các hoạt động khám phá trải nghiệm cho trẻ là thực sự cần thiết và quan trọng, tạo điều kiện cho trẻ hoạt động tích cực, tìm tòi, học hỏi và khám phá thế giới xung quanh trẻ.
Biện pháp 3: Tổ chức các hoạt động khám phá khoa học cho trẻ bằng hình thức thăm quan.
Dù khám phá môi trường tự nhiên hay môi trường xã hội giáo viên cũng cần tổ chức đàm thoại ngắn nhằm mục đích nhắc trẻ về mục đích tham quan, các quy tắc hành vi cần thực hiện trong quá trình tham quan.
Tổ chức cho trẻ quan sát, có thể quan sát (Tập thể, nhóm, cá nhân) giáo viên giúp trẻ xác định được những dấu hiệu đặc trưng của sự vật hiện tượng bằng các biện pháp khác nhau: Như đặt ra các câu hỏi, câu đố, bài thơ hướng dẫn trẻ quan sát, khảo sát, sử dụng phương pháp trò chơi, sử dụng kể chuyện và giải thích để bổ sung cho sự quan sát của trẻ. Trong quá trình quan sát có thể sử dụng các tác phẩm văn học hoặc âm nhạc. 
Ví dụ: Cho trẻ tìm hiểu về môi trường xã hội: Cho trẻ đi thăm quan nông trại Detrang farm Ba Vì (Nông trại Dê trắng Ba Vì).
Trước khi đến với hoạt động thăm quan nông trại tôi cung cấp kiến thức về nông trại dê trắng Ba Vì bằng các hình thức như cho trẻ nghe bài hát “Quê tôi Ba vì” hay cùng trẻ đọc bài thơ “Lên núi Ba vì” và cho trẻ ngắm các hình ảnh mà các bạn nhỏ trên khắp đất nước về thăm nông trại qua hình ảnh mà tôi đã sưu tầm trên mạngnhằm gợi cảm xúc, xây dựng hình ảnh về các hoạt động mà trẻ sẽ được trải nghiệm khi đến thăm nông Trại Dê trắng ba vì như: Thăm trang trại Dê, Cho Dê ăn, vắt sữa dê; Thăm trang trại Lạc Đà, trang trại Ngựa, trẻ cưỡi ngựa, cưỡi Lạc ĐàKhi đưa trẻ đến với nông trại Ba Vì tôi cùng trẻ trò chuyện về các cảnh đẹp của nông trại, dẫn trẻ đi từng nơi của nông trại, trò chuyện với trẻ về công việc, trang phục, công việc của bác nông dân làm việc trong nông trại sau đó tôi cho trẻ đến với các hoạt động trải nghiệm như làm gốm, làm bánh trôi, nấu cơm bằng niêu đất, Bịt mắt bắt vịt vừa hoạt động cô vừa đặt ra các câu hỏi về công việc mà các con đang làm : “Các con sẽ làm gì để tạo ra một cái bát ?”, “ các con sẽ nặn bánh trôi như thế nào?” hay “Để nấu cơm bằng niêu đất con cần có những nguyên vật liệu gì?”.sau đó tôi cho trẻ tham gia các hoạt động chia sẻ, giúp đỡ các cô chú công nhân trong nông trại như: Tập cho Dê ăn, vắt sữa Dê, cho Lạc Đà ănkhi được tham gia các hoạt động, được làm các công việc nhỏ,vừa sức trẻ đã rất hứng thú bày tỏ cảm xúc, biết trân trọng bác nông dân
Biện pháp 4: Thường xuyên thay đổi các hình thức khám phá khoa học cho trẻ.	
Ở mỗi hoạt động khám phá tôi luôn chú ý tìm một hình thức hay nhất, phù hợp nhất để cho trẻ khám phá, Và tôi luôn thực hiện theo một nguyên tắc nhất định, không trùng lặp giữa hoạt động sau và hoạt động trước, một điều quan trọng ở mỗi tiết khám phá tôi luôn chú ý xây dựng hoạt động để trẻ đựơc phát huy hết khả năng, được sử dụng tất cả các giác quan trên cơ thể trẻ, trẻ tự được làm, và tự đưa ra nhận xét, kết luận cho mỗi hoạt động của mình. Tôi luôn chú ý đến các hoạt động phù hợp để hoạt động trong lớp và một số hoạt động phù hợp để cho trẻ hoạt động ngoài trời.
* Hoạt động khám phá trong lớp.
Hoạt động khám phá khoa học mà tôi rất ấn tượng với đề tài “Tìm hiểu tính chất đặc điểm của nước”. Với việc lựa chọn hình thức một cách tự nhiên, lô ghích và khoa học, lấy trẻ làm trung tâm tiết dạy của tôi đã rất thành công, trẻ rất tích cực hoạt động và tiết dạy đã được tổ chuyên môn đánh giá rất cao.
Ở hoạt động trẻ được hát vận động bài hát trời nắng trời mưa, được xem đoạn phim về “Cậu bé giọt nước”.
Từ đó trẻ biết được các nguồn nước, tác dụng của nước, cách bảo vệ và cách sử dụng nước một cách tiết kiệm.
Sau đó tôi đưa trẻ đến các hoạt động thí nghiệm để trẻ biết được vị của nước, các dạng của nước, nước có thể hòa tan hay không hào tan một số chất, tất cả các hoạt động thí nghiệm đó trẻ đều được tự tay làm, được quan sát, tri giác, trẻ rất hứng thú hoạt động và đã tự đưa ra được những kết luận rất chính xác về đặc điểm và tính chất của nước.
Và cuối cùng trẻ được trải nghiệm bằng một trò chơi rất bổ ích đó là trò chơi : “Chọn hành vi đúng sai”. Các con sẽ được gắn những khuôn mặt cười vào bức tranh có hành vi đúng để bảo vệ nguồn nước và chọn khuôn mặt khóc vào bức tranh có hành vi sai gây nguy hại đến nguồn nước. Ở trò chơi này tôi cho trẻ chơi theo hình thức thi đua giữa các tổ các cháu rất hứng thú, phối hợp với nhau rất ăn ý và kết quả cả 3 đội đều dành chiến thắng với kết quả rất xuất sắc.
Kết thúc hoạt động tôi cho trẻ hát “Điều kì diệu quanh ta”, trẻ sẽ cùng cô đi khám phá những điều kì lạ trong môi trường tự nhiên.
Hay với đề tài “Tìm hiểu về loài bướm”. Ở hoạt động khám phá này tôi chọn các hoạt động cho trẻ tìm hiểu khám phá về loài Bướm một cách tự nhiên nhất, giúp trẻ tích cực tham gia hoạt động, đồng thời phát triển cho trẻ kỹ năng tư duy tưởng tượng sáng tạo, và phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Trong tiết học trẻ được tìm hiểu về đặc điểm, các bộ phận, màu sắc sinh sản, vòng đời phát triển của loài bướm, 
Trẻ được hát vận động bài hát nhộn nhịp theo nhạc bài hát “Kìa con bướm vàng”, trẻ được đến với làn điệu dân ca mượt mà qua bài hát dân ca “Hoa thơm bướm lượn”, trẻ được phát triển ngôn ngữ qua bài thơ “Ong và bướm”và đặc biệt trong tiết học trẻ được chơi những trò chơi vui nhộn và sáng tạo, trẻ được tạo hình các giai đoạn phát triển của loài bướm bằng những tờ giấy A4 nhiều màu sắc, hay trẻ được chơi trò chơi ghép hình những chú bướm ngộ nghĩnh đáng yêutất cả ngững hoạt động đó đã tạo nên một tiết học đầy bổ ích cho trẻ.
* Họat động khám phá ngoài trời.
Hoạt động “Cho trẻ khám phá quá trình phát triển của cây”. Ở hoạt động này tôi dẫn trẻ ra ngoài trời, vừa đi cô cùng trẻ vừa hát “Em yêu cây xanh” và đưa trẻ đến với các hoạt động phá “Quá trình phát triển của cây” qua trò chơi gieo hạt, nảy mầm rồi trò chuyện dẫn dắt trẻ vào hoạt động quan sát từng giai đoạn phát triển của cây mà cô đã chuẩn bị sẵn, sau đó trẻ sẽ được đến với trò chơi vui nhộn, trẻ được bật qua vật cản và lên sắp xếp đúng trình tự các giai đoạn phát triển của cây 
Hay với hoạt động “Điều kì diệu của ông mặt trời”. Ở hoạt động này tôi cho trẻ biết những ích lợi của ông mặt trời đối với đời sống con người như giúp cây quang hợp ánh sáng, giúp con người làm khô quần áo Với hoạt động này tôi cho trẻ thực hiện hoạt động mà cô cùng trẻ phơi quần áo ướt ra ngoài trời (Thực hiện vào hôm trời nắng) trong thời gian một ngày sau đó vào buổi chiều cô cùng trẻ sẽ thu quần áo đã phơi vào cho trẻ kiểm tra bằng cách sờ, quan sát bằng mắtvà trẻ thấy kết quả quần áo đã khô là nhờ vào năng lượng của ông mặt trời
Qua đó có thể thấy hình thức dạy học là một nội dung rất quan trọng góp phần làm nên sự thành công cho tiết khám phá khoa học. Nếu mỗi giáo viên đều lựa chọn một hình thức phù hợp và có sáng tạo cho mỗi tiết khám phá khoa học thì tôi tin tiết học đó sẽ rất thành công và kết quả đạt được trên trẻ là rất cao.
7.5. Biện pháp 5: Ứng dụng công nghệ thông tin trong các họat động khám phá khoa học.
Khi xây dựng các hoạt động khám phá khoa học cho trẻ tôi nhận thấy có những hoạt động có thể sử dụng đồ dùng thật, những vật thật có sẵn trong đời sống hàng ngày nhưng có những tiết thì không thể đưa vật thật vào trong môi trường lớp học. Chính vì vậy việc sử dụng công nghệ thông tin là phương tiện hữu ích nhất để giúp trẻ đến gần hơn với thế giới xung quanh.
Với mỗi bài học có sử dụng công nghệ thông tin tôi đã sử dụng một số phần mềm như: Powerpoint, Adobe Presenter, Flash, Photoshopđể thiết kế giáo án với những hình ảnh và âm thanh sống động kết hợp với hiệu ứng để trẻ có thể tương tác và khám phá đối tượng một cách tích cực nhất.
Ví dụ: Với hoạt động “Tìm hiểu về một số con vật sống trong rừng” tôi đã lựa chọn hình ảnh một số con vật như: Hổ, Voi, Sư tử, Gấurõ nét để trẻ tìm hiểu về đặc điểm bên ngoài của các con vật, lồng tiếng kêu để cho trẻ đoán, sưu tầm các video trên mạng về quá trình sinh sản, cách kiếm mồi, vận động của các con vật đó; thiết kế trò chơi trên máy tính như: Tìm thức ăn cho các con vật, ghép tranh
Ví dụ: Với hoạt động “Tìm hiểu về mưa” tôi cho trẻ biết quá trình hình thành mưa bằng cách thiết kế các hình ảnh động: Ông mặt trời chiếu ánh nắng xuống mặt nước -> nước bốc hơi thành hơi nước -> hơi nước ngưng tụ thành những đám mây -> nước từ những đám mây rơi xuống tạo thành mưa sau đó cho trẻ xem vi