Sáng kiến kinh nghiệm Tổ chức các hoạt động học tập để rèn luyện cho học sinh kỹ năng tự học trong dạy học phần Sinh học Tế bào, Sinh học 10

 ra tại một nơi, trong một thời gian, buộc 
người ta phải suy nghĩ hành động, đối phó, chịu đựng. Theo Nguyễn Ngọc Quang 
tình huống dạy học là đơn vị của bài lên lớp chứa đựng mối liên hệ giữa mục đích 
– nội dung và phương pháp theo chiều ngang tại một thời điểm với nội dung là một 
đơn vị kiến thức. Xét về mặt khách quan, tình huống dạy học là tổ hợp những mối 
quan hệ xã hội cụ thể được hình thành trong quá trình dạy học, khi mà HS đó trở 
thành chủ thể hoạt động với đối tượng nhận thức trong một trường dạy học nhằm 
một mục đích dạy học cụ thể. Xét về mặt chủ quan, tình huống dạy học chính là 
trạng thái bên trong được sinh ra do sự tương tác giữa chủ thể với đối tượng nhận 
thức. 
- Bài tập tình huống là những tình huống xảy ra trong quá trình dạy học, hoặc 
xảy ra trong thực tiễn đời sống được cấu trúc dưới dạng BT. Trong dạy học các 
môn học, những tình huống được đưa ra là tình huống giả định hay tình huống thực 
đã xảy ra trong thực tiễn dạy học môn học ở phổ thông. HS giải quyết được những 
tình huống trên, một mặt vừa giúp HS hình thành kiến thức mới, vừa củng cố và 
khắc sâu kiến thức. Trong rèn luyện KNTH, BT tình huống vừa là phương tiện, 
vừa là công cụ, đồng thời cũng là cầu nối giữa GV và HS [3, 4]. 
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 
Trang 8 
1. Thực trạng rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh trong dạy học Sinh học 
của giáo viên ở một số trƣờng THPT 
Để thực hiện được nội dung này, tôi đã tiến hành thăm dò ý kiến về thực 
trạng rèn luyện KNTH cho HS trong dạy học Sinh học của 14 GV dạy môn Sinh 
học thuộc các trường THPT Nguyễn Khuyến, trường THPT Vĩnh Trạch và trường 
THPT Long Xuyên trên địa bàn huyện Thoại Sơn và thành phố Long Xuyên, tỉnh 
An Giang, kết quả thu được như sau: 
* Nhận thức của GV về rèn luyện KNTH của HS trong dạy học Sinh học ở 
THPT. 
 Bảng 1. Kết quả điều tra nhận thức của GV về rèn KNTH của HS. 
Qua kết quả điều tra ở bảng 1 tôi nhận thấy rằng, đa số GV đều nhận thức 
được trong việc đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá theo 
định hướng phát triển NL, đặc biệt là NL tự học của Bộ GD & ĐT đề ra, thì việc 
rèn luyện KNTH cho HS là cần thiết (rất cần thiết 85.72%, cần thiết là 14.28%). 
Phần lớn GV đều khẳng định được khả năng tự học của HS là HS tích cực, chủ 
động, độc lập nhận thức dưới sự hướng dẫn của GV (71.43%). Bên cạnh đó, đa 
phần GV đều xác định được cấu trúc KNTH của HS, điều đó chứng tỏ GV nắm 
khá vững về KNTH. 
Nội dung câu hỏi 
Kết quả điều tra 
Nội dung trả lời SL % 
Câu 1. Với xu hướng đổi mới 
đồng bộ phương pháp dạy học, 
kiểm tra đánh giá theo định 
hướngphát triển NL của HS, đặc 
biệt là KNTH, theo Thầy (Cô) việc 
rèn luyện KNTH cho HS trong 
quá trình dạy học là 
Rất cần thiết 12 85.72 
Cần thiết 2 14.28 
Không cần thiết 
Câu 2. Theo Thầy (Cô), tự học của 
học sinh là 
 HS tự học tập ở nhà để bổ 
sung kiến thức trên lớp 
2 14.28 
 HS tự lực tìm ra kiến 
thức mà không cần sự hỗ trợ, 
giúp đỡ của GV 
2 14.28 
 HS tích cực, chủ động, độc 
lập nhận thức dưới sự hướng 
dẫn của GV 
10 71.42 
 Ý kiến khác 
Câu 3. Theo Thầy (Cô), cấu trúc 
KNTH của học sinh bao gồm các 
KN 
KN xác định mục tiêu học tập 14 100 
KN lập kế hoạch 14 100 
KN thực hiện kế hoạch 13 92.86 
KN tự kiểm tra, đánh giá và 
điều chỉnh việc học 
14 100 
Trang 9 
Đây là 1 điểm khởi đầu khả quan cho việc nghiên cứu việc thiết kế và tổ 
chức các HĐHT nhằm rèn luyện KNTH cho HS ở SHTB. 
* Thuận lợi và khó khăn khi thiết kế và tổ chức các HĐHT để rèn luyện 
KNTH trong dạy học Sinh học ở trƣờng THPT 
Bảng 2. Kết quả điều tra về thuận lợi và khó khăn khi thiết kế và tổ chức các 
HĐHT để rèn luyện KNTH cho HS trong dạy phần SHTB nói riêng và dạy Sinh 
học nói chung ở trường THPT 
Nội dung câu hỏi 
Kết quả điều tra 
Nội dung trả lời SL % 
Câu 1. Theo Thầy, 
Cô những thuận lợi 
khi thiết kế và tổ 
chức các HĐHT để 
rèn luyện KNTH cho 
HS trong dạy học 
phần SHTB nói 
riêng và dạy học 
Sinh học nói chung 
ở THPT là 
 Kiến thức gần gũi với thực tiễn cuộc sống, 
HS dễ liên hệ thực tiễn. 
12 85.72 
 Tài liệu tham khảo phong phú. 12 85.72 
 HS năng động, ham học hỏi có thể thích 
nghi tốt với việc tự học. 
3 21.43 
 Phương tiện dạy học đảm bảo cho việc 
dạy tự học 
10 71.43 
 Ý kiến khác 
Câu 2. Những khó 
khăn mà Thầy, Cô 
gặp phải khi rèn 
luyện KNTH cho HS 
trong dạy học phần 
SHTB nói riêng và 
dạy học Sinh học nói 
chung ở THPT là: 
 Thiếu tài liệu tham khảo, đồ dùng dạy học. 8 57.14 
 Chưa có KN, kinh nghiệm để thiết kế và sử 
dụng các HĐHT để rèn luyện KNTH của HS. 
9 64.29 
 Không có thời gian để thiết kế các 
HĐHT để rèn luyện KNTH của HS. 
12 85.71 
 HS khó tự mình giải quyết những HĐHT 
để rèn luyện KNTH. 
14 100 
 Số lượng HS yêu thích môn Sinh học 
không nhiều. 
14 100 
 Khó khăn trong khâu tổ chức hoạt động 
tự học. 
11 78.57 
 Nội dung phần SHTB khó. 8 57.14 
 Ý kiến khác 
Kết quả điều tra về những khó khăn trong việc thiết kế và tổ chức các HĐHT 
rèn luyện KNTH trong dạy học cho thấy: Đa số GV cho rằng do HS khó tự mình 
giải quyết những HĐHT để rèn luyện KNTH, số lượng HS yêu thích môn Sinh học 
không nhiều, khó khăn trong khâu tổ chức hoạt động tự học, cũng như nội dung 
phần SHTB khó tiếp thu, kiến thức tư duy trừu tượng không thấy được ngoài thực 
tế. Hơn nữa đa số GV (64.29%) còn lúng túng, gặp khó khăn vì chưa có KN, kinh 
nghiệm để thiết kế và sử dụng các HĐHT để rèn luyện KNTH của HS và cũng 
không có thời gian để thiết kế các HĐHT để rèn luyện KNTH của HS (85.71%). 
Trang 10 
Từ những kết quả điều tra, thăm dò ý kiến của GV dạy bộ môn Sinh học cấp 
THPT tôi nhận thấy rằng, đa số GV chưa có KN, kinh nghiệm để thiết kế và sử 
dụng các HĐHT để rèn luyện KNTH của HS. Đồng thời GV cũng không có thời 
gian để thiết kế các HĐHT để rèn luyện KNTH của HS. Vì vậy, việc thiết kế và tổ 
chức các HĐHT để rèn luyện KNTH cho HS phần SHTB, Sinh học 10 là thật sự 
cần thiết trong giai đoạn hiện nay. 
2. Thực trạng học Sinh học của HS ở một số trƣờng Trung học phổ thông 
Nhằm thực hiện mục tiêu đề ra có hiệu quả thiết thực đồng thời thu được kết 
quả khách quan trong quá trình nghiên cứu, tôi đã tiến hành điều tra về thái độ và 
động cơ học tập về việc tự học của 321 HS tại 2 trường THPT Nguyễn Khuyến và 
THPT Vĩnh Trạch trên địa bàn huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang. Kết quả cụ thể 
được thể hiện qua bảng 3 như sau: 
Bảng 3. Kết quả điều tra về việc tự học trong học tập môn Sinh học của 
HS ở trƣờng THPT hiện nay. 
Nội dung 
câu hỏi 
Kết quả điều tra 
Nội dung trả lời SL % 
Câu 1. 
Theo em, tự 
học là gì? 
 Là tự nghiên cứu SGK, tài liệu tham khảo và 
tự bản thân học tập mà không cần phải nhắc nhở. 
205 63.86 
 Là tự học lại bài cũ và chuẩn bị bài mới trước 
khi đến lớp. 
116 36.14 
Câu 2. Tự 
học có vai 
trò gì đối với 
bản thân? 
 Giúp bản thân tự giải quyết các vấn đề để nâng 
cao kiến thức. 
227 70.72 
 Rèn luyện cho bản thân tính tự giác. 48 14.95 
Tìm hiểu được các vấn đề chưa biết, khắc sâu 
kiến thức mới và cũ. 
34 10.59 
Có điểm cao trong các kỳ kiểm tra và thi cử. 12 3.74 
 Câu 3. Để 
rèn luyện 
KNTH cho 
bản thân các 
em đã sử 
dụng phương 
pháp nào 
 Rèn luyện KNTH thông qua cách thức tổ chức 
dạy học của GV 
25 7.79 
 Tự nghiên cứu SGK sau đó trả lời câu hỏi và 
làm BT. 
105 32.71 
 Tìm kiếm tài liệu tham khảo có liên quan đến 
bài học. 
94 29.28 
 Thảo luận và trao đổi ý kiến với bạn bè. 97 30.22 
 Phương pháp khác 0 0.00 
Câu 4. 
Những điều 
khó khăn khi 
tự học là 
 Không có thời gian học tập 45 14.02 
 Không tìm được phương pháp tự học phù hợp 127 39.56 
 Kiến thức cơ bản thiếu hụt 71 22.13 
 Không hứng thú với môn học 60 18.69 
Không có KN tự học 250 77.88 
Không có các hoạt động hướng dẫn tự học của 
thầy cô 
200 62.31 
Ý kiến khác 0 0.00 
Trang 11 
Qua bảng thống kê kết quả điều tra HS, tôi nhận thấy rằng các em đều chủ 
động tích cực trong quá trình học tập để rèn luyện cho bản thân KNTH như: Tự 
nghiên cứu SGK sau đó trả lời câu hỏi và làm BT (32,71%) hoặc tìm kiếm tài liệu 
tham khảo có liên quan đến bài học (29.28%) hay các em có thể thảo luận trao đổi 
ý kiến với bạn bè (30.22%), rất ít HS tự học thông qua cách thức tổ chức của GV 
(7.79%). Trong giờ học Sinh học phần lớn HĐHT của các em là tìm hiểu tranh 
ảnh, biểu đồ, bảng biểu, văn bản – điền từ, thảo luận nhóm để trao đổi thông tin với 
nhau rồi trình bày theo cách suy nghĩ của mình. Tuy nhiên, các em gặp rất nhiều 
khó khăn khi tự học vì không tìm được phương pháp tự học phù hợp (39.56%) hay 
kiến thức cơ bản bị thiếu hụt (22.13%) nên không thể nói hết sự hiểu biết của mình 
cho người khác hiểu. Bên cạnh đó, cũng còn nhiều HS không có thời gian học tập 
(14.02%) và cũng không hứng thú với môn học do kiến thức khô khan, dễ gây 
nhàm chán (18.69%). Mặt khác, đa số HS tuy rằng rất ham tự học nhưng không có 
KN (77.88%) hoặc không biết phải học như thế nào để có hiệu quả cao vì không 
có các hoạt động hướng dẫn tự học của thầy cô (62.31%). 
Với câu hỏi “Tự học là gì? ” có 63.86% HS đều cho rằng:“Tự học là tự 
nghiên cứu SGK, tài liệu tham khảo và tự bản thân học tập mà không cần phải 
nhắc nhở" và 26.14% còn lại thì cho rằng “Tự học là tự học lại bài cũ và chuẩn bị 
bài mới trước khi đến lớp”. 
Với câu hỏi “Lý do vì sao phải tự học" hay “Tự học có vai trò gì đối với bản 
thân”, phần lớn các em cho rằng tự học giúp bản thân các em giải quyết các vấn đề 
nâng cao kiến thức (70.72%) chỉ vì nội dung đang học thường đề cập trong các kì 
thi, phần còn lại thì khẳng định tự học rèn luyện cho bản thân tính tự giác 
(14.95%), tìm hiểu vấn đề chưa biết, khắc sâu kiến thức cũ và mới (10.59%) hoặc 
đạt điểm cao trong các kỳ kiểm tra (3.72%). Hầu như các em chưa nhận thức được 
tự học giúp rèn luyện KNTH cho bản thân. 
 Qua kết quả điều tra trên cho thấy đa số HS chưa nhận thức đúng về tự học, 
sự cần thiết phải rèn luyện KNTH trong học tập. Nên vấn đề rèn KNTH cho các 
em hiện nay là thật sự cần thiết. 
III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP ĐỂ RÈN LUYỆN CHO HỌC 
SINH KỸ NĂNG TỰ HỌC TRONG DẠY HỌC PHẦN SINH HỌC TẾ BÀO, 
SINH HỌC 10 
1. Cấu trúc nội dung phần Sinh học Tế bào 
Nội dung phần SHTB, Sinh học 10 nghiên cứu đơn vị tổ chức cơ bản của sự 
sống. Các nội dung này được thể hiện trong 4 chương, như sau: 
Chương I. Thành phần hóa học của tế bào. Chương này chủ yếu đề cập đến cấu 
trúc và chức năng của các hợp chất vô cơ, hữu cơ và các liên kết hóa học trong tế 
bào. Nội dung của chương cho thấy các đặc điểm của sự sống cấp độ tế bào là do 
các đặc điểm của các đại phân tử tạo nên tế bào quy định. Sự tương tác của các đại 
phân tử bên trong tế bào tạo nên sự sống. 
Trang 12 
Chương II. Cấu trúc của tế bào. Nội dung của chương này đề cập đến cấu trúc 
và chức năng của các bộ phận cấu trúc nên tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực. HS 
thấy được tại sao tế bào thường có kích thước rất nhỏ? Tại sao tế bào lại có hình 
dạng khác nhau? Các bài học đi vào giới thiệu cấu trúc hai loại tế bào nhân sơ và tế 
bào nhân thực với mối liên hệ cấu trúc phù hợp với chức năng. Chương II dừng lại 
ở bài cấu trúc về màng tế bào và quá trình vận chuyển các chất như một bài chuyển 
tiếp sang chương III và cuối cùng là bài thực hành. 
Chương III. Chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào. Nội dung chủ yếu 
đề cập đến cơ chế chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tế bào thông qua các quá 
trình tổng hợp và phân giải các hợp chất hữu cơ đó là quá trình quang hợp và hô hấp. 
Cơ chế hoạt động của enzim, vai trò của enzim trong quá trình chuyển hóa vật chất. 
Chương IV. Phân bào. Như một tất yếu sau quá trình chuyển hóa vật chất, sinh 
vật sinh trưởng đến một lúc nào đó, tế bào cần thực hiện chức năng sinh sản để duy 
trì sự tiếp diễn không ngừng của sự sống. Chương này giới thiệu một cách khái quát 
về chu kì tế bào, quá trình nguyên phân và giảm phân ở sinh vật nhân thực. SGK có 
đưa thêm khái niệm về chu kì tế bào cũng như giới thiệu về nguyên lí điều hòa chu 
kì tế bào. 
Như vậy, dựa vào cấu trúc và nội dung phần Sinh học tế bào, tôi xác định các 
HĐHT rèn luyện KNTH có thể thiết kế trong phần SHTB với nhiều dạng khác 
nhau (tùy GV) nhưng ở đây tôi tập trung chủ yếu vào dạng hoạt động giải BT, BT 
tình huống. 
2. Thiết kế và tổ chức các hoạt động học tập để rèn luyện cho học sinh kỹ năng 
tự học trong dạy học phần Sinh học tế bào, Sinh học 10 
2.1. Nguyên tắc thiết kế và tổ chức hoạt động học tập để rèn luyện cho học 
sinh kỹ năng tự học trong dạy học phần Sinh học tế bào, Sinh học 10 
Việc thiết kế và tổ chức HĐHT để rèn luyện cho HS KNTH trong dạy học cần 
đảm bảo các nguyên tắc sau: 
- HĐHT rèn luyện KNTH phải được thiết kế phù hợp với tiến trình nhận thức 
chung. 
- HĐHT rèn luyện KNTH phải mang tính vừa sức, phù hợp với trình độ 
chung của lớp. 
- HĐHT rèn luyện KNTH được tổ chức trong không khí thuận lợi cho lớp 
học, có sự giao tiếp thuận lợi giữa thầy và trò, giữa trò và trò bằng cách kết hợp 
các HĐHT trong lớp học theo cá nhân và hợp tác. 
2.2. Vận dụng quy trình tổ chức hoạt động học tập để rèn luyện cho học sinh 
kỹ năng tự học trong khâu nghiên cứu tài liệu mới trong dạy học phần Sinh 
học tế bào, Sinh học 10 
Ví dụ: Sử dụng HĐHT trong khâu nghiên cứu tài liệu mới bài 11. Vận 
chuyển các chất qua màng sinh chất, mục: Vận chuyển thụ động. 
Trang 13 
Bƣớc 1. Xác định mục tiêu học tập, đặc biệt chú ý mục tiêu rèn luyện KNTH 
của bài học 
Về kiến thức: Phân tích được đặc điểm cơ bản của vận chuyển thụ động (khái 
niệm, nguyên lý, các cách vận chuyển, các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ khuếch 
tán). Vận dụng được kiến thức để giải thích các vấn đề thực tiễn. 
Về KN: Rèn luyện KNTH như: tìm kiếm và xử lí thông tin, KN diễn đạt trình 
bày thông tin, KN vận dụng kiến thức vào thực tế, KN hoạt động nhóm. 
NL tự học hướng tới: thực hiện KHHT (tìm hiểu kiến thức mới theo hướng 
nghiên cứu bài học). HS xác định được mục tiêu về KNTH. 
Bƣớc 2.Giới thiệu HĐHT rèn luyện KNTH, nêu yêu cầu của HĐHT 
GV giới thiệu và nêu yêu cầu của HĐHT (giao nhiệm vụ học tập cho HS) 
Cho HS làm việc theo nhóm để hoàn thành phiếu học tập số 1 sau 
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 
Tìm hiểu sự vận chuyển thụ động qua màng sinh chất 
1. Quan sát và dự đoán kết quả 
GV sử dụng 1 cốc nước trắng và 1 ống nhỏ giọt có chứa mực. 
Sau đó GV tiến hành nhỏ vào cốc 1 giọt mực và yêu cầu HS dự đoán kết quả 
xảy ra. Tại sao lại có kết quả như thế? 
Hình 3. a. Cốc nước mới nhỏ vào giọt mực. Hình 3.b.Cốc nước sau khi nhỏ 
giọt mực vài phút. 
2. Khám phá kiến thức 
Câu 1: Từ hiện tượng quan sát được kết hợp SGK, trả lời các câu hỏi sau 
- Vận chuyển thụ động là gì? Nguyên lý của sự vận chuyển này? 
- Các chất tan có thể khuếch tán qua màng sinh chất bằng các cách nào? 
- Các chất nào có thể đi qua màng tế bào trực tiếp, các chất nào đi qua màng 
tế bào nhờ kênh? Tốc độ khuếch tán qua màng phụ thuộc vào yếu tố nào? 
Câu 2: Một bạn tiến hành ngâm tế bào hồng cầu trong 3 loại môi trường khác 
nhau. Nhưng bạn lại quên đánh dấu 3 loại môi trường đó. Sau thời gian 30 phút 
quan sát dưới kính hiển vi thì thấy hiện tượng xảy ra như hình 2.14. 
Trang 14 
Hình 4. Ngâm tế bào hồng cầu trong 3 loại môi trường khác nhau 
 Nghiên cứu đoạn thông tin trên và hình 4 để trả lời các câu hỏi sau: 
a) Em hãy giúp bạn chú thích các loại môi trường tương ứng với hình A, B, C. 
b) Giải thích tại sao hình dạng tế bào hồng cầu khác nhau ở các môi trường 
trên. 
c) Giả sử thay tế bào hồng cầu bằng tế bào thực vật thì kết quả thu được sẽ như 
thế nào? Giải thích? 
Câu 3: Khi tiến hành học nấu ăn với mẹ, bạn Lan đã gặp rất nhiều khó khăn từ 
khâu sơ chế đến khâu chế biến, cụ thể như: Khi tiến hành xào rau thì rau thường 
quắt lại, mất vị xanh và độ giòn tự nhiên. 
Và sự việc cứ lặp lại nhiều lần nên bạn Lan rất buồn vì thường xuyên bị mẹ 
nhắc nhở. Với những kiến thức đã có, em hãy giúp bạn giải thích rõ nguyên nhân 
và cách khắc phục hiện tượng trên nhé. 
Bƣớc 3. HS tự lực HĐHT, rèn luyện KNTH 
Sau khi đọc hiểu nội dung và yêu cầu của hoạt động giải BTTH, HS thực 
hiện nhiệm vụ học tập trong phiếu HĐHT (tiến hành thảo luận nhóm để giải quyết 
vấn đề). 
Bƣớc 4. Tổ chức thảo luận 
Từ những thông tin thu thập và phân tích được, kết hợp với việc nhóm thảo 
luận thì đại diện các nhóm sẽ trình bày ý kiến của nhóm mình (sự khác biệt giữa 
các tế bào hồng cầu là do sự chênh lệch hàm lượng nước bên trong và bên ngoài tế 
bào, tế bào thực vật không bị vỡ do có thành cellulozo bao bọc, rau không xanh và 
bị quắt là do mất nước), và đưa ra kết luận. 
Sau đó, GV hình thành cho HS kiến thức mới từ nội dung kiến thức trả lời các 
câu hỏi trong bước 2: Tất cả đều dựa trên sự vận chuyển thụ động, dựa trên nguyên 
lý khuếch tán. Từ đó, hình thành cho HS KN sống, ứng dụng kiến thức vào đời 
sống thực tiễn. Ví dụ như việc tháo chua rửa mặn (đặc biệt ở các tỉnh Đông Nam 
Bộ hiện nay, nước biển đã xâm lấn rất nhiều) phải gồm kênh thoát nước mặn nhằm 
rửa mặn ra khỏi ruộng và kênh tưới nước ngọt để thay thế nước mặn làm ngọt hóa 
đất. Để rửa mặn đào mương rút nước ngầm chứa muối xuống sâu và tiêu nước 
ngầm chứa muối đi xa. 
Bƣớc 5. Kết luận vấn đề, đánh giá hoạt động rèn luyện KNTH của HS 
Trang 15 
Từ kết quả thảo luận, GV định hướng cho HS sau khi đã trả lời các câu hỏi 
(thiết kế ở bước 2) thì kết luận vấn đề như sau: vận chuyển thụ động là quá trình 
vận chuyển các chất qua màng theo nguyên lý khuếch tán (có thể trực tiếp hoặc 
gián tiếp) và không tiêu tốn năng lượng, giúp tế bào thực hiện chức năng sống tốt 
nhất, sau đó chính xác hóa kiến thức đồng thời đánh giá hoạt động rèn luyện 
KNTH của HS theo các tiêu chí, phân tích điểm đạt và chưa đạt trong qúa trình 
thực hiện hoạt động của HS. HS tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau, điều chỉnh những 
sai sót của bản thân. Rút kinh nghiệm cho việc thực hiện các hoạt động rèn luyện 
các KNTH tiếp theo. 
Từ đó, có thể vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các BT tình huống mới 
hơn: Giải thích tại sao vào buổi trưa nắng, chúng ta không nên tưới nước cho cây? 
3. Tiêu chí đánh giá kỹ năng tự học thông qua thiết kế và tổ chức các hoạt 
động học tập 
3.1. Khái niệm và xây dựng tiêu chí 
Tiêu chí đánh giá là những tính chất, dấu hiệu được dùng làm căn cứ để nhận 
biết, xếp loại một sự vật, hiện tượng hay khái niệm. Căn cứ vào tiêu chí, người ta 
có thể tiến hành đo đạc, đánh giá mức độ phát triển KN. 
Căn cứ vào cấu trúc của nhóm KN thực hiện kế hoạch (Theo tác giả Nguyễn 
Cảnh Toàn, tôi xác định 3 tiêu chí để đánh giá KN tự học thông qua các HĐHT của 
HS (bảng 4) như sau: 
Bảng 4. Tiêu chí đánh giá việc rèn luyện KNTH (Nhóm KN thực hiện KHHT) 
của HS trong dạy học phần SHTB (Sinh học 10) 
Tên tiêu chí Mức độ 
1. HS tiếp nhận nhiệm vụ học tập và xác định 
được vấn đề cần giải quyết 
Mức độ 1 
Mức độ 2 
Mức độ 3 
2. HS lựa chọn và xử lý thông tin (trả lời câu hỏi, điền 
bảng, điền sơ đồ, điền chú thích tranh câm; lập bảng biểu, 
lập sơ đồ, lập bản đồ tư duy; giải BT thí nghiệm; ) để 
giải quyết được vấn đề đặt ra trong các HĐHT một cách 
hợp lý 
3. HS vận dụng các kiến thức, KN đã học để giải quyết vấn đề trong 
các tình huống mới một cách hợp lý 
Bảng 5. Đánh giá việc rèn luyện KNTH (Nhóm KN thực hiện KHHT) cho HS 
trong dạy học phần SHTB (Sinh học 10) 
(Trong đó Mức A > Mức B > Mức C) 
Tên tiêu chí 
Chỉ số chất lƣợng 
Mức A Mức B Mức C 
1. HS tiếp nhận 
nhiệm vụ học tập và 
xác định được vấn 
đề cần giải quyết 
Xác định được, 
đúng vấn đề cần 
giải quyết 
Xác định được 
vấn đề nhưng chưa 
đầy đủ 
Không xác 
định được nội 
dung 
Trang 16 
2. HS lựa chọn 
và xử lý thông tin để 
giải quyết được vấn 
đề đặt ra trong các 
HĐHT một cách hợp 
lý 
HS lựa chọn và 
xử lý thông tin 
để giải quyết 
được vấn đề một 
cách hợp lý. 
HS lựa chọn và 
xử lý thông tin để 
giải quyết được 
vấn đề nhưng chưa 
thấu đáo 
HS không 
lựa chọn và xử 
lý thông tin để 
giải quyết 
được vấn đề. 
3. HS vận d