Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7

ua bảng hệ 
thống sau: 
STT Tác phẩm Tác giả Thể loại Quốc gia 
1 Sông núi nước Nam 
(Nam quốc sơn hà) 
Khuyết danh Thất ngôn tứ 
tuyệt 
Việt Nam 
2 Phò giá về kinh 
(Tụng giá hoàn kinh sư) 
Trần Quang 
Khải 
Ngũ ngôn tứ 
tuyệt 
Việt Nam 
3 Buổi chiều đứng ở phủ 
Thiên Trường trông ra 
(Thiên trường vãn vọng) 
Trần Nhân 
Tông 
Thất ngôn tứ 
tuyệt 
Việt Nam 
4 Bài ca Côn Sơn 
(Côn sơn ca- trích) 
Nguyễn Trãi Lục bát Việt Nam 
5 Sau phút chia li 
(Trích Chinh phụ ngâm 
khúc) 
Đặng Trần 
Côn (Đoàn 
Thị Điểm 
dịch) 
Song thất 
lục bát 
Việt Nam 
6 Bánh trôi nước Hồ Xuân 
Hương 
Tứ tuyệt Việt Nam 
7 Qua đèo Ngang Bà huyện 
Thanh Quan 
Thất ngôn 
bát cú 
đường luật 
Việt Nam 
8 Bạn đến chơi nhà Nguyễn 
Khuyến 
Thất ngôn 
bát cú 
Đường luật 
Việt Nam 
9 Xa ngắm thác núi Lư 
 (Vọng lư sơn bộc bố) 
Lí Bạch Thất ngôn tứ 
tuyệt. 
Trung Quốc 
10 Cảm nghĩ trong đêm thanh 
tĩnh. 
( Tĩnh dạ tứ) 
Lí Bạch Ngũ ngôn tứ 
tuyệt. 
Trung Quốc 
11 Ngẫu nhiên viết nhân buổi 
mới về quê. 
(Hồi hương ngẫu thư) 
Hạ Tri 
Chương 
Thất ngôn tứ 
tuyệt 
Trung Quốc 
12 Bài ca nhà tranh bị gió thu 
phá. 
Đỗ Phủ Cổ phong Trung Quốc 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 7 
(Mao ốc vị thu phong sở 
phá ca) 
Như vậy, phần chương trình thơ trung đại lớp 7 bao gồm cả phần thơ Việt 
Nam và thơ Trung Quốc. Tuy nhiên, giữa chúng có điểm chung bởi các bài thơ 
Việt Nam thời kì này chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi Phong cách thơ Đường của 
Trung Quốc. Chính vì vậy, trong qúa trình dạy, cần bám sát đặc trưng thể loại, các 
tín hiệu nghệ thuật (chủ yếu là các thể thơ cổ điển, nghệ thuật đối, ước lệ, cách sử 
dụng từ ngữ) để trên cơ sở đó, dẫn dắt học sinh đi tìm cái hay, cái đẹp trong tư 
tưởng, nghệ thuật của tác phẩm. 
II.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu. 
Muốn nâng cao chất lượng, hiệu quả học sinh giỏi các cấp trước hết chúng ta 
cần nhìn thẳng vào hiệu quả về việc dạy và học văn ở trường mình, bộ môn mình 
đảm nhiệm để từ đó nhìn nhận được thực chất vấn đề sao cho có hiệu quả. 
 Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy tôi đã nhận thấy những mặt thuận lợi và 
khó khăn sau: 
a. Thuận lợi- khó khăn: 
Phần nội dung chương trình Ngữ văn 7 kì I có nhiều bài thơ trung đại rất tiêu 
biểu, đặc sắc. Trước đây, một số bài thơ này được học trong chương trình 9 nhưng 
theo quan điểm đổi mới, các tác phẩm này đã được đưa xuống chương trình văn 7. 
Vì vậy để học sinh nắm được cái thần của bài thơ, hiểu được ý nghĩa sâu xa của bài 
thơ quả là rất khó. 
*Về phía học sinh: 
Nhiều học sinh tỏ ra ngại học phần thơ trữ tình trung đại, không hứng thú, 
nhất là các bài thơ có bản phiên âm chữ Hán... Nhiều học sinh chưa có thói quen 
chủ động tìm hiểu khám phá bài học, còn thờ ơ, lãnh đạm với tác phẩm văn 
chương, nhất là thơ, thường ít hiểu, ít yêu thơ. Đối với nhiều em, thế giới thơ còn 
là một thế giới xa lạ. Nếu có ai hỏi các em về những bài thơ hay mà các em thích, 
thường khi hiểu biết của các em quanh quẩn cũng không ngoài các bài thơ đã học 
trong sách giáo khoa và sở dĩ các em thấy hay vì có in trong sách giáo khoa và thầy 
giáo bảo vậy. Cá biệt không phải không có em “sợ” thơ, bởi vì có những bài thơ có 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 8 
phiên âm chữ Hán, từ ngữ khó hiểu, điển cố nặng nề gây cho các em nhiều mệt 
nhọc, mà cách giảng của người thầy nhiều lúc cũng chưa làm cho các em hiểu rõ 
và thấy hay thêm được chút nào. Từ đó học sinh mất hứng thú khi học văn và kéo 
theo chất lượng học văn ngày càng sa sút 
* Về phía giáo viên: 
 Với những văn bản thơ chữ Hán, một số giáo viên khi phân tích chủ yếu 
hướng dẫn các em phần nhiều bám vào bản dịch thơ mà sao nhãng hoặc quên lãng 
bản phiên âm (bản gốc), học sinh không thể nhớ nổi một từ hay một câu thơ hay 
trong bản gốc. 
Tiếp cận với những bài thơ mĩ lệ, mang tính mẫu mực, một số giáo viên 
 tham phần bình, bình quá nhiều khiến thiếu thời gian để học sinh phát huy năng 
lực sáng tạo của mình trong quá trình cảm nhận. 
Một số giáo viên lại lại chỉ chú ý đến hệ thống câu hỏi mà chưa chú ý đến 
phần bình, giờ dạy khô khan, điều đó khiến cho năng lực cảm thụ cái hay cái đẹp 
của tác phẩm với học sinh chưa hoàn toàn đúng mức. 
* Các nhân tố khác: 
Bên cạnh đó, thế kỉ 21 Hội nhập toàn cầu, đời sống kinh tế xã hội phát triển, 
những môn học thời thượng (Toán, Lý, Hoá, Tin học, Ngoại ngữ) quan trọng 
hơn bao giờ hết thì văn chương không có tính năng ứng dụng, tương lai người học 
không được đảm bảo, học sinh ngày càng xa rời văn chương. Đặc biệt, một thực tại 
mà giáo viên nào cũng nhận thấy: Sách tham khảo, sách hướng dẫn để học tốt, sách 
chuẩn kiến thức, những bài văn mẫu quá nhiều, vô hình dung đã làm cho học 
sinh bỏ rơi sách giáo khoa, học sinh tỏ ra biết đầy đủ nội dung tác phẩm văn 
chương được học dựa vào bài soạn ở nhà nhưng chưa một lần đọc bài văn, bài thơ 
trong sách giáo khoa, thầy có kiểm tra phát vấn thì các loại sách tham khảo nghĩ 
hộ, nói hộ tất cả và khi giáo viên ra đề kiểm tra coi nghiêm túc thì tất thảy đã phơi 
bày ra, học sinh không thích, không có hứng thú học văn. 
b. Thành công – hạn chế: 
 * Thành công. 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 9 
 Từ năm 2001 đến nay đã gần hai mươi năm công tác và được phân công 
nhiều năm dạy môn Ngữ Văn 7 bản thân tôi đã tích lũy kiến thức, phương pháp 
cũng như kinh nghiệm trong việc dạy thơ Đường . 
 * Hạn chế. 
 Các tác phẩm thơ trữ tình trung đại bao gồm bộ phận thơ trữ tình Trung đại 
Việt Nam được sáng tác từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX và các tác phẩm trơ trữ tình 
trung đại thời Đường của Trung Quốc, được sáng tác từ thế kỷ VII đến thế kỷ X. 
Đó là những tác phẩm đạt đến độ hoàn thiện, mẫu mực về mặt nội dung cũng như 
hình thức. Xét về mặt thời gian, những bài thơ ấy đã cách thế hệ chúng ta một 
khoảng thời gian dài, do vậy, để cảm nhận được sâu sắc về tác phẩm, cả giáo viên 
và học sinh đã gặp không ít khó khăn. 
 Học sinh không yêu thích các tác phẩm văn thơ xưa, lười đọc tác phẩm, 
soạn lấy lệ, chống đối. 
 Kĩ năng hướng dẫn học sinh khai thác tác phẩm của giáo viên còn hạn chế. 
c. Mặt mạnh và mặt yếu. 
 * Mặt mạnh. 
 Là giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ văn bản thân luôn sống gần gũi với học 
sinh và luôn lắng nghe ý kiến của các em. 
 Là giáo viên trực tiếp đứng lớp qua nhiều năm kinh nghiệm và nghiên cứu 
giảng dạy, tôi đã giành nhiều thời gian và tâm huyết để nghiên cứu về chuyên môn 
tính hiệu quả của giờ lên lớp, đặc biệt là giờ dạy thơ Đường. 
 Luôn chịu khó tìm tòi, học hỏi nâng cao trình độ nghiệp vụ chuyên môn, 
tham khảo tài liệu, sưu tầm , ghi chép cập nhật thường xuyên. 
 Luôn trao đổi kinh nghiệm trong tổ, ngoài trường để học hỏi và đúc rút 
được những kinh nghiệm cần thiết. 
 * Mặt yếu. 
 Đối tượng học sinh giỏi ở đây là các lớp đại trà cảm thụ văn học còn non 
nớt, vì thế người thầy cần phải có phương pháp để các em vừa tích lũy được kiến 
thức, vừa yêu bộ môn và có trách nhiệm hơn. 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 10
 Chương trình Ngữ văn THCS tương đối rộng đòi hỏi các em phải hệ thống, 
xâu chuỗi được kiến thức trong quá trình học. 
 d. Nguyên nhân yếu tố tác động. 
Có nhiều nguyên nhân, yếu tố tác động dẫn đến sự thành công song tôi đưa ra 
một số nguyên nhân chính. 
Người thầy phải có kiến thức sâu, rộng, phải tâm huyết nhiệt tình với công tác 
này. 
Thường xuyên học tập nâng cao chuyên môn, tham khảo tài liệu. Định hướng 
cho các em thực hành từ khái quát đến cụ thể. 
Thường xuyên chấm và sửa bài cho các em. 
e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng. 
 Như đã trình bày, Trường THCS Lương Thế Vinh nằm trên địa bàn Thị 
trấn Quảng Phú , đa số các em hiếu học. Được sự quan tâm của Ban giám hiệu 
và chính quyền địa phương, đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm về tay nghề, 
thường xuyên trau dồi kiến thức chuyên môn, học hỏi kinh nghiệm. Tuy nhiên 
khi nhìn vào thực trạng để các em lớp 7 nắm được kiến thức thơ trữ tình Trung 
đại là cả một vấn đề, kết quả khảo sát những năm qua chưa cao. Đây là một 
điều trăn trở của người thầy khi được nhận trọng trách dạy các em. Chính vì 
thế đòi hỏi người giáo viên cần phải tâm huyết, tìm tòi, sáng tạo. Còn học sinh 
chăm chỉ, tự giác. 
 Vì vậy, để nâng cao hiệu quả dạy thơ trữ tình Trung đại , tôi đã đưa ra một 
số phương pháp để thực hiện. 
II.3. Giải pháp, biện pháp. 
a. Mục tiêu của giải pháp , biện pháp: 
 Mục tiêu của tôi đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học 
phần thơ Trung đại ở chương trình Ngữ văn 7. 
 b. Nội dung và cách thức thực hiện: 
Về phía giáo viên: tìm hiểu bài kĩ lưỡng nhuần nhuyễn đến mức thuộc thơ, 
sống với bài thơ, tìm hiểu tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm để hiểu được thấu 
đáo nội dung tư tưởng của tác phẩm. Hướng dẫn học sinh soạn kĩ ở nhà, kiểm tra 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 11
kĩ bài soạn của học sinh, có biện pháp nhắc nhở, phê bình hay báo với giáo viên 
chủ nhiệm nếu học sinh có biểu hiện soạn chống đối như soạn sơ sài, soạn nhưng 
chỉ là chép lại mà không hiểu, không nhớ. 
Về phía học sinh: cần chuẩn bị bài soạn chu đáo trên cơ sở hướng dẫn của hệ 
thống câu hỏi trong sách giáo khoa và sự hướng dẫn của giáo viên. Với học sinh 
học tốt, cần đọc thêm tư liệu để bước đầu hiểu được tác phẩm, sưu tầm các câu thơ, 
bài thơ có nét tương đồng với tác phẩm sắp học hay các nhận định về tác phẩm. 
 * Đối với hoạt động dạy học trên lớp: 
Bước 1: giáo viên nên hết sức coi trọng khâu kiểm tra sự chuẩn bị của học 
sinh, bởi đây chính là tiền đề quan trọng để học sinh cảm thụ được tác phẩm ngay 
trên lớp. 
Bước 2: giáo viên cần chú ý khâu vào bài để tạo không khí phù hợp với 
 bài học. Có thể là một bài hát, một bản nhạc, một bức tranh... mang nội dung tư 
tưởng tương đồng với tác phẩm chuẩn bị học. 
Ví dụ: khi học bài “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh” của Lí Bạch, giáo viên 
có thể cho học sinh nghe bài hát “Quê hương” của Đỗ Trung Quân. Âm điệu ngọt 
ngào cùng lời bài hát đằm thắm, thiết tha khiến học sinh cảm nhận dễ dàng hơn, 
như vậy, cách tiếp cận với bài thơ trở nên dễ dàng hơn. 
Bước 3: với phần tìm hiểu chung văn bản: 
Đọc thơ: Đọc thơ là để tạo tâm thế ban đầu cần thiết cho học sinh cũng 
chính là bước đầu tiếp cận hình tượng thơ. Cần đọc cả bản phiên âm, dịch nghĩa 
(nếu có), dịch thơ 
Đọc diễn cảm là tạo điều kiện cho cảm xúc của học sinh được khởi động 
của ngôn ngữ, nhất là ngôn ngữ thơ, và ngôn ngữ nhân vật, cái mà đọc bằng mắt 
nhiều khi không đạt được. Đọc chính là tạo lên rung động thơ, tạo lên sự đồng điệu 
về tâm hồn để rồi tiến tới sự đồng tình và đồng ý với tác giả. 
 Bước 4: phần phân tích: 
Thơ trữ tình Trung đại thường mượn cảnh tả tình, nên nội dung của bài 
thường là bức tranh cảnh và bức tranh tâm trạng (nội dung chính). Vì vậy các văn 
bản thường đạt giá trị cao về nghệ thuật ngôn từ. Bởi vậy, khi phân tích, giáo viên 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 12
cần cho học sinh phát hiện và phân tích về giá trị nghệ thuật của bài để hiểu được 
nội dung tư tưởng mà tác giả gửi gắm kín đáo, giáo viên cần chú ý khai thác: 
- Bố cục của bài (theo đặc trưng thể loại hoặc diễn biến tình cảm, tâm trạng 
nhân vật). Giáo viên cần căn cứ vào đó để có cách tìm hiểu linh hoạt: 
 Ví dụ, khi dạy bài thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà huyện Thanh Quan, đây là 
một bài thơ tuân theo các quy định nghiêm ngặt của phong cách thơ Đường, vì vậy, 
giáo viên nên hướng dẫn học sinh khai thác theo bố cục của bài thất ngôn bát cú, 
gồm 4 phần đề - thực – luận – kết, ở mỗi phần luôn có sự song hành bức tranh 
cảnh và bức tranh tâm trạng, giáo viên cần chú ý hướng dẫn học sinh khai thác tìm 
hiểu. 
- Nhịp thơ, vần thơ, thanh điệu, âm hưởng: giáo viên cần chú ý hướng dẫn 
HS khai thác các yếu tố này, bởi chúng góp phần thể hiện cảm xúc của chủ thể hay 
nhân vật trữ tình. 
Với bài “Thiên trường vãn vọng”, học sinh cần phát hiện cách gieo vần ở 
bản phiên âm (vần “iên”) để thấy được âm hưởng của bài: êm đềm, yên ả. 
- Ngôn từ, chi tiết, hình ảnh thơ: khi khai thác bài, giáo viên cần chú ý đến 
hệ thống từ ngữ được sử dụng, đó là các tính từ, các từ láy gợi hình gợi cảm, các 
động từ, các hình ảnh thơ... để thể hiện sâu sắc, rõ nét bức tranh cảnh và bức tranh 
tâm trạng của nhân vật trữ tình. 
 Trong bài “Qua Đèo Ngang, đó là hệ thống các từ láy mang giá trị gợi hình 
gợi cảm: “lom khom”, gợi lên hình ảnh những tiều phu bóng dáng nhỏ bé, nhạt 
nhòa như muốn chìm lắng vào trong không gian núi rừng hui hắt, vắng lặng; “lác 
đác” gợi lên sự thưa thớt, vắng vẻ của những ngôi nhà chợ ven sông...Tất cả đều 
nhằm làm nổi bật lên bức tranh thiên nhiên đèo Ngang heo hút lúc chiều tà, ẩn 
trong đó là tâm trạng buồn bã cô đơn của người “lữ khách” 
 Trong bài “Tụng giá hoàn kinh sư”, học sinh cần thấy được dụng ý của việc 
dùng các động từ mạnh đứng đầu, “đoạt”, “cầm”, đó là thế chủ động tiến công 
mạnh mẽ, là chiến thắng oanh liệt, vẻ vang của quân dân nhà Trần, là đòn thua 
thảm hại của giặc. 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 13
 Đặc biệt, giáo viên cần chú ý hướng dẫn học sinh khai thác triệt để những từ 
được coi là “nhãn tự” của bài thơ. 
- Phép tu từ: điệp từ, điệp ngữ, nhân hóa, đặc biệt phép đối. Nên hướng dẫn 
HS phát hiện ra các biện pháp nghệ thuật cơ bản và từ đó cảm nhận được tác dụng 
của các biện pháp nghệ thuật đó đem lại. 
 Ví dụ, câu thơ “Hương âm vô cải mấn mao tồi” (trong bài “Hồi hương ngẫu 
thư”), ta thấy có phép tiểu đối: giọng quê không đổi >< mái tóc đã thay đổi. Phép 
đối càng làm nổi bật tình cảm, tâm trạng của nhân vật trữ tình: cho dù thời gian có 
làm cho mái tóc thay đổi nhưng tình cảm với quê hương không hề đổi thay, trước 
sau như một, vẫn nguyên vẹn, thắm thiết, bền chặt. 
 Phân tích tác phẩm phải gắn liền với thân thế, phong cách tác giả và hoàn 
cảnh xã hội nảy sinh tác phẩm, điều đó sẽ giúp học sinh hiểu tác phẩm một cách 
đúng đắn, sâu sắc hơn. 
 Chẳng hạn, phong cách thơ Lý Bạch là phong cách của một thi tiên. Ông là 
người thông minh, biết làm thơ từ thuở nhỏ, giao du rộng rãi. Từ trẻ ông đã xa gia 
đình đi du ngoạn tìm đường lập công danh sự nghiệp. Chính vì điều đó đã ảnh 
hưởng không nhỏ đến phong cách thơ của ông, ảnh hưởng đến các tác phẩm của 
ông. Vì vậy , dạy thơ ông, giáo viên có thể hướng dẫn cho học sinh cảm nhận theo 
hướng trên ,chẳng hạn trong 2 câu thơ : 
Phi lưu trực há tam thiên xích 
Nghi thị ngân hà lạc cửư thiên 
 ( Vọng Lư Sơn bộc bố ) 
 Dịch thơ : Nước bay thẳng xuống ba ngàn thước 
 Tưởng dải ngân hà tuột khỏi mây. 
 Lý Bạch đã xây dựng một hình tượng thiên nhiên kì vĩ và diệu xảo nhờ trí 
tưởng tượng mạnh mẽ, kì lạ, đạt đến mức điêu luyện. Chính sự lãng mạn, phóng 
túng ấy đã tạo nên nét riêng trong thơ Lý Bạch. 
Dạy thơ nói chung đã khó, dạy thơ tiếng nước ngoài qua bản dịch ( đặc biệt 
là thơ chữ Hán ) lại càng khó hơn. Bởi lẽ một thực tế , giữa nguyên tác và bản dịch 
vẫn có độ chênh: Hao hụt hoặc sai lệch ít nhiều  Vì lẽ đó, khi dạy những tác 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 14
phẩm loại này, giáo viên thường gặp rất nhiều lúng túng. Cho học sinh cảm nhận 
theo hướng nào ? Phân tích bài thơ ra sao ? Bắt đầu khai thác từ đâu ? ... Kết quả là 
không ít giáo viên khi dạy mảng văn thơ dịch mới chỉ đưa học sinh vào những 
hướng cảm thụ một cách sơ sài, đôi khi còn chưa sát ý. 
Việc đối chiếu phần dịch nghĩa và dịch thơ với nguyên âm trong quá trình 
giảng văn là một thao tác hết sức cần thiết để giải mã tác phẩm một cách có hiệu 
quả. Để tiến hành, trong quá trình dạy giáo viên cần định hướng cho học sinh vào 
với không khí của sự so sánh, đối chiếu. 
Chẳng hạn, dạy bài "Vọng Lư Sơn bộc bố" ( Xa ngắm thác núi Lư ) của Lí 
Bạch, giáo viên cần đưa ra cho học sinh các câu hỏi dạng như: 
- Ở mỗi câu trong phần dịch thơ có gì khác với bản phiên âm? 
- Từ nào, ý nào đã bị mất trong bản phiên âm đã bị mất khi chuyển sang bản dịch 
thơ ? 
Câu 1 - Phiên âm: Nhật chiếu Hương Lô sinh tử yên 
 - Dịch nghĩa: Mặt trời chiếu núi Hương Lô, sinh làn khóii tía 
 - Dịch thơ: Nắng rọi Hương Lô khói tía bay 
 Chủ thể của hai động từ "chiếu" và "sinh" là mặt trời . Do đó, quan hệ giữa 2 
vế câu là quan hệ nhân - quả. Nghĩa là mặt trời chiếu ánh nắng vào hơi nước trên 
đỉnh Hương Lô làm cho hơi nước biến thành màu tía. Tác giả đem đến cho nó một 
vẻ đẹp mới: vẻ đẹp dưới ánh nắng mặt trời. Câu thơ vẽ lên một cảnh tượng thiên 
nhiên kì vĩ, vừa rực rỡ ,vừa huyền ảo. Trong bản dịch thơ bỏ mất từ "sinh" làm cho 
quan hệ nhân- quả này bị phá vỡ, chủ thể là khói tía. Cho nên cảnh tượng kì vĩ trên 
cũng bị giảm đi phần nhiều. 
Từ những dẫn chứng cụ thể trên , chúng ta rất dễ dàng nhận thấy là giữa bản 
phiên âm và bản dịch thơ đôi khi còn có sự chênh lệch khá xa. Nếu chỉ chú trọng 
đến việc phân tích bản dịch thơ mà quên đi nguyên tác e rằng học sinh chỉ hiểu 
được cái hay trong văn bản thơ của dịch giả mà không hiểu hết những nét riêng, 
những thông điệp mà nhà thơ muốn gửi tới độc giả qua sáng tạo nghệ thuật của 
mình. 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 15
- Chú ý đến cảnh và tình được thể hiện trong tác phẩm: các thi nhân xưa 
thường tức cảnh sinh tình, nhìn cảnh mà nghĩ đến mình, cảnh là cái cớ để bộc lộ 
tình cảm trong lòng, tâm cảnh chi phối cái nhìn ngoại cảnh. Cảnh và tình có liên hệ 
mật thiết với nhau, vì vậy, khi khai thác, giáo viên cần bám chắc vào đặc trưng 
này. 
Dạy bài “Qua Đèo Ngang” của Bà huyện Thanh Quan, cần chú ý hai bức 
tranh ngoại cảnh và tâm cảnh song song: ẩn bên trong bức tranh một Đèo Ngang 
hoang sơ, hiu hắt, vắng lặng khi chiều tà là nỗi lòng nhớ nước thương nhà của một 
con người cô đơn, nặng lòng hoài cổ. 
+ Cuối cùng một trong những biểu hiện tích cực của đổi mới phương 
pháp dạy học trong giờ học thơ trữ tình là giảng bình. 
Những lời bình giảng, phân tích của giáo viên trong giờ là rất cần thiết, 
quan trọng góp phần làm nên dư vị ngọt ngào, khơi gợi cảm xúc của học sinh khi 
tiếp nhận các giá trị văn chương. Và có một thực tế là những giáo viên có những 
lời bình hay, độc đáo sẽ được học sinh nhớ mãi, ấn tượng mãi. 
Cũng có khi bình về tư tưởng, nội dung của bài thơ để thấy được cái hay của 
tác phẩm đặt trong hoàn cảnh xã hội đương thời. Có nhiều cách bình, có thể trực 
tiếp bình về cách sử dụng ngôn từ trong tác phẩm, có thể so sánh điểm tương đồng 
với các tác phẩm khác để thấy được nét đọc đáo riêng của tác phẩm...Tuy nhiên dù 
cách nào cũng vậy lời bình phải phù hợp với lời giảng trước hoặc sau đó, giảng có 
sâu sắc thì lời bình mới tâm đắc. Nếu giảng hời hợt, chưa tới, dù có bình tâm huyết 
đến mấy cũng sẽ thiếu sức thuyết phục, người đọc sẽ không tin vào những lời bình 
rộng như thế. Thêm nữa, lời bình thể hiện rõ nhất ở giọng điệu, cảm xúc, thái độ. 
Cho nên nó mang dấu ấn cá nhân người viết rất đậm. Và qua lời bình ấy, học sinh 
mới cảm nhận được cái hay của tác phẩm, nâng cao hiệu quả của giờ học văn. 
* Khi hướng dẫn học sinh phân tích, cần chú ý xây dựng hệ thống câu 
hỏi hợp lí để khai thác nghệ thuật và nội dung của bài: 
 - Các câu hỏi đàm thoại ngoài tính chất xác định rõ ràng, phải có màu sắc 
văn học, có khả năng khêu gợi tình cảm, cảm xúc cho học sinh. 
Đề tài “Một số kinh nghiệm dạy học thơ trữ tình trung đại Ngữ văn 7” 
 Nguyễn Ngọc Khải Trường THCS Lương Thế Vinh 16
- Câu hỏi phải vừa sức học sinh, thích hợp với khuôn khổ một giờ h