SKKN Một số biện pháp giáo dục học sinh trung tâm GDNN–GDTX Yên Lạc trong giờ sinh hoạt chủ nhiệm bằng phương pháp dạy học tích cực

 và đầu tư ngang tầm với vai trò, ý nghĩa của nó. 
 “Thực tế hiện nay, đội ngũ GVCN vẫn chưa được đào tạo bài bản, chưa qua các khóa học rèn luyện kỹ năng sống cho HS.
Thiếu kỹ năng công tác chủ nhiệm lớp: Có thể nói, GVCN là người đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối nhà trường với HS; là người gần gũi, tiếp xúc thường xuyên với HS; là kênh truyền đạt những mong muốn, suy nghĩ của các em tới Ban Giám đốc Trung tâm và ngược lại. Cũng bởi trọng trách nặng nề đó nên GVCN được ví như những người “làm dâu” để xử lý mọi việc làm, tình huống diễn ra trong lớp học. Trong tuần, GVCN có ít nhất một tiết sinh hoạt chủ nhiệm vào đầu hoặc cuối tuần để gặp gỡ, trao đổi với HS của mình. Nhưng hầu hết những giờ sinh hoạt chủ nhiệm đều bị HS đánh giá là khô khan, nhàm chán chỉ đơn thuần là nhắc nhở, xử lý các trường hợp vi phạm, ít có sự sáng tạo để mối quan hệ giữa thầy với trò thực sự vui vẻ...
Mới đây, trong một cuộc hội thảo về công tác chủ nhiệm lớp ở các trường phổ thông khu vực phía Nam (do Bộ GD-ĐT tổ chức), các đại biểu tham dự đều cho rằng việc bồi dưỡng, đào tạo ở các trường sư phạm đang bị bỏ ngỏ. Ngành sư phạm chưa quan tâm đúng mức tới việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, đặc biệt là công tác chủ nhiệm lớp. Trong công tác đào tạo GV chưa chú trọng đúng mức đến kỹ năng giáo dục hay kỹ năng làm công tác chủ nhiệm cho sinh viên, dẫn đến tình trạng nhiều GV trẻ rất lúng túng với công tác này. Trong khi đó, GVCN lại là cầu nối trung gian giữa nhà trường và gia đình HS. Không chỉ hiểu, họ còn là người phải tổ chức cho HS những giờ học kỹ năng trong tiết sinh hoạt lớp nhằm giúp HS hoàn thiện nhân cách của mình...”
Tiết sinh hoạt chủ nhiệm có ý nghĩa quan trọng trong quá trình giáo dục toàn diện học sinh, trong tiết này các em không phải tiếp thu kiến thức mới, không phải trả bài, làm bài,...Tuy nhiên, nhiều học sinh lại tỏ ra không hứng thú khi tham gia tiết học này. Tại sao? Thực tế kinh nghiệm dạy và chủ nhiệm tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc giúp tôi tổng kết được một số nguyên nhân sau:
- Giờ sinh hoạt lớp GVCN thường nặng về những khuyết điểm, tồn tại và xử phạt mà chưa chú trọng nhiều đến khen thưởng, khuyến khích, động viên, nhất là những cố gắng của học sinh yếu kém.
- GV quá nghiêm khắc, không gần gũi, thân thiện, không đặt mình vào vị trí của HS để hiểu các em.
- Nội dung khô cứng, lập đi lập lại, không thực sự gắn với nhu cầu của HS.
- Hình thức tổ chức giờ sinh hoạt lớp đơn điệu, nhàm chán, không hứng thú với HS.
- HS không được cùng nhau tổ chức, tham gia.
Công bằng mà nói, bản thân mỗi giáo viên chủ nhiệm cũng luôn mong muốn tiết sinh hoạt chủ nhiệm lớp là những thời khắc có ý nghĩa của cả thầy lẫn trò. Để sau này học sinh ra trường, bên cạnh những giờ học chính khóa, khoảng thời gian sinh hoạt lớp cũng là những kỉ niệm đẹp, đáng nhớ trong lòng các em. Nhưng có nhiều rào cản khiến nguyện vọng và sự nỗ lực của GVCN dần bị bào mòn theo thời gian để rồi nhiều giáo viên chọn cách thỏa hiệp hoặc buông xuôi, không còn nhiều nhiệt tình quan tâm đến giờ sinh hoạt chủ nhiệm. Đáng chú ý, những rào cản đó, có khi đến từ những quy định, những nhiệm vụ mà nhà trường giao cho giáo viên. Các nội dung triển khai, những thông tin của nhà trường cần phổ biến, hay thường nhất là áp lực chỉ tiêu thành tích thi đua về học tập lẫn phong trào của từng lớp, khiến cho giáo viên phải chạy theo, phải thực hiện trong giờ sinh hoạt chủ nhiệm. Mang sẵn tâm lý bị động, đôi phần phản kháng với các vấn đề chưa phù hợp này, trong quá trình triển khai, giờ sinh hoạt lớp của cả thầy lẫn trò lại càng trở nên mệt mỏi. Vậy làm thế nào để không còn tình trạng này? Làm thế nào để học sinh thực sự hứng thú và mong muốn đến giờ sinh hoạt chủ nhiệm? Đây thực sự là câu hỏi mà bản thân tôi luôn trăn trở và muốn tìm ra một hướng đi mới.
2.3. Những yêu cầu cơ bản đối với giờ sinh hoạt chủ nhiệm tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc
* Họp ban cán sự lớp
Trước giờ sinh hoạt lớp (có thể là một buổi hay một ngày) tùy theo tình hình và khả năng tổng hợp của giáo viên nên có cuộc họp Ban cán sự lớp trước. Buổi họp này rất quan trọng và cần thiết để GVCN nắm tình hình đã thực hiện được và đã diễn ra trong tuần; chia sẻ những khó khăn trước với các cán sự lớp, thống nhất cách thức giải quyết những vướng mắc, thống nhất những định hướng, cách thức khắc phục và hướng phát triển cho tuần học sau. Qua buổi họp này, GVCN tự mình xác định mục tiêu cho buổi sinh hoạt; đề ra được những hình thức tổ chức, phương pháp cần vận dụng, ngôn từ, thái độ, cho những cuộc trò chuyện, trao đổi, tranh luận trong buổi sinh hoạt.
* Xác định mục tiêu tiết sinh hoạt
Thông qua buổi họp Ban cán sự, GVCN cần xác định thực hiện cho được 3 nội dung trọng tâm sau:
Thống kê những việc đã thực hiện tốt để khen ngợi, tạo động lực, đồng thời phân tích và chỉ ra được nguyên nhân của những tồn tại trong tuần; những vướng mắc nào cần phải được tháo gỡ và trao đổi thảo luận tìm ra cách thức tháo gỡ (GVCN nên phát huy vai trò các cán sự lớp và các thành viên trong lớp, không tự ý nêu ra cách thức khắc phục).
Trên cơ sở những hoạt động của tuần trước và tình hình thực tế cần thực hiện của tuần sau, cán sự lớp cùng các thành viên trao đổi bàn bạc những công việc cần thực hiện trong tuần tới, cần có sự biểu quyết sau khi được tập thể cân nhắc, lựa chọn cùng thống nhất.
Xác định kĩ năng cần rèn luyện trong tuần sau; từ kĩ năng này kết hợp tuyên truyền theo chủ điểm tháng để giúp các em nâng cao nhận thức, hiểu biết thêm những sự kiện, những tấm gương, khơi dậy lòng ham thích, đam mê và tự hào truyền thống dân tộc.
* Lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức
Tùy theo tình hình thực tế của lớp của trường và những sự việc đã và diễn ra mà GVCN lựa chọn phương pháp để vận dụng phù hợp cho từng đối tượng, từng vụ việc cụ thể. Có thể: vấn đáp, trao đổi, đàm thoại, nhắc nhở, khiển trách, nêu gương,Lưu ý, lời nói, cử chỉ hành động, thái độ, của giáo viên cần hết sức tế nhị lịch sự, gần gũi, chân thành. Tránh cau có, dùng những lời xúc phạm, hành vi nhạy cảm, làm mất chỗ dựa vững chắc cho học trò. Mục tiêu tiết sinh hoạt đã không đạt được mà còn gây phản cảm, phản tác dụng giáo dục. Tiết sinh hoạt lớp cũng không nên cứng nhắc tổ chức mãi trong lớp học mà cần được lựa chọn thay đổi sao cho mới lạ, hấp dẫn. Điều này phải tùy thuộc vào nội dung của tiết sinh hoạt, có thể tổ chức trên sân trường, trong vườn hoa, công viên hay kết hợp với những buổi ngoại khóa mà sinh hoạt lớp. Cần có những môi trường, những địa điểm thú vị để tháo gỡ những khó khăn vướng mắc sao cho hiệu quả.
* Các bước tiến hành tiết sinh hoạt lớp
Dù có lựa chọn hình thức tổ chức tiết sinh hoạt như thế nào, chúng ta cũng cần tiến hành theo các bước sau:
1. Ổn định lớp.
2. Nêu mục đích lí do.
3. Phân công, chuẩn bị các nội dung cần thực hiện (những công việc này đã được GVCN củng Ban cán sự lớp tư vấn, thống nhất trong cuộc họp Ban cán sự).
4. Thảo luận tổ, nhóm (thời gian thảo luận tùy vào nội dung cần trao đổi. Để nhanh gọn và hiệu quả GVCN có thể khuyến khích HS thảo luận trước trong giờ chơi hay trước buổi học). Tùy vào điều kiện cũng như tình hình thực tế, từng thời điểm mà GVCN có thể lựa chọn các nội dung thảo luận cho HS:
Chẳng hạn: Khắc phục những hạn chế tuần qua; điều chỉnh nội quy lớp học; biện pháp thực hiện kế hoạch tuần tới
5. Tổ chức trình bày – sinh hoạt lớp (HS tự thực hiện theo hình thức tự quản có sự tiếp sức của GVCN)
Tất cả những nội dung cần trao đổi thảo luận, thống nhất được Ban cán sự cùng với GVCN trao đổi, sắp xếp. Lớp trưởng hoặc lớp phó tự quản lớp và thực hiện theo trình tự đã định. GVCN làm nhiệm vụ trợ giúp và ra quyết định khi cần thiết.
6. GV nhận xét, tổ chức bình chọn những thành viên ưu tú trong tuần, những tiến bộ vượt bậc của các cá nhân, để khen ngợi, khích lệ đồng thời nhắc nhở, chỉnh sửa, đôn đốc khắc phục những khuyết điểm (nếu có). Mỗi tiết sinh hoạt cần lồng ghép nội dung sinh hoạt theo chủ điểm tháng. Nội dung này cần ngắn gọn, có thể chuyển thể thành văn nghệ để thay đổi không khí tiết sinh hoạt.
CHƯƠNG III
MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC HỌC SINH TRUNG TÂM GDNN – GDTX YÊN LẠC TRONG GIỜ SINH HOẠT BẰNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC
1. Đổi mới nội dung
Vấn đề cải thiện chất lượng giờ sinh hoạt lớp đã không còn là câu chuyện mới mẻ. Sau nhiều ý kiến phản ứng, phản biện của người học, phụ huynh và xã hội, ngành giáo dục đã từng bước thay đổi cách thức tổ chức giờ sinh hoạt chủ nhiệm, nhằm tạo sự thu hút, hiệu quả đối với học sinh.
* Nguyên tắc chung đổi mới tiết sinh hoạt
- Ưu tiên hàng đầu cho việc giáo dục đạo đức nhưng không tách rời với các hoạt động dạy – học và rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc nhằm đảm bảo mục tiêu, tính chất, nguyên lý giáo dục của nhà trường.
- Phát huy tối đa tính tích cực của chủ thể HS.
- Phát huy thế mạnh của hoạt động nhóm/tổ.
- Chú trọng quan tâm đến tất cả các đối tượng học sinh .
- Tạo được không khí tự nhiên, thoải mái, nhẹ nhàng và lựa chọn nội dung hấp dẫn để lôi cuốn các em vào hoạt động tập thể .
- Đầu tư thật kỹ cho khâu chuẩn bị trước của cả giáo viên lẫn HS.
* Định hướng chung trong việc đổi mới giờ sinh hoạt lớp chủ nhiệm
Định hướng chung về đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) đã được quy định trong Luật giáo dục, đó là : “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Từ định hướng chung đó, giờ sinh hoạt chủ nhiệm cần:
- Bám sát mục tiêu giáo dục ở trường THPT nói chung và khối GDTX nói riêng.
- Phù hợp với nội dung hoạt động cụ thể.
- Phù hợp với đặc điểm lứa tuổi học sinh THPT.
- Đảm bảo tính thực tiễn, phù hợp với cơ sở vật chất, các điều kiện tổ chức hoạt động của Trung tâm.
- Phù hợp với việc đổi mới đánh giá kết quả hoạt động của HS.
- Tăng cường việc sử dụng linh hoạt các thiết bị, phương tiện dạy học và đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin.
Cần lựa chọn nội