Tập huấn chuyên đề Dạy học và khắc phục lỗi chính tả phương ngữ ở tiểu học

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẬN 12 
TẬP HUẤN CHUYÊN ĐỀ 
DẠY HỌC VÀ KHẮC PHỤC 
 LỖI CHÍNH TẢ PHƯƠNG NGỮ 
Ở TIỂU HỌC 
TRÒ CHƠI KHỞI ĐỘNG 
Tìm từ viết sai trong các từ dưới đây và sửa lại cho đúng. 
bươm trải, trụi l ủi , sáng lạng, dập dềnh , chín mùi, rổn rảng, sằn g sặ c , đường xá, sơ suất , tựu chung, nông choèn, chìu chuộng , trĩu trịt, xấc xược, nông nổi , xăng xái, hụt hẫn , sỗ sàng 
 Sáng sớm xuân sang, Sen xúng xính áo quần xinh xinh. Đứng trước gương Sen sung sướng cười sặc sụa. Bên ngoài giọng mẹ sang sảng: “ Sen sửa soạn xong chưa ? X e xình xịch tới rồi kìa !” 
CÂU HỎI THẢO LUẬN 
Các lỗi chính tả phương ngữ mà học sinh hay mắc phải trong quá trình học ? 
Cách khắc phục lỗi phương ngữ cho học sinh mà các thầy cô đa ̃ từng áp dụng ? 
Khái niệm phương ngư ̃ 
	 Phương ngữ (hay còn gọi là phương ngôn ) là sự biểu hiện của ngôn ngữ toàn dân , tồn tại ở một địa phương cụ thể 
A. Các lỗi phương ngư ̃ thường gặp 
Tiếng Việt có 6 thanh điệu   ( ngang , huyền , sắc , hỏi , ngã , nặng )   thì học sinh thường không phân biệt 2 thanh   hỏi , ngã . Tuy chỉ có 2 thanh nhưng số lượng tiếng mang 2 thanh này không ít => lỗi rất phổ biến - kể cả những người có trình độ văn hoá cao 
Thanh điệu 
Ví dụ :   Sữa   xe đạp , huớng   dẩn ,  giử   gìn ,  dổ   dành  
A. Các lỗi phương ngư ̃ thường gặp 
Học sinh thường lẫn lộn một sô ́ chư ̃ cái ghi các âm đầu sau 
2. Âm đầu 
+ l/n : n òng n ợn , l ô l ức  
+ c/k : C éo cờ  
+ g/r : g ổ , g á , g ô , g ẻ  
+ g/gh : Con  g ẹ ,  g ê sợ  
+ ng/ngh : Ng ỉ ngơi , ng e nhạc  
+ ch/tr : Cây   ch e , ch iến   ch anh  
+ kh /ph : đêm ph ia , ph á cửa  
+ s/x :    Cây x ả ,  x a mạc  
+ r/v/d/gi : Gi ao động ,  gi òng giống ,  d ui  d ẻ , đi d a đi d ô  
A. Các lỗi phương ngư ̃ thường gặp 
Học sinh thường lẫn lộn một sô ́ chư ̃ cái ghi các âm chính sau 
3. Âm chính 
+ ai/ay/ây : Bàn t ai , đi c ầy , d ậy   học  
+ ao/au/âu : Hôm s ao , m ầu   đỏ  
+ iu/êu/iêu : ch ìu   chuộng , l im   khiết , cây n iu  
+ oi/ôi/ơi : n ôi   gương , x oi   nếp  
+ ăm/âm : con t ầm , sưu t ằm , bụi b ậm  
+ im/iêm/êm/em : t im   thuốc , lúa ch im , cái k ềm  
+ ăp/âp : g ập   gỡ , trùng l ấp  
A. Các lỗi phương ngư ̃ thường gặp 
Học sinh thường lẫn lộn một sô ́ chư ̃ cái ghi các âm chính sau 
2. Âm chính 
+ ip/iêp/êp/ep : số k íp , liên t íp , th ệp   cưới  
+ ui/uôi : chín m ùi , đầu đ ui , t ủi   tác  
+ um/ uôm : nh ụm   áo , ao ch um  
+ ưi / ươi : trái b ửi  
+ ưu / ươu : ốc b ưu , con kh ứu  
+ uyên/iên : t iên tr iền  
A. Các lỗi phương ngư ̃ thường gặp 
Học sinh thường lẫn lộn một sô ́ chư ̃ cái ghi các âm cuối sau 
4. Âm cuối 
+ an/ ang : cây b àn , b àng   bạc  
+ at/ac : lang b ạc , lường g ạc , rẻ m ạc  
+ ăn/ăng : l ẳn   l ặn , c ăn  tin 
+ ăt/ăc : gi ặc   giũ , co th ắc , m ặt   quần áo  
+ ân/âng : hụt h ẫn , nhà t ần  
+ ât/âc : nổi b ậc , nh ất   lên  
+ ên/ênh : bấp b ên , nhẹ t ên , ghập gh ền , khấp kh ển  
A. Các lỗi phương ngư ̃ thường gặp 
Học sinh thường lẫn lộn một sô ́ chư ̃ cái ghi các âm cuối sau 
4. Âm cuối 
+ ê t/êch : trắng b ệt  
+ iêt/iêc : mải m iếc ,   tiêu d iệc  
+ ut/uc : chim c úc , bão l ục  
+ uôn/uông : kh uôn   nhạc , b uồn   tắm  
+ uôt/uôc : rét b uốc , chải ch uốc  
+ ươn/ương : l ươn   bổng , sung s ướn . . 
+ ưu/iu : về h iu , âm m iu  
+ ươu/iêu : cái b iếu , uống r iệu  
B. Nguyên nhân 
1. Lỗi Thanh điệu 
2. Lỗi Âm đầu 
3. Lỗi Âm chính 
	   iê , yê , ia , ya ; ươ , ưa ; uô , ua ( bia - khuya , biên - tuyến , lửa - lương , mua - muôn ) ; 
Âm đệm   /w/   lại được ghi bằng 2 con chữ   u   và   o  ( ví dụ :  huệ , hoa ) . 
B. Nguyên nhân 
4. Lỗi Âm cuối 
- Người Miền Nam:   n/ng/nh   và   t/c/ch mà số từ mang các vần này không nhỏ . 
- Mặt khác hai bán âm cuối   / i,u /   lại được ghi bằng 4 con chữ   I/y ( trong :  lai/lây ), u/o  ( trong :  sau/sao ) do đó lỗi về âm cuối là lỗi khó khắc phục đối với học sinh khu vực phía Nam 
C. Cách khắc phục 
1. Luyện phát âm 
Việc rèn phát âm không chỉ được thực hiện trong tiết Tập đọc mà được thực hiện thường xuyên , liên tục , lâu dài trong tất cả các tiết học như Chính tả , Luyện từ và câu , Tập làm văn  
Với những học sinh có vấn đề về mặt phát âm ( nói ngọng , nói lắp ,), giáo viên lưu ý học sinh chú ý nghe giáo viên phát âm để viết cho đúng . 
C. Cách khắc phục 
2. Phân tích so sánh 
Phân tích cấu tạo tiếng , so sánh với những tiếng dễ lẫn lộn , nhấn mạnh những điểm khác nhau để học sinh ghi nhớ . 
	 Ví dụ : Khi viết tiếng   “ muống ”   học sinh dễ lẫn lộn với tiếng   “ muốn ” , giáo viên yêu cầu học sinh phân tích cấu tạo hai tiếng này : 
	+ Muống = M + uô ng + thanh sắc 
	+ Muốn = M + uô n + thanh sắc . 
C. Cách khắc phục 
3. Giải nghĩa tư ̀ 
Có nhiều cách để giải nghĩa từ cho học sinh : đọc chú giải , đặt câu , tìm từ đồng nghĩa , trái nghĩa , miêu tả đặc điểm hoặc sử dụng vật thật , mô hình , tranh ảnh , 
	Ví du ̣: Phân biệt chiêng   và   chiên 
	 Phân biệt việc và việt 
Phân biệt ngh ỉ và   ngh ĩ 
Phân biệt gi ữ và d ữ 
Phân biệt ng ủ và ng ũ 
C. Cách khắc phục 
4. Ghi nhơ ́ mẹo luật chính ta ̉ 
Để phân biệt âm đầu   tr/ch : 
Đa số các từ chỉ đồ vật trong nhà và tên con vật đều bắt đầu bằng   ch , ví dụ :  chăn , chiếu , chảo , chổi , chai , chày , chén , chum, chạn ,  chồn , chí , chuột , chó , chuồn chuồn , châu chấu ,  
Để phân biệt âm đầu   s/x : 
Đa số các từ chỉ tên cây và tên con vật đều bắt đầu bằng   S : Sả , si , sồi , sứ , sung, sắn , sim ,  sam , sán , sáo , sâu , sên , sếu , sò , sóc , sói , sứa , sáo sậu , săn sắt , sư tử , sơn dương , san hô  
Tên các thức ăn và đồ dùng liên quan đến việc nấu nướng , ăn uống thường viết với X . :  Xôi , lạp xường , xúc xích , cái xoong , cái xiên nướng thịt  
C. Cách khắc phục 
4. Ghi nhơ ́ mẹo luật chính ta ̉ 
Để phân biệt dấu thanh   hỏi/ngã : 
Các từ gộp âm chỉ mang thanh hỏi không mang thanh ngã : 
	 Trong + ấy = trỏng ; Trên + ấy = trển ; Cô + ấy = cổ ; Chị + ấy = chỉ  . 
Luật   bổng - trầm : 2 yếu tố ở cùng một hệ   bổng ( ngang/sắc/hỏi )   hoặc   trầm ( huyền/ngã/nặng ) . 
Em   Huyền   mang   nặng , ngã   đau 
Anh   Ngang sắc   thuốc ,  hỏi   đau chỗ nào 
C. Cách khắc phục 
4. Ghi nhơ ́ mẹo luật chính ta ̉ 
Ví dụ :           Bổng 
Ngang + hỏi : Nho nhỏ , lẻ loi , trong trẻo , vui vẻ  
Sắc + hỏi : Nhắc nhở , trắng trẻo , sắc sảo , vắng vẻ  
Hỏi + hỏi : Lỏng lẻo , thỏ thẻ , hổn hển , thủ thỉ , rủ rỉ  
	 Ngoại lê ̣ : khe khe ̃, ngoan ngoãn , 
Trầm : 
Huyền + ngã : Sẵn sàng , lững lờ , vồn vã 
Nặng + ngã : Nhẹ nhõm , đẹp đẽ , mạnh mẽ , lạnh lẽo , 
Ngã + ngã : Dễ dãi , nghễnh ngãng , nhõng nhẽo  
	 Ngoại lê ̣ : bền bỉ, hô ̀ hởi , niềm nơ ̉, nài ni ̉, nũng nịu 
C. Cách khắc phục 
4. Ghi nhơ ́ mẹo luật chính ta ̉ 
Để phân biệt dấu thanh   hỏi/ngã : 
Luật “ M ình N ên Nh ơ ́ V iết L à D ấu Ng a ̃” (chỉ áp dụng cho tư ̀ Hán Việt ) 
	 Minh mẫn , mẫu tư ̉, truy na ̃ , não bô ̣, nha ̃ ý, nhãn hiệu , vũ khi ́, vĩ tuyến , lãnh đạo , lão thành , dưỡng dục , da ̃ man, ngôn ngư ̃, nghiễm nhiên , tín ngưỡng  
C. Cách khắc phục 
4. Ghi nhơ ́ mẹo luật chính ta ̉ 
Để phân biệt các vần dễ lẫn lộn : 
Một số từ có vần   ênh   chỉ trạng thái bấp bênh , không vững chắc :  Gập ghềnh , khấp khểnh , chông chênh , lênh đênh , bập bềnh , chếnh choáng , bấp bênh , 
Hầu hết các từ tượng thanh có tận cùng là   ng   hoặc   nh : oang oang , đùng đoàng , loảng xoảng , sang sảng , rổn rảng , quang quác , ăng ẳng ,  
Vần   uyu   chỉ xuất hiện trong các từ :  khuỷu tay , khúc khuỷu , ngã khuỵu , khuỵu chân ; 
Vần   oeo   chỉ xuất hiện trong các từ   ngoằn ngoèo , khoèo chân 
C. Cách khắc phục 
5. Bài tập hô ̃ trơ ̣ 
5.1 Thanh điệu 
Chữa lại những tư ̀ viết sai dấu thanh trong câu , hoặc đoạn 
	 dung manh / go cưa / ki lương / chi bao .. ( chỉ nên áp dụng cho lớp 4-5 ) 
Điền vần ( kết hợp dấu thanh ) vào mỗi bức tranh tương ứng ( áp dụng cho chính ta ̉ âm vần lớp 1 ): dây chão / cái chảo ; vo ̃ si ̃ / vo ̉ cam  
C. Cách khắc phục 
5. Bài tập hô ̃ trơ ̣ 
5.2 Âm đầu 
Viết một sô ́ tư ̀ có âm đầu cần phân biệt 
Điền âm đầu cần phân biệt vào chô ̃ trống trong câu , đoạn 
Điền tư ̀ có chứa âm đầu cần phân biệt vào chô ̃ trống tương ứng 
+	 Một thanh niên  ba mươi tuổi ăn nói chững . ( chạc / trạc ) 
Chữa lại những tư ̀ có chứa âm đầu cần phân biệt đa ̃ bị viết sai trong câu , hoặc đoạn 
Đặt câu với những tư ̀ chứa âm đầu cần phân biệt 
C. Cách khắc phục 
5. Bài tập hô ̃ trơ ̣ 
5.2 Âm đầu 
Những bài tập dùng mẹo vê ̀ nghĩa ( nên áp dụng với học sinh lớp 4-5 ) 
+	 Tìm những đô ̀ vật trong gia đình chứa âm đầu ch va ̀ tr 
chăn , chiếu , chén , tráp .. 
+	 Tìm những tư ̀ chứa âm đầu tr đồng nghĩa với tư ̀ chứa âm đầu gi 
	 trăng – giăng , tra ̉ – gia ̉, trời – giời , trồng – giồng  
+	 Tìm tư ̀ bắt đầu bằng s hoặc x chỉ một món ăn , con vật , cây cối  
C. Cách khắc phục 
5. Bài tập hô ̃ trơ ̣ 
5.2 Âm đầu 
Những bài tập dùng mẹo ngư ̃ âm ( nên áp dụng với học sinh lớp 4-5 ) 
+	 Tìm những tư ̀ láy vần có chứa tiếng mang âm ch hoặc tr 
	 chơi bời , chèo bẻo , chành bành , cheo leo , chói lọi , chênh vênh , trót lọt , trọc lóc , trụi lủi  => Những tư ̀ láy vần thường viết với ch 
+	 Tìm những tư ̀ có chứa âm l đứng trước các vần oe , oa , òa , uy , ưu , uâ  => Âm n thường không đứng trước những vần này ( trư ̀ noãn – tư ̀ Hán Việt ) 
+	 Tìm những tư ̀ chứa vần oa , oă , oe , uê  viết với x : xoa , xoăn , xoe , xuê  => âm s không đứng trước những vần này 
C. Cách khắc phục 
Viết một sô ́ tư ̀ có vần cần phân biệt 
Điền vần cần phân biệt vào chô ̃ trống trong câu , đoạn 
Điền tư ̀ có chứa vần cần phân biệt vào chô ̃ trống tương ứng 
Chữa lại những tư ̀ có chứa vần cần phân biệt đa ̃ bị viết sai trong câu , hoặc đoạn 
5. Bài tập hô ̃ trơ ̣ 
5.3 Vần 
C. Cách khắc phục 
Viết một sô ́ tư ̀ có âm cuối cần phân biệt 
Điền âm cuối cần phân biệt vào chô ̃ trống trong câu , đoạn 
Điền tư ̀ có chứa âm cuối cần phân biệt vào chô ̃ trống tương ứng 
Chữa lại những tư ̀ có chứa vần cần phân biệt đa ̃ bị viết sai trong câu , hoặc đoạn 
5. Bài tập hô ̃ trơ ̣ 
5.4 Âm cuối 
C. Cách khắc phục 
Những bài tập dùng mẹo ngư ̃ âm : 
+	 Các vần kết thúc bằng c láy với các vần kết thúc bằng ng 
Ac láy với ang : bàng bạc , khang khác , nhang nhác .. 
Ăc láy với uc / ăng : trục trặc , hục hặc , túc tắc , sằng sặc  
Ưng láy với ưc : hừng hực , tưng tức , 
5. Bài tập hô ̃ trơ ̣ 
5.4 Âm cuối 
 QUÝ THẦY CÔ CÙNG CHIA SẺ, 
TRAO ĐỔI KINH NGHIỆM TRONG VIỆC 
 DẠY HỌC VÀ KHẮC PHỤC LỖI CHÍNH TẢ PHƯƠNG NGỮ Ở TIỂU . 
TRÂN TRỌNG CẢM ƠN 
SỰ THAM GIA 
CỦA QUÝ THẦY CÔ