Công tác “bồi dưỡng cán bộ quản lý trường học tỉnh Thanh Hoá” - Một số bài học kinh nghiệm và giải pháp

Công tác “Bồi dưỡng Cán bộ quản lý trường học tỉnh Thanh Hoá”
một số bài học kinh nghiệm và giảI pháp
	Ngày nay xã hội đã thừa nhận quản lý giáo dục, quản lý trường học là một nghề vừa là khoa học vừa là nghệ thuật, đã là nghề thì phải học, qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn chỉ đạo hoạt động xã hội và quản lý giáo dục, quản lý nhà trường nói chung Trường Mầm non và trường tiểu học, trung học cơ sở nói riêng đã khẳng định vai trò quản lý chỉ đạo mọi hoạt động của hiệu trưởng các nhà trường là một trong yếu tố có tính quyết định tới sự tồn tại ổn định và không ngừng phát triển của nhà trường. Trong sự nghiệp đổi mới của Ngành giáo dục và đào tạo (GD & ĐT) phục vụ sự nghiệp Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá (CNH – HĐH) và đổi mới toàn diện của đất nước trong giai đoạn cách mạng mới.
	Lênin người thầy của cách mạng vô sản đã từng nói trong cuộc đấu tranh dành chính quyền giai cấp vô sản không có vũ khí nào khác hơn là công tác tổ chức, nói đến hoạt động tổ chức và quản lý người ta thường nhắc tới ý tưởng sâu sắc của Các Mác “Một nghệ sỹ chơi vĩ cầm tự điều khiển mình còn dàn nhạc phải có nhạc trưởng”. Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã từng nói “Mọi phong trào cách mạng phụ thuộc rất nhiều vào người chỉ huy”, “Cán bộ nào phong trào đó”.
	Quản lý xã hội, quản lý Nhà nước nói chung quản lý giáo dục (QLGD) và quản lý nhà trường nói riêng là quá trình người cán bộ quản lý (CBQL) phải xây dựng hoạch định đường lối chính sách của Đảng và của Nhà nước nói chung, của từng địa phương nói riêng để cho mọi mặt của xã hội, của GD phát triển đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội trong xu hướng hội nhập và toàn cầu hoá.
	QLGD gắn chặt với công tác kiểm tra, thanh tra vệ thực hiện mọi hoạt động của cơ sở, trên những nền tảng đó có sự điều chỉnh, uốn nắn, bổ sung kịp thời, nếu quản lý là một dạng lao động phức tạp đa năng thì yêu cầu người CBQL phải có phẩm chất và năng lực toàn diện đặc biệt là năng lực tổ chức và điều hành cho nên khi thực hiện nhiệm vụ của người CBQL phải huy động trí tuệ, năng lực tư duy sáng tạo linh hoạt khi sử lý các tình huống mặt khác cần thể hiẹn rõ tinh thần trách nhiệm ở mọi lúc, mọi nơi, hiện tại và lâu dài.
	Với trách nhiệm là cơ sở được nhà nước giao cho đảm nhiệm công tác tổ chức các hoạt động Bồi dưỡng CBQL cho ngành GD trong thời gian qua tuy Trung tâm GDTX tỉnh mới được thành lập tháng 6/2003 nhưng đội ngũ tham gia công tác BDCBQL tại Trung tâm hiện nay đã có bề dày kinh nghiệm: có những đ/c có thâm niên tới 30 năm, đội ngũ thường xuyên được bổ sung cập nhật nâng cao trình độ, nghiệp vụ trong công tác giảng dạy ... Đây là một nhiệm vụ trọng trách của Trung tâm, nhưng cũng vinh dự tự hào cho Trung tâm. Ngày nay, Đảng và Nhà nước ta xác định Giáo dục và đào tạo là Quốc sách hàng đầu, giáo dục là sự nghiệp của toàn dân, toàn xã hội chăm lo cho sự nghiệp trồng người; thì người đảm nhiệm công việc đào tạo bồi dưỡng CBQL và những người được cử tham gia học lớp BDCBQL càng nhận thức hơn ai hết về nghĩa vụ và trách nhiệm của mình trước thế hệ trẻ và toàn xã hội.
	Vì vậy việc mở các lớp BDCBQL trường học là một tất yếu có ý nghĩa hết sức thiết thực: Đội ngũ cán bộ quản lý các trường học được bổ sung cập nhật những kiến thức khoa học về quản lý giáo dục, được học hỏi kinh nghiệm từ phía các đồng nghiệp ... góp phần đưa nghị quyết của đảng các cấp vào cuộc sống. 
	Để giúp các học viên phát huy năng lực trong công tác quản lý và được trang bị những lý luận và kinh nghiệm thực tiễn qua khoá học bồi dưỡng trở về cơ sở làm tốt hơn công tác quản lý các nhà trường.
	Trong mỗi khoá bồi dưỡng các học viên sẽ được trang bị các nội dung cơ bản sau :
1. Một số vấn đề về đường lối chủ trương phát triển Kinh tế- xã hội, phát triển GD & ĐT. Tư tưởng của Hồ Chủ Tịch về giáo dục, quản lý giáo dục; Nhà nước, quản lý hành chính Nhà nước; Pháp luật, Pháp chế XHCN, luật hành chính, các luật cơ bản liên quan đến quản lý Nhà nước – QLGD.
2. Hệ thống giáo dục Quốc dân .... , tổng quan về quản lý, quản lý GD, quản lý các ngành học, cấp học trong hệ thống GD Quốc dân.
3. Những nội dung cụ thể về quản lý trường Mầm non, Trường Tiểu học, Trung học cơ sở.
4. Biện pháp quản lý trường Mầm non, Trường Tiểu học , trường Trung học cơ sở, chương trình thay sách giáo khoa các cấp học phổ thông, phương pháp giảng dạy; xây dựng Trường chuẩn Quốc gia.
5. Nghiên cứu khoa học giáo dục, đúc rút sáng kiến kinh nghiệm, quản lý nghiên cứu khoa học phục vụ cho công tác GD & ĐT của nhà trường.
6. Khảo sát, nghiên cứu thực tế quản lý GD một số trường học trong và ngoài tỉnh, tham quan di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh trong nước phục vụ cho công tác quản lý nhà trường.
Thời gian học tập gần 4 tháng trong một khoá học được chia thành nhiều đợt, học viên được học tập tập trung theo từng học phần, từng đợt căn cứ vào tình hình thực tế để học viên vừa đảm bảo nội dung học tập vừa đảm bảo giải quyết các công việc tại cơ sở. Hình thức tổ chức và phương pháp học tập: Lên lớp nghe giảng, nghiên cứu tài liệu, viết bài thu hoạch, tổ chức hội thảo theo từng học phần, làm bài thi viết, thi vấn đáp, làm tiểu luận tốt nghiệp. Kết thúc khoá học học viên sẽ được cấp giấy chứng nhận hoàn thành khoá học “Bồi dưỡng CBQL trường học”.
Những năm qua, ở Thanh Hóa đã bồi dưỡng được nhiều khoá bồi dưỡng cán bộ QLGD các cấp (Mầm non, Tiểu học, THCS) đầu tiên ở Trường Cán bộ quản lý giáo dục, trường Cao đẳng sư phạm , trường Đại học Hồng Đức và nay nhiệm vụ trọng trách ấy được tỉnh giao cho Trung tâm giáo dục thường xuyên tỉnh. Việc bồi dưỡng đó đã góp phần quan trọng đáp ứng đội ngũ cán bộ QLGD và sự phát triển giáo dục tỉnh nhà. Kết quả là vô cùng to lớn, tuy nhiên không thể không có những hạn chế nhất định.
Với tư cách là giáo viên trực tiếp giảng dạy, xin được nêu ra một số bài học kinh nghiệm và một số định hướng cho việc bồi dưỡng đội ngũ CBQL hy vọng góp phần ngày càng có hiệu quả hơn và hoàn thành tốt nhiệm vụ của tỉnh giao.
Bài học :
1.1. Cần nhận thức đầy đủ hơn và sâu sắc hơn đối tượng học tập về tuổi tác, về kinh nghiệm, về động cơ và cả về những thành tích về bản thân họ và nhà trường của họ đã đạt được. Từ đó tiến hành đổi mới phương thức dạy và học phù hợp với đối tượng học tập là những “sĩ quan” trên mặt trận giáo dục và đào tạo. Như vậy, bên cạnh việc nghiên cứu hồ sơ, trò chuyện với học viên sau buổi học đầu tiên cho làm bài trắc nghiệm nhằm đánh giá bước đầu nhận thức của họ, thấy họ cần gì? Mong muốn gì? Để có được vấn đề đó chúng ta phải làm gì? Làm bằng cách nào?
1.2. Hạn chế thuyết trình, cần tổ chức tốt các buổi thảo luận, sêmina nhằm huy động tối đa kinh nghiệm công tác, vốn sống của các học viên, tạo điều kiện để họ học tập cùng với nhau - Đảm bảo sự thống nhất biện chứng giữa cá nhân với tập thể, tập thể với cá nhân trong dạy học.
Như vậy vấn đề đặt ra là phải xác định rõ: Bài nào thuyết trình là chủ yếu, bài nào có thể tổ chức thảo luận, sêmina?
Chúng tôi thường thuyết trình với các nội dung sau : Hình thành các khái niệm mới, hệ thống hoá các tri thức đã có với nội dung bài học, khái quát hoá trong quá trình ôn tập, lí giải những vấn đề mà học viên đặt ra
Việc tổ chức thảo luận, sêmina thường được tiến hành với các nội dung sau: Các vấn đề đã được học trước hoặc đã có trong tài liệu, các vấn đề gắn với thực tế cuộc sống, gần gũi với công tác giáo dục và quản lý nhà trường phổ thông, các bài tập xử lí tình huống ứng xử trong giáo dục, trong quản lý Lưu ý: Vì hai lí do tài liệu và điều kiện học tập, cần quán triệt và làm tốt khâu chuẩn bị của các học viên trước khi tổ chức thảo luận, sêmina. Có chuẩn bị tốt thì bài học mới có hiệu quả, qua đó học viên sẽ khẳng định được mình, các học viên học tập lẫn nhau, giờ học nhẹ nhàng hơn, gắn với thực tiễn hơn.
1.3. Bài giảng phải có nhiều ví dụ thực tế minh họa, phải gắn với cuộc sống, với giáo dục phổ thông. Để có những tiết dạy sinh động, giàu hình ảnh, đòi hỏi người dạy là người: Có hiểu biết sâu rộng, luôn luôn cập nhật kiến thức, nắm bắt thực tế nhất là thực tế giáo dục ở địa phương, phải là người có khả năng trình bày một vấn đề mang tính khoa học và nghệ thuật cao, có vốn ngôn ngữ và khả năng phân tích thông tin nhanh nhất, chính xác nhất Chỉ có như vậy thì: những bài giảng về nhân cách học sinh mới giúp người học trở về với quá khứ của mình, so sánh cái trẻ con của mình ngày xưa với cái trẻ con của các em học sinh hôm nay; những bài giảng về nhân cách người quản lý nhà trường mới giúp người học hiểu được những điều mình đã làm trước nay xuất phát từ cơ sở nào? Nó cần phải làm như thế nào thì sẽ tốt hơn? 
Vấn đề đặt ra là: làm sao mỗi một tiết lên lớp, mỗi một bài giảng với học viên là một sự khám phá, một sự mới mẻ; với người dạy là một niềm vui, niềm hạnh phúc lớn lao.
 1.4. Trong quá trình học tập và nghiên cứu có thể chọn ra một số (tuỳ từng khoá) để viết về một vấn đề nào đó gắn với bài học và có thể làm ở nhà, lấy kết quả đó làm điểm thi học phần. Việc làm này có ý nghĩa: khuyến khích học tập, thi đua với nhau, mỗi học viên có điều kiện tự khẳng định mình. Mặt khác qua đó khai thác tối đa vốn hiểu biết, vốn sống của người học thực tế cho thấy có những bài viết rất hay rất cụ thể rất chân thành, nhất là với những học viên có bề dày sư phạm, bề dày quản lý và tâm huyết với nghề. 
1.5. Về việc tổ chức đi nghiên cứu thực tế và viết khoá luận tốt nghiệp:
Làm tốt hơn việc nghe báo cáo thực tế và tổ chức đi nghiên cứu thực tế ở các địa phương, các trường. Muốn vậy cần làm thật tốt mấy công việc sau: xác định rõ mục đích, động cơ, có sự chuẩn bị chu đáo hướng dẫn trước một số nội dung và cách thức tiếp cận, tổ chức thực hiện cần chặt chẽ chu đáo và sau đó phải có viết bài thu hoạch, có đánh giá cụ thể.
Có một vấn đề tế nhị mà rất thực tế đó là: các anh chị học viên luôn mong muốn có những chuyến thực tế, tham quan học tập nơi xa nơi mới lạ. Đó là nhu cầu chính đáng! Vấn đề ở đây là kinh phí và chính các anh chị học viên đã đưa ra một giải pháp rất cơ bản và khả thi: “Nhà nước và nhân dân cùng làm”; nghĩa là bên cạnh các loại kinh phí cho phép là các khoản đóng góp của từng cá nhân và sự hỗ trợ của đơn vị nơi mình công tác, trong thực tế chúng ta đã làm tương đối tốt công tác này.
Khi làm khoá luận tốt nghiệp có lẽ vấn đề cần lưu ý và cần khắc phục hiện nay là: hãy để cho học viên viết về những vấn đề mà họ tâm đắc, chỉ có như vậy thì mới có động lực, có hứng thú, có hiệu quả. Tất nhiên đây là vấn đề khó, trong thực tế có vấn đề có người hướng dẫn được nhiều học viên chọn và ngược lại. Để giải quyết vấn đề này theo chúng tôi có hai giải pháp: Một là xây dựng một bộ các đề tài phong phú và cần đưa sớm để học viên nghiên cứu lựa chọn; Hai là xây dựng một đội ngũ những người hướng dẫn vững vàng, có kinh nghiệm và trong một chừng mực nào đó cần phải chấp nhận có đồng chí hướng dẫn nhiều, có đồng chí hướng dẫn ít. Thực tế những năm qua việc làm này có giá trị lớn: Nó giúp các học viên cập nhật các tài liệu mới, áp dụng thuận lợi hơn những vấn đề đã học vào thực tế, có điều kiện hơn trong việc viết sáng kiến kinh nghiệm và làm các đề tài NCKH
1.6. Cần có sự gắn bó liên kết chặt chẽ hơn nữa giữa các Phòng, Khoa, Các cơ sở bồi dưỡng cán bộ QLGD trên toàn quốc để học tập lẫn nhau, gắn việc bồi dưỡng với việc sử dụng, đảm bảo hiệu quả cao nhất, đáp ứng nguồn nhân lực quản lí ở các nhà trường, các địa phương. Đây là vấn đề khá phức tạp bởi nó liên quan đến việc quy hoạch cán bộ, động cơ người đi học và các điều kiện cụ thể khác.
Mặt khác việc gắn chặt này còn có ý nghĩa lớn trong việc phát huy hiệu quả sau bồi dưỡng; làm sao khi học xong các học viên vẫn còn quan hệ chặt chẽ với các khoa, các trường, cán bộ quản lí và các giảng viên để có những thông tin phản hồi về những vấn đề cần quan tâm, cập nhật những nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng của ngành.
2. Giải pháp:
	Để chủ động có được một đội ngũ cán bộ quản lí giáo dục mạnh, xứng tầm, đủ sức làm tốt vai trò quản lí lãnh đạo đội quân giáo dục hùng hậu của tỉnh nhà, xin nêu ra một số giải pháp sau:
2.1. Phải thực hiện một cuộc tổng điều tra, khảo sát trên toàn tỉnh đội ngũ cán bộ QLGD các cấp; Từ đó nhận xét, đánh giá, phân loại và coi đó là một tiêu chí để thực hiện công tác dự báo cho tương lai-Về đội ngũ cán bộ QLGD và về lực lượng làm công tác giáo dục nói chung tại tỉnh nhà.
2.2 Phối hợp với các tổ chức Đảng, Chính quyền địa phương làm chặt chẽ hơn công tác quy hoạch đội ngũ cán bộ QLGD, từ đó có cơ sở cho việc bồi dưỡng, đào tạo, bổ nhiệm và sử dụng cán bộ một cách tối ưu nhất, tránh gượng ép vì nhiều nguyên nhân hoặc lãng phí (đào tạo mà không sử dụng được hoặc không được sử dụng) 
2.3. Theo chu kì cứ hai hoặc ba năm cần tổ chức một hội thảo với quy mô toàn tỉnh về vai trò người cán bộ QLGD trong việc: Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh, đào tạo học sinh giỏi, xây dựng trường chuẩn quốc gia, xã hội hóa giáo dụcTrong đó lực lượng nòng cốt là cán bộ quản lí ở các trường chuẩn quốc gia, trường chất lượng cao. Từ đó có được những bài học thực tiễn quý báu cho đội ngũ cán bộ QLGD, cho việc phát triển giáo dục.
2.4. Gắn việc bồi dưỡng đội ngũ này ở Trung tâm giáo dục thường xuyên tỉnh với thực tiễn công việc đang diễn ra sôi động ở các nhà trường phổ thông trong tỉnh. Muốn vậy cần tổ chức nhiều hơn và tốt hơn chương trình, kế hoạch thăm quan thực tế tại các nhà trường ở nhiều vùng miền trong tỉnh.
2.5. Bộ phận chuyên môn mà nòng cốt là tổ BDCBQLGD cần có sự nghiên cứu làm tốt hơn nữa việc viết và chỉnh sửa hệ thống đề cương bài giảng trên cơ sở những kết quả chúng ta đã đạt được trong những năm qua, thiết kế và điều chỉnh lại nội dung một số bài học trong chương trình bồi dưỡng cán bộ QLGD làm sao: Cập nhật hơn, thiết thực hơn, gắn với cuộc sống nhiều hơn và tiết kiệm thời gian lên lớp hơn.
2.6. Do tính chất công việc quản lí nhà trường, một số đồng chí dạy nòng cốt đã chuyển sang làm quản lí giáo dục các Phòng, Khoa do vậy cần nghiên cứu, sắp xếp, phân công lại đội ngũ cán bộ giảng dạy, chọn cử, bổ sung cán bộ có trình độ năng lực tiến tới chuyên môn hoá sâu ở những bài giảng, những học trình đã và đang được thiết kế.
 	Trên đây là một số bài học kinh nghiệm và giải pháp được rút ra trong quá trình bồi dưỡng hiệu trưởng các cấp tại Thanh Hoá những năm qua với tư cách cá nhân nghiên cứu, với mong muốn được tham gia đóng góp một phần kinh nghiệm của mình vào nhiệm vụ bồi dưỡng cán bộ quản lý trường học của tỉnh nhà và sự phát triển của Trung tâm. Rất mong được sư phê bình, góp ý của Hội đồng khoa học các cấp và bạn đọc.