Chuyên đề Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy giải bài toán về tỉ số phần trăm ở Lớp 5

 kinh doanh ... Đó cũng là một trong những cơ sở làm tiền đề cho học sinh học tiếp ở các lớp trên và hình thành các phẩm chất, năng lực cần thiết của người lao động mới.
	Tuy vậy, thực tế việc dạy học giải toán về tỉ số phần trăm gặp không ít khó khăn, bởi đây là loại toán khó, xuất hiện những khái niệm mới lạ và trừu tượng như: tỉ số phần trăm, giá trị tỉ số phần trăm, thực hiện một số phần trăm kế hoạch, vượt mức một số phần trăm kế hoạch, tiền vốn, tiền bán, tiền lãi, số phần trăm lãi ... Trong khi đó năng lực tư duy phân tích tổng hợp, khái quát hóa, cụ thể hóa, trình độ Tiếng Việt của học sinh còn hạn chế. Các em không có điều kiện để tìm tòi, học hỏi mở rộng và nâng cao kiến thức, tất cả đều phụ thuộc vào sách giáo khoa và việc học tập ở lớp. 
 Vì vậy, để góp phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung đặc biệt là giúp học sinh nắm chắc về giải loại toán “Tỉ số phần trăm” và có khả năng vận dụng tốt trong thực hành luyện tập cũng như có khả năng vận dụng trong thực tế. Trên cơ sở đó tổ 4+5 chúng tôi đã chọn chuyên đề nghiên cứu của mình là “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy giải bài toán về 
Tỉ số phần trăm ở lớp 5”
Trong chuyên đề này chúng tôi tập trung nghiên cứu phương pháp dạy
 Dạng 2: Tìm giá trị phần trăm của một số.
PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
I. Thực trạng dạy học giải bài toán về tỉ số phần trăm ở lớp 5.
	- Đây là loại toán khó, có nhiều vấn đề trừu tượng.
	- Khả năng khái quát hóa, trừu tượng hóa của học sinh còn hạn chế.
- Học sinh chưa nắm chắc các dạng toán, chưa có được cái nhìn tổng quan về loại bài toán này do đó hay bị nhầm lẫn giữa các dạng bài trong khi giải.
	- Một bộ phận học sinh ý thức học tập không cao, thụ động còn ngại khó, chưa có thói quen tự tự học. 
- Điều kiện học hành của học sinh còn nhiều khó khăn, gia đình chưa đủ khả năng hoặc chưa quan tâm đúng mức đến việc học tập của các em.
	- Một trong những nguyên nhân cũng cần phải nói đến, là kĩ năng về đọc còn hạn chế nên học sinh khó nắm bắt nội dung và hiểu sâu sắc bài toán; kĩ năng diễn đạt kém do đó khó khăn trong việc trình bày bài giải.
II. Nội dung dạy học về “tỉ số phần trăm” ở lớp 5:
	Nội dung toán về tỉ số phần trăm ở lớp 5 gồm:
- Hình thành khái niệm về tỉ số phần trăm
- Ba dạng bài toán cơ bản về “tỉ số phần trăm” đó là:
	+ Tìm tỉ số phần trăm của hai số.
	+ Tìm giá trị phần trăm của một số
+ Tìm một số khi biết giá trị phần trăm của số đó.
	Ngoài ra cùng với việc giải các bài toán, học sinh được thực hiện các phép cộng , phép trừ các tỉ số phần trăm; nhân tỉ số phần trăm với một số tự nhiên, chia tỉ số phần trăm cho một số tự nhiên (khác 0).
II. Mục tiêu dạy học:
	Học xong nội dung về toán tỉ số phần trăm, học sinh cần đạt những kiến thức và kĩ năng cơ bản như sau:
	- Nhận biết được tỉ số phần trăm của hai đại lượng cùng loại;
	- Biết đọc, viết tỉ số phần trăm;
	- Biết viết một số phân số thành tỉ số phần trăm, và viết tỉ số phần trăm thành phân số;
- Biết thực hiện phép cộng, phép trừ các tỉ số phần trăm; nhân tỉ số phần trăm với một số tự nhiên, chia tỉ số phần trăm cho một số tự nhiên (khác 0);
	- Biết tìm tỉ số phần trăm của 2 số; tìm giá trị phần trăm của một số; tìm một số biết giá trị phần trăm của số đó.
IV. Biện pháp thực hiện
	Xuất phát từ nội dung, mục tiêu của dạy học về toán “tỉ số phần trăm” ở lớp 5 và cùng với lí do như đã nêu trên, trong phạm vi của chuyên đề này tôi chỉ trình bày dạy dạng 2: Tìm giá trị phần trăm của một số.
 Ví dụ: Một trường tiểu học có 800 học sinh, trong đó số học sinh nữ chiếm 52,5%. Tính số học sinh nữ của trường đó?
 - Các bước thực hiện khi hướng dẫn học sinh “Tìm giá trị phần trăm của một số”:
a. Bước 1. Giới thiệu cách tính 52,5% của số 800.
- Đọc ví dụ: Một trường tiểu học có 800 học sinh, trong đó số học sinh nữ chiếm 52,5%. Tính số học sinh nữ của trường đó.
- Ghi tóm tắt lên bảng:
	+ Số học sinh toàn trường	: 800 học sinh
	+ Số học sinh nữ chiếm	: 52,5%
	+ Số học sinh nữ	: ........ học sinh?
Hỏi: Em hiểu câu “số học sinh nữ chiếm 52,5% số học sinh cả trường” có nghĩa như thế nào? (Coi số học sinh cả trường là 100%, Số học sinh cả trường chia thành 100 phần bằng nhau thì số học sinh nữ chiếm 52,5 phần như thế)
Muốn biết 52,5% có bao nhiêu HS (HS nữ), trước hết ta cần biết gì? (Biết 1% số HS của trường đó là bao nhiêu em)
Hỏi: Cả trường có bao nhiêu học sinh? (cả trường có 800 học sinh).
* Hướng dẫn học sinh ghi tóm tắt các bước thực hiện:
- 100% số học sinh toàn trường là 800 học sinh.
- 1% số học sinh toàn trường là ........... học sinh?
- 52,5% số học sinh toàn trường là ....... học sinh?
* Hướng dẫn học sinh đi đến cách tính:
1% số học sinh toàn trường là:
800 : 100 = 8 (học sinh)
52,5% số học sinh toàn trường (hay số học sinh nữ) là:
8 × 52,5 = 420 (học sinh)
Thông thường hai bước trên ta viết gộp như sau:
800 : 100 × 52,5 = 420 
Hoặc: 	800 × 52,5 : 100 = 420 
Lưu ý HS, trong thực hành tính có thể viết: 
b. Bước 2. Yêu cầu học sinh nhận xét và phát biểu quy tắc: Muốn tìm 52,5% của 800 ta có thể lấy 800 chia cho 100 rồi nhân với 52,5 hoặc lấy 800 nhân với 52,5 rồi chia cho 100.
c. Bước 3. Giúp học sinh nhận ra bài toán có dạng tổng quát là: 
Tìm a% của số B?
a% của B = B:100 x a hoặc B x a:100
Như vậy áp dụng vào ví dụ trên thì:
+ B = 800
+ a là 52,5
* Bài tập áp dụng:
Một lớp học có 32 học sinh, trong đó số học sinh 10 tuổi chiếm 75%, còn lại là số học sinh 11 tuổi. Tính số học sinh 11 tuổi của lớp học đó.
* Hướng dẫn học sinh xác định:
- Số đã cho: B = 32 học sinh
- Số chỉ số phần trăm học sinh 11 tuổi: 100% - 75% = 25% 
- Số a là 25
* Áp dụng cách giải trên ta có:
Số học sinh 11 tuổi chiếm số phần trăm học sinh lớp là:
100% - 75% = 25%
Số học sinh 11 tuổi của lớp học đó là:
32 × 25 : 100 = 8 (học sinh)
	Đáp số: 8 học sinh.
Vận dụng làm các bài tập SGK.
Vận dụng vào bài dạy: Giải toán về tỉ số phần trăm(tiếp)
I. Môc ®Ých yªu cÇu.
- BiÕt c¸ch tÝnh mét sè phÇn tr¨m cña mét sè.
- VËn dông gi¶i to¸n ®¬n gi¶n vÒ t×m mét sè phÇn tr¨m cña mét sè.
- RÌn häc sinh gi¶i to¸n t×m mét sè phÇn tr¨m cña mét sè nhanh, chÝnh x¸c. 
- Gi¸o dôc häc sinh yªu thÝch m«n häc. 
II. ChuÈn bÞ:
+ B¶ng t­¬ng t¸c, m¸y chiÕu, phiÕu häc tËp.
III. C¸c ho¹t ®éng d¹y - häc:
1. KiÓm tra bµi cò: 
Muèn t×m tØ sè phÇn tr¨m cña 2 sè a vµ b ta lµm thÕ nµo?
- T×m tØ sè phÇn tr¨m cña 3 vµ 6.
- T×m tØ sè phÇn tr¨m cña 12 vµ 8.
- TØ sè phÇn tr¨m cña 12 vµ 8 lµ 150% em hiÓu thÕ nµo?
2. Bµi míi: 
a) Giíi thiÖu bµi: Gi¶i to¸n vÒ tØ sè phÇn tr¨m (tt).
Ho¹t ®éng 1: H­íng dÉn häc sinh biÕt c¸ch tÝnh tØ sè phÇn tr¨m cña mét sè.
* VÝ dô 1:
§äc vÝ dô 1.
Sè häc sinh toµn tr­êng: 800
Häc sinh n÷ chiÕm: 52, 5%
Häc sinh n÷: ? häc sinh 
- Chèt c«ng thøc: 
Muèn t×m a% cña B ta lµm thÕ nµo?
Ta lÊy B x a : 100 hoÆc B : 100 x a
* VÝ dô 2. 
- GV ®äc ®Ò, h­íng dÉn vµ gi¶i thÝch:
+ L·i xuÊt tiÕt kiÖm mét th¸ng lµ 0,5% ®­îc hiÓu lµ cø göi 100 ®ång th× sau mét th¸ng cã l·i 0,5 ®ång.
+ Do ®ã göi 1000000 ®ång sau mét th¸ng ®îc l·i bao nhiªu ®ång?
Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn häc sinh lµm bµi tËp
Bµi 1: Mét líp häc cã 32 häc sinh trong ®ã sè häc sinh 10 tuæi chiÕm 75%, cßn l¹i lµ häc sinh 11 tuæi. TÝnh sè häc sinh 11 tuæi.
Gäi hs ®äc ®Ò bµi, t×m hiÓu ®Ò.
- Bµi to¸n cho biÕt g×?
- Bµi to¸n hái g× ?
- Cho hs lµm bµi vµo vë, gäi 1 em lµm vµo b¶ng phô.
- NhËn xÐt.
Bµi 2. L·i suÊt tiÕt kÖm lµ 0,5 mét th¸ng. Mét ng­êi göi tiÕt kiÖm 5 000 000 ®ång. Hái sau 1 th¸ng c¶ sè tiÒn göi vµ tiÒn l·i lµ bao nhiªu?
Gäi hs ®äc ®Ò bµi, t×m hiÓu ®Ò.
- Bµi to¸n cho biÕt g× ?
- Bµi to¸n hái g× ?
+ H­íng dÉn:T×m 05, % cña 5 000 000 ®ång(lµ sè tiÒn l·i sau mét th¸ng)
- TÝnh tæng sè tiÒn göi vµ tiÒn l·i. 
Bµi 3. Mét x­ëng may ®· dïng hÕt 345m v¶i ®Ó may quÇn ¸o, trong ®ã sè v¶i may quÇn chiÕm 40%. Hái sè v¶i may ¸o lµ bao nhiªu?
Gäi hs ®äc bµi to¸n, t×m hiÓu bµi. 
- Bµi to¸n cho biÕt g× ?
- Bµi to¸n hái g× ?
H­íng dÉn: T×m sè v¶i may quÇn (t×m 40% cña 345 m)
- T×m sè v¶i may ¸o.
- Cho hs lµm bµi vµo vë, gäi 1 em lµm bµi trªn b¶ng phô, nhËn xÐt.
Ho¹t ®éng 3: Cñng cè.
- Muèn tÝnh tØ sè phÇn tr¨m cña mét sè ta lµm thÕ nµo ?
3 DÆn dß: 
- NhËn xÐt tiÕt häc.

- Ta lÊy a chia cho b råi nh©n kÕt qu¶ ®ã víi 100 vµ viÕt thªm kÝ hiÖu % vµo bªn ph¶i tÝch t×m ®­îc.
- LÊy 3 chia cho 6 ®­îc 0,5. Nh©n 0,5 víi 100 ®­îc 50 vµ viÕt thªm kÝ hiÖu % vµo bªn ph¶i sè 50 ta ®­îc 50%.
VËy tØ sè phÇn tr¨m cña 3 vµ 6 lµ 50%
- TØ sè phÇn tr¨m cña 12 vµ 8 lµ:
12 : 8 = 1,5 = 150%
 - NÕu 8 ®­îc chia thµnh 100 phÇn b»ng nhau th× 12 b»ng bao nhiªu phÇn nh­ thÕ.
1% sè häc sinh toµn tr­êng lµ:
800 : 100 = 8 (HS)
Sè häc sinh n÷ lµ:
8 x 52,5 = 420 (HS)
- Ta viÕt gép:
 800 : 100 x 52,5 = 420
HoÆc: 800 x 52,5 : 100 = 420
HoÆc 800 x 52,5% = 420
Häc sinh nªu c¸ch tÝnh - Nªu quy t¾c: Muèn t×m 52, 5 cña 800, ta lÊy:
	800 ´ 52, 5 : 100 = 420
HoÆc: 800 : 100 x 52, 5 = 420
 800 x 52,5% = 420
* Häc sinh ®äc ®Ò to¸n 2. 
- Nªu c¸ch gi¶i. 
Bµi gi¶i
Sè tiÒn l·i sau mét th¸ng lµ:
1000000:100 x 0, 5 = 5000 (®ång)
§¸p sè: 5000 ®ång
Bµi 1. 
Bµi gi¶i
Sè häc sinh 10 tuæi lµ:
32 x 75 : 100 = 24 (häc sinh)
Sè häc sinh 11 tuæi lµ:
32 - 24 = 8 (häc sinh)
 §¸p sè: 8 häc sinh.
Bµi 2. 
Bµi gi¶i
Sè tiÒn l·i göi tiÕt kiÖm sau mét th¸ng 
5 000 000 :100 x 0, 5 = 25000 (®ång)
Tæng sè tiÒn göi vµ sè tiÒn l·i sau mét th¸ng lµ: 
5 000 000 + 25000 = 5025000 (®ång)
§¸p sè: 5025000 ®ång
Bµi 3. 
Bµi gi¶i.
Sè v¶i may quÇn lµ:
345: 100 x 40 = 138 (m)
Sè v¶i may ¸o lµ: 345- 138= 207(m)
 §¸p sè: 207 m

III. KẾT THÚC VẤN ĐỀ:
1. Kết quả:
Để không ngừng nâng cao chất lượng dạy học nói chung, trong năm học vừa qua tôi đã luôn cố gắng đầu tư trong công tác soạn giảng và đặc biệt là việc áp dụng kinh nghiệm đã nêu trên để hướng dẫn học sinh lớp tôi phụ trách để giải các dạng bài toán về “Tỉ số phần trăm” do đó đã đem lại những kết quả đáng khích lệ. Đó là:
- Tạo được không khí sẵn sàng học tập, tiết học sôi nổi, học sinh tiếp thu bài tốt hơn.
- Đa số các em hiểu sâu, nhớ kĩ, có khả năng hệ thống hóa cách giải các dạng toán này. Vì vậy học sinh chủ động, linh