SKKN Sử dụng phương pháp khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử trong sách giáo khoa lịch sử 11(ban cơ bản) nhằm tạo hứng thú và hiệu quả học tập cho học sinh Lớp 11 ở Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc

 Trung Sơn... và bà quyết tâm đi Nhật. Ngày 25/10/1915 Tống Khánh Linh kết hôn với Tôn Trung Sơn.
Hoặc với Tổng thống Rurơven bài 13: “Nước Mĩ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới” (1918 – 1939); Gan-đi, Mao Trạch Đông trong bài 15: “Phong trào cách mạng Trung Quốc và Ấn Độ”; Xucácnô bài 16: “Các nước Đông Nam Á giữa hai cuộc chiến tranh” (1918 - 1939)... giáo viên cũng lần lượt mô tả hình dáng của các ông thật sâu sắc gây cảm xúc cho học sinh qua chân dung trong sách giáo khoa, gây cho học sinh có những ấn tượng khó quên về các bậc lãnh tụ đó.
(Tổng thống Mĩ Ru – dơ – ven công bố Chính sách mới qua đài phát thanh)
(Mao Trạch Đông trên đường Vạn lí trường chinh)
b) Có những nhân vật lịch sử cần mô tả về phong thái và đặc điểm chung 
Giáo viên không thể đặc tả tỉ mỉ chi tiết từng nhân vật lịch sử, nhưng cũng không vì vậy mà bỏ đi hoặc lướt qua. Do đó giáo viên có thể lược tả chung chung nhưng vẫn nêu được đặc điểm đáng ghi nhớ và vẫn phải đạt được yêu cầu là qua đặc tả phong thái và một vài nét chung đó có thể làm cho học sinh thấy được phẩm chất của nhân vật lịch sử đó.
Ví dụ 1: Khi dạy bài 7: “Những thành tựu văn hoá thời cận đại” đã giới thiệu vài nét về Betthôven (năm sinh 1770 - 1827, nơi ở Đức) hình 16-SGK 
là nhạc sĩ, nhà soạn nhạc người Đức. Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống lâu đời về âm nhạc. Tám tuổi Betthôven tham gia trình diễn trong dàn nhạc cung đình,12 tuổi bắt đầu sáng tác âm nhạc,16 tuổi đã nổi tiếng. Vì vậy khuôn mặt của ông trong bức chân dung hình 16 SGK thể hiện sự đăm chiêu suy nghĩ của nhà soạn nhạc cổ điển người Đức. Phần lớn thời gian ông sống ở Viên, Áo. Ông là một hình tượng âm nhạc quan trọng trong giai đoạn giao thời từ thời kỳ âm nhạc cổ điển sang thời kỳ âm nhạc lãng mạn. Ông có thể được coi là người dọn đường (Wegbereiter) cho thời kỳ âm nhạc lãng mạn. Beethôven được khắp nơi công nhận là nhà soạn nhạc vĩ đại nhất và có ảnh hưởng tới rất nhiều những nhà soạn nhạc, nhạc sỹ, và khán giả về sau.
Trong số những kiệt tác của ông phải kể đến các bản giao hưởng như Giao hưởng số 2 Rê trưởng, Giao hưởng số 3 Mi giáng trưởng (Anh hùng ca), Giao hưởng số 5 Đô thứ (Định mệnh), Giao hưởng số 6 Fa trưởng (Đồng quê), Giao hưởng số 7 La trưởng, Giao hưởng số 9 Rê thứ (Niềm vui), các tác phẩm cho dương cầm như Für Elise và các sonata Bi tráng (Pathétique), Ánh trăng (Moonlight), Bình minh (Waldstein), Khúc đam mê (Appasionata)... các sonata cho vĩ cầm như Mùa xuân (Spring), Kreutzer... các Piano Concerto số 2, số 3, số 5 Emperor (Hoàng đế), Violin Concerto D major... các khúc mở màn Overture Coriolan, Leonore, Egmont...
Năm 1781, Beethoven 11 tuổi, ông đã biểu diễn như một nghệ sĩ piano điêu luyện tại Hà Lan. Cũng trong thời gian này, ông cũng được cử làm phụ tá chơi đàn organ trong nhà thờ tại Bon. Năm 1782 chính Neefe đã cho xuất bản tác phẩm đầu tiên của Beethoven, bản "Các variation cho clavecin của bản march của Ernst Christoph Dressler". Cũng chính trong năm này, Beethoven trở thành người đại diện cho Neefe ở dàn nhạc hoàng gia với vai trò nghệ sĩ đại phong cầm. Năm 14 tuổi, Beethoven giành được vị trí chính thức là nghệ sĩ chơi đại phong cầm trong dàn nhạc này. Tuy nhiên trong thời gian này ông vẫn tiếp tục luyện tập dương cầm.
Năm 1795, Beethoven bắt đầu nổi danh là một nghệ sĩ piano với bản Concerto cung trưởng. Nhưng chẳng may từ năm 1780 ông bắt đầu bị lãng tai. Lúc đầu ông mất hết hy vọng nhưng rồi cố gắng thích nghi với điều kiện sống và bắt đầu tập trung tư tưởng tình cảm cao độ hơn bất cứ lúc nào hết trong sáng tác.
Những tác phẩm của Beethoven hoàn thành trong khoảng 1803-1805 vượt trội hẳn những gì mà ông sáng tác trước đó. Đó là bản Sonate Kreutzar (1803) viết cho violon và piano. Bản Giao hưởng Số 3 Anh hùng ca (1804) có sức cuốn hút mạnh mẽ và gây xúc động sâu xa, lúc đầu ông đề tặng Napoléon nhưng khi Napoléon lên ngôi Hoàng đế thì ông đã xé đi lời đề tặng. Các Sonate cho piano, Bình minh (1804) và Appasionta (1805), Bản Giao hưởng Số 4 (1806), Bản Giao hưởng Số 5 Định mệnh (1808) đều có giá trị nghệ thuật lớn lao. Ông muốn lột tả trong âm thanh về một cuộc sống trong sự đấu tranh với cái chết bằng một sức mạnh khủng khiếp cuối cùng đã ca khúc khải hoàn, như nhân vật nữ trong vở Opera Fidelio (1805) ra sức bảo vệ người chồng của mình chống lại sự xấu xa bạo tàn, và trong khúc Missa Solemnis là lời cầu nguyện để giải thoát khỏi đau thương.
Từ đó giáo viên có thể so sánh Betthoven với MôZa là hai nhà âm nhạc thiên tài của thế giới đã để lại cho đời những tác phẩm âm nhạc bất hủ đến bây giờ vẫn còn được nhiều người yêu thích dòng nhạc cổ điển này.
Nhà toán học Tago (1861 - 1941), Hô-xê Mác-tin (1823 - 1893)... sang mục “ Trào lưu tư tưởng tiến bộ...” ( trang 41 SGK ) hình 20 có chân dung của Hê-ghen (1770- 1830), đối với nhân vật lịch sử này giáo viên đặc tả cho học sinh thấy được phong thái suy tư sâu rộng qua vẻ mặt của Hê-nghen một con người luôn suy tư nghiên cứu về triết học một ngành khoa học đầy lý luận trong lịch sử xã hội loài người bấy giờ. 
Ví dụ 2: Cũng trong bài 13: “Nước Mĩ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 - 1939)” để khắc sâu hình ảnh tổng thống Rurơven (Hình 36- SGK) giáo viên giới thiệu hình ảnh đáng ghi nhớ, vị tổng thống xuất sắc của nước Mĩ bấy giờ khi có những quyết định táo bạo nhằm đưa nước Mĩ thoát khỏi khủng hoảng... 
Ví dụ 3: Bài 15 “Phong trào cách mạng ở Trung Quốc” (trang 79 SGK) chân dung Mao Trạch Đông (hình 39- SGK) sau đó giáo viên đặc tả những nét chung và những phẩm chất tốt đẹp Mao Trạch Đông được thể hiện qua chân dung với phong cách nghiêm nghị, ánh mắt nhìn thẳng, thể hiện tính cứng rắn và cương quyết trừng trị bọn phản cách mạng, luôn luôn bảo vệ quyền lợi cho nhân dân. 
Vậy chỉ cần ít phút để khắc sâu nhân vật lịch sử trong bài học sẽ làm cho các em luôn có cảm tình với các nhân vật đó, qua đó các em sẽ khắc sâu được vai trò của các nhân vật lịch sử nhất là các lãnh tụ của các cuộc đại cách mạng, cũng từ đó giáo viên giáo dục các em biết tôn trọng các nhân vật lịch sử, biết noi gương những phẩm chất tốt đẹp mà các nhân vật lịch sử có được mà giáo viên đã đặc tả được ngay trong giờ lên lớp, đồng thời gây được hứng thú cho các em ham thích học tập bộ môn lịch sử thế giới . 
Bên cạnh việc đặc tả về phong thái của từng nhân vật, giáo viên có thể giới thiệu thêm những đặc điểm đặc biệt như năng khiếu, năng lực, tính cách đạo đức, hoàn cảnh bản thâncủa nhân vật lịch sử có được để làm nổi bật nhân vật lịch sử đó, giúp cho học sinh có ấn tượng sâu sắc, hoặc cảm thông với từng nhân vật, làm cho các em hiểu và nhớ lâu các sự kiện lịch sử đã xảy ra có liên quan đến nhân vật lịch sử trong giai đoạn đó.
Ví dụ 3 : Khi dạy bài 7:“ Những thành tựu văn hoá thời cận đại” mục 1 “Sự phát triển của văn hoá trong buổi đầu thời cận đại”. Trong nội dung bài dạy có nói sự phát triển âm nhạc nhiều thiên tài xuất hiện như Mô-Za, Bách và Bét-thô-ven, Sô-panh. Để học sinh nhận biết về các nhân vật này một cách sâu sắc giáo viên có thể giới thiệu vài nét về đặc điểm đặc biệt về các nhân vật này. Ví dụ như Mô-Za “là một thiên tài âm nhạc, lúc lên 3 tuổi đã biết chơi đàn, lúc 5 tuổi đã biễu diễn đàn trước hoàng tộc lúc 6 tuổi đã đã biết sáng tác nhạc”
Mô-za(1756-1791)
Với cách giới thiệu đó có thể gây hứng thú cho các em làm cho các em nhớ mãi về những nhân vật xuất sắc này bằng cách đưa bức chân dung của ông cho học sinh xem và có thể so sánh các nhân vật thiên tài âm nhạc với nhau. Mặc dù SGK không có tranh ảnh của các nhà âm nhạc này. 
c) Chọn một vài nét về hình dáng của con người 
Để minh hoạ nhắm khắc sâu hình ảnh của nhân vật lịch sử vào trong trí nhớ của học sinh, giáo viên cần phải biết cách kết hợp các tư liệu khác để hoàn thiện mục đích bài học của mình. 
Vì vậy, làm sống lại nhân vật lịch sử đó trước mắt của các em. Chúng ta có thể sử dụng kho tư liệu trên các trang Wed liên quan đến giảng dạy như violet...là thư viện giáo án điện tử bổ ích trong việc sử dụng các phương tiện hiện đại trong dạy học lịch sử, như dạy trên Powerpoint, Violet. Giáo viên có thể sưu tầm tranh, ảnh các nhân vật lịch sử liên quan đến bài dạy với việc in, phô tô ảnh cỡ lớn hoặc sử dụng trong trình chiếu sẽ có tác dụng rất tích cực.
2.2. Chọn lọc những hoạt động tiêu biểu hay sự nghiệp của nhân vật để khắc sâu kiến thức cho học sinh.
a) Một nhân vật lịch sử bao giờ cũng có một sự nội dung bài học lịch sử ngoài những nhân vật chính diện, còn có một số nhân vật phản diện như : Hít-le (bài “Nước Đức giữa hai cuộc Chiến tranh thế giới”). Đối với những nhân vật này giáo viên không cần hình ảnh hay chân dung để minh hoạ, mà cần khắc hoạ bằng lời nói với những lời lẽ hết sức lôi cuốn. Vì đây là nhân vật phản diện.
Ví dụ: Giáo viên có thể mô tả vài nét về Hít-le có gương mặt hiểm hóc, hiếu chiến thể hiện là một tên trùm phát-xít. Ông sinh năm 1889 tại nước Áo gần biên giới nước Đức. Bố y là thợ đánh giầy, thuở nhỏ Hitle học kém hay bỏ học, khi bố mẹ mất, Hitle lưu lạc đến thủ đô Viên làm nghề như quét tuyết, đập thảm, vận chuyển hành lý để kiếm sống. Năm 1913 Hitle đi lính ở Đức, 1917 y được phong hàm hạ sĩ. Sau chiến tranh y làm mật thám cho Bộ Chính Trị Lục Quân Đức. Năm 1919 y ra nhập Đảng công nhân Đức. Năm 1920 y công bố 25 điểm của Đảng gọi là chủ nghĩa xã hội, sau đó y đổi tên thành Đảng Quốc Xã để tuyên truyền lừa bịp. Đảng phát triển rất nhanh và y cho ra lá cờ hình chữ thập ngoặc về sau là lá cờ chung của chủ nghĩa phát xít. Năm 1932 Hítle ra tranh cử Tổng thống tuy không đắc cử nhưng cũng giành được 38,6% số phiếu. Năm 1030 Đảng Quốc Xã lên nắm quyền. Năm 1934 Hítle trở thành Quốc trưởng nước Đức và xúc tiến cuộc chiến tranh thế giới, kẻ gây Chiến tranh thế giới lần thứ II gây ra bao cảnh đau thương cho nhân loại, từ đó giáo dục các em biết căm thù chiến tranh, căm ghét những kẻ gây ra chiến tranh.
Hít – le (1889 – 1945)
Tóm lại để gây hứng thú học tập cho học sinh, giáo viên không nên bỏ qua bất cứ hình ảnh nhân vật lịch sử nào, mà người thầy cô giáo cần phải khắc sâu các nhân vật lịch sử đó ngay trong giờ lên lớp, song cũng không n