Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học qua phân môn Tập đọc trong dạy học tiếng Việt Lớp 4

g trình môn Tiếng Việt lớp 4.
Sau đó, giáo viên nghiên cứu xác định nội dung giáo dục kĩ năng sống cần tích hợp trong từng bài tập đọc.
Chương trình phân môn Tập đọc lớp 4 với 62 tiết, qua tìm hiểu, nghiên cứu, tôi thấy một số bài tập đọc có nội dung tích hợp kĩ năng sống cho học sinh như: Dế Mèn bênh vực kẻ yếu; Mẹ ốm; Thư thăm bạn; Người ăn xin; Những hạt thóc giống; Nỗi dằn vặt của An - đrây - ca; Chị em tôi; Trung thu độc lập; Thưa chuyện với mẹ; Vua tàu thủy “Bạch Thái Bưởi’’; Người tìm đường lên các vì sao; Văn hay chữ tốt; Chú Đất Nung; Bốn anh tài; Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa; Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ; Vẽ về cuộc sống an toàn; Khuất phục tên cướp biển; Thắng biển; Ga - vrốt ngoài chiến lũy; Hơn một nghìn ngày vòng quanh Trái Đất; Tiếng cười là liều thuốc bổ.
Tiếp theo, tôi nghiên cứu nội dung kĩ năng sống cần giáo dục cho học sinh lớp 4. Sau khi nghiên cứu, tôi thấy, nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 4 gồm những nhóm kĩ năng sau: kĩ năng tự nhận thức, kĩ năng xã hội, kĩ năng quản lí bản thân. 
	 Sau đó, tôi nghiên cứu bài dạy để lựa chọn những kĩ năng phù hợp cần giáo dục cho học sinh thông qua bài học cụ thể.
Ví dụ: Bài tập đọc: Vẽ về cuộc sống an toàn (tài liệu học – trang 54)
*Mục tiêu: 
- Đọc hiểu bản tin Vẽ về cuộc sống an toàn.
- Nói những điều em biết, những hành động em cần làm để góp phần nâng cao ý thức tham gia giao thông và đảm bảo tham gia giao thông an toàn cho bản thân và mọi người xung quanh.
*Kĩ năng sống: 
- Tự nhận thức: Sau bài học, HS tự nhận thức được bản thân mình đã tham gia giao thông an toàn chưa và cần làm gì; không nên làm gì để góp phần đảm bảo an toàn giao thông cho bản thân và mọi người xung quanh.
- Xác định giá trị: HS nhận thức được an toàn đặc biệt là an toàn giao thông có vai trò vô cùng quan trọng. 
- Đảm nhận trách nhiệm: giúp HS nhận thức được vai trò, trách nhiệm của mình trong việc thực hiện an toàn giao thông. Từ đó, các em có ý thức tham gia giao thông an toàn. 
 - Tư duy sáng tạo: HS vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học trong bài để có các hình thức, biện pháp tuyên truyền tới bạn bè, người thân giúp mọi người tham gia giao thông an toàn.
	Việc 2: Lập kế hoạch bài dạy có nội dung tích hợp kĩ năng sống để học sinh hiểu nội dung ý nghĩa và thấy được giá trị sống, kỹ năng sống cần có qua mỗi bài học
Việc lập kế hoạch bài dạy là bước không thể thiếu và rất quan trọng. Trong mỗi tiết dạy, hệ thống câu hỏi rất quan trọng trong việc hình thành và giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Chính vì vậy giáo viên cần lập kế hoạch bài dạy rõ ràng, cụ thể.
Ví dụ: Khi dạy bài: “Người ăn xin” Tiếng Việt 4 muốn lồng ghép kĩ năng sống là HS biết thể hiện sự cảm thông, chia sẻ với người có hoàn cảnh khó khăn cho mọi đối tượng học sinh trong lớp, giáo viên cần giúp học sinh hiểu trong xã hội còn có rất nhiều người kém may mắn như bệnh tật, tai nạn, Chúng ta có cuộc sống may mắn hơn nếu không có điều kiện giúp đỡ họ về vật chất thì thể hiện sự cảm thông với những người kém may mắn hơn mình bằng cử chỉ, lời nói ví dụ như bạn nhỏ trong bài chẳng hạn; hoặc bằng những việc làm cụ thể phù hợp với khả năng. Sau đó, giáo viên có thể tổ chức cho học sinh đóng vai thực hành luôn kĩ năng sống đó.
Thứ hai: Tổ chức dạy, học để học sinh hiểu, thấy được giá trị sống, kĩ năng sống cần có thông qua tổ chức hoạt động dạy học trên lớp và thực hành 
Để HS hiểu, thấy được giá trị sống, kĩ năng sống cần có qua mỗi bài tập đọc, ngoài việc phải nắm chắc kiến thức, kĩ năng của môn học và kĩ năng sống. Giáo viên phải biết lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức và các kĩ thuật dạy học tích cực phù hợp với từng bài học nhằm khơi gợi hứng thú học tập cho HS, giúp HS chủ động tiếp thu kiến thức và thực hiện được một số kĩ năng tích hợp trong bài học.
Muốn làm được điều đó, theo tôi giờ dạy tập đọc có nội dung tích hợp kĩ năng sống cần đảm bảo các bước sau:
Bước 1: Khởi động
Kích thích học sinh tự tìm hiểu xem các em đã biết gì về những khái niệm, kĩ năng, kiến thức sẽ được học.
Ví dụ: Khi dạy bài: Thư thăm bạn - Tuần 3 - Tiếng Việt 4 để khơi dậy hứng thú học tập cho HS, bước đầu tiếp cận kiến thức, kĩ năng tích hợp trong bài, giáo viên tổ chức cho HS thảo luận theo cặp câu hỏi: Là HS, em đã làm gì để giúp đỡ đồng bào bị lũ lụt? Sau đó, cho HS quan sát tranh minh họa bài đọc, nêu nội dung bức tranh. Từ đó, giúp HS phần nào nhận ra cần chia sẻ, giúp đỡ người có hoàn cảnh khó khăn.
Bước 2: Khám phá 
Giới thiệu thông tin, kiến thức và kĩ năng mới thông qua việc tạo “cầu nối” liên kết giữa cái “đã biết” và “chưa biết”. Cầu nối này sẽ kết nối kinh nghiệm hiện có của học sinh với bài học mới.
Ví dụ: Khi dạy bài Thư thăm bạn - Tiếng Việt 4
Để giáo dục kĩ năng sống “Xác định giá trị” trong bài là: HS nhận biết được ý nghĩa của tấm lòng nhân hậu trong cuộc sống. 
GV nêu : 
- Tìm những câu bạn Lương an ủi bạn Hồng? 
- Theo em được bạn khác an ủi, bạn Hồng cảm thấy thế nào? 
GV để nhiều HS được nói sau đó GV chốt ý đúng và đưa ra câu hỏi, tổ chức cho HS thảo luận nhóm 4: Khi có chuyện buồn, được người khác an ủi, động viên em cảm thấy thế nào?
GV kết luận HS nhận thấy: 
* Khi có chuyện buồn, được người khác an ủi, động viên thì nỗi buồn sẽ vơi đi từ đó giáo dục HS cần an ủi, động viên người khác khi người đó gặp chuyện buồn trong cuộc sống. 
Để giáo dục kĩ năng sống “Thể hiện sự cảm thông” trong bài là HS biết cách chia sẻ, cảm thông với nỗi đau buồn của người khác; biết nói lời động viên, an ủi, giúp đỡ để người đó mau vượt qua khó khăn trong cuộc sống.
 Khi dạy bài Thư thăm bạn, tôi yêu cầu HS:
- Kể những hành động, việc làm ủng hộ đồng bào nơi bị thiên tai mà em biết?
HS kể và sau đó tôi cho HS liên hệ: Em đã làm gì để giúp đỡ bạn có hoàn cảnh khó khăn trong lớp hoặc trong trường?
Bước 3: Luyện tập 
- Tạo cơ hội cho người học thực hành, vận dụng kiến thức và kĩ năng mới vào một bối cảnh, hoàn cảnh, điều kiện có ý nghĩa.
Ví dụ: Khi dạy bài: Thư thăm bạn - Tiếng Việt 4
Để HS có nhiều cơ hội được thực hành, vận dụng kiến thức và kĩ năng vừa học, tôi yêu cầu HS:
- Qua bài tập đọc này, em rút ra được bài học gì cho bản thân? 
- Các em thể hiện sự cảm thông, chia sẻ bằng những hành động, việc làm như thế nào?
- Em đã cảm thông, chia sẻ với ai bao giờ chưa?
Tôi khuyến khích nhiều em phát biểu theo các cách khác nhau.
 Sau đó, tôi cho HS hoạt động nhóm 4 thực hành: Nói về một người đã chia sẻ, cảm thông với em, làm dịu nỗi buồn của em. 
Qua hoạt động nhóm, giúp HS rèn thêm kĩ năng giao tiếp và kĩ năng thể hiện sự tự tin.
Hình 1: Học sinh hoạt động nhóm
Bước 4: Vận dụng 
Tạo cơ hội cho HS tích hợp, mở rộng và vận dụng kiến thức và kĩ năng vào các tình huống và bối cảnh mới.
Ví dụ: Khi dạy bài: Thư thăm bạn - Tiếng Việt 4
Sau khi, HS được thực hành, luyện tập kiến thức và kĩ năng của bài học. Tôi tổ chức cho HS đóng vai thực hành kĩ năng sống cảm thông, chia sẻ: Nói cho người thân nghe về một việc em đã làm để thể hiện sự cảm thông, chia sẻ với người khác.
HS 1: (Người thân: ông bà, bố mẹ, anh chị, em, )
HS 2: (Cháu, con, em, anh chị,)
Hình 2: Ảnh minh họa hoạt động đóng vai của học sinh
Thứ ba: Tạo môi trường để học sinh được trải nghiệm, thực hành kĩ năng sống tích cực 
Nội dung học được kết hợp vào trò chơi, đóng vai, thường gây được sự thích thú với học sinh. Các em được thể hiện kĩ năng mình sẵn có một cách rõ rệt. Từ đó, giáo viên có thể sử dụng các biện pháp hỗ trợ kịp thời giúp học sinh phát huy tối đa các kĩ năng mình có.
Tuỳ theo bài, giáo viên tổ chức cho các em hoạt động ngay tại lớp với tình huống tương tự bài học để học sinh tự tìm ra hướng giải quyết vấn đề. 
Ví dụ: Khi dạy bài: Người ăn xin - Tiếng Việt 4 
Sau khi học sinh thực hiện trả lời các câu hỏi liên hệ giáo dục kĩ năng sống. Giáo viên cho học sinh thực hiện trò chơi đóng vai tình huống kĩ năng sống thể hiện sự cảm thông, chia sẻ. 
HS 1: (Người ăn xin): Cháu ơi, cho bà xin cốc nước?
HS 2: (Cầm cốc nước): Cháu mời bà uống nước ạ! - Kèm theo thái độ thể hiện sự kính trọng, lễ phép.
Hình 3: Ảnh minh họa hoạt động đóng vai của học sinh
Khi thực hiện đóng vai học sinh sẽ hiểu rõ hơn nội dung câu chuyện và tình huống xảy ra trong bài. Từ đó sẽ giúp các em đưa ra những ứng xử đúng đắn khi gặp những tình huống tương tự trong cuộc sống hằng ngày. Và cũng từ hoạt động đóng vai giúp các em rèn thêm về kĩ năng giao tiếp và kĩ năng thể hiện sự 
tự tin.
Thứ tư: Chú trọng công tác động viên, khen thưởng
Để động viên, khuyến khích học sinh thực hiện tốt việc rèn luyện các kĩ năng sống. Tôi theo dõi hằng ngày các em có biểu hiện tốt ghi vào sổ, trong tiết sinh hoạt cuối tuần cho các em bình chọn những bạn thực hiện tốt sẽ được thưởng một phần quà thật ý nghĩa để dành tặng mẹ và người thân của mình. Đây là một hình thức động viên về tinh thần rất giá trị và hiệu quả. Các em sẽ nhanh nhẹn hơn, có đạo đức tốt hơn, mạnh dạn hơn trong giao tiếp, tự tin hơn trong cuộc sống.
Hình 4: Động viên, khen thưởng học sinh rèn luyện tốt kĩ năng sống
8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có)
Sáng kiến mang tính phổ biến kinh nghiệm trong dạy và học phân môn Tập đọc lớp 4 nên không có thông tin bảo mật.
	9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến
	- GV trực tiếp giảng dạy:
	+ Giáo viên cần có những định hướng cơ bản, những việc cần phải chuẩn bị để tiết dạy có tích hợp giáo dục kĩ năng sống diễn ra một cách nhẹ nhàng. Qua đó giáo dục cho học sinh những kĩ năng sống cơ bản.
	+ Giáo dục kĩ năng sống chỉ thật sự có hiệu quả khi người thầy có tâm huyết, sự kiên nhẫn và nhất là phải có thời gian. 
	- Học sinh ngoan, chú ý nghe giảng, mạnh dạn học hỏi, trao đổi với thầy cô, bạn bè những chỗ chưa rõ hoặc không hiểu. 
	- Ban giám hiệu nhà trường ủng hộ, tạo điều kiện tốt nhất.
	- Giáo dục kĩ năng sống không phải chỉ là công việc của giáo viên, nhà trường mà của cả xã hội, cộng đồng. Phải kết hợp cả gia đình, nhà trường và xã hội mới mong đào tạo được những học sinh phát triển toàn diện.
Đánh giá lợi ích thu được 
10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự