Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh khắc phục khó khăn thực hiện giải các bài toán có lời văn ở Tiểu học lớp 1

PhÇn: Më ®Çu
Lý do chän ®Ò tµi
HiÖn nay môc tiªu gi¸o dôc ®ßi hoit ngµy cµng cao, cho nªn néi dung ch­¬ng tr×nh ngµy cµng c¶i tiÕn, phï hîp víi nhu cÇu. V× thÕ ch­¬ng tr×nh TiÓu häc 2002 – 2003 ®· chÝnh thøc thay s¸ch gi¸o khoa 100% cho häc sinh líp mét.
Mét vÊn ®Ò hoµn toµn míi l¹i ®èi víi häc sinh mét n¨m nay ®ã lµ: Ch­¬ng tr×nh tiÓu häc (CTTH) 2002 – 2003 ®· cã thªm d¹ng to¸n cã lêi v¨n trong hÖ thèng kiÕn thøc m«n to¸n líp mét......nªn viÖc t×m ra biÖn ph¸pgióp häc sinh kh¾c phôc khã kh¨n trong khi gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n lµ cÇn thiÕt, cÊp b¸ch.
Ph­¬ng ph¸p häc vµ d¹y còng tõng b­íc ®­îc ®æi míi. §iÒu kienÑ, ph­¬ng ph¸p tiÕn gióp cho thÇy vµ trß chiÕm lÜnh tri thøc vÉn cßn h¹n chÕ. C¬ së vËt chÊt ®Çu t­ cho d¹y vµ ®· cã xong vÉn cßn thiÕu t­¬ng ®èi nhiÒu.
§èi víi ®éi ngò thÇy c« gi¸o ch­a ®­îc ®ång ®Òu, tr×nh ®é ®µo t¹o cã kh¸c nhau nªn viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n ë c¸c khèilíp lµ viÖc khã kh¨n.
§èi víi häc sinh líp 1, t­ duy l«gic ch­a ph¸t triÓn, c¬ b¶n lµ t­ duy cô thÓ, cho nªn viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n ®èi víi c¸c em lµ rÊt khã kh¨n, tû lÖ ®óng cßn Ýt vµ c­a chÆt chÏ. Trong thùc tÕ tr­ên TiÓu häc, viÖc gi¶i c¸c bµi tËp, bµi to¸n cã lêi v¨n ë løop 1, häc sinh cßn lóng tóng lµ kh¸ phæ biÕn. §a sè c¸c em ®äc ®Ò lµ lµm ngay, bá qua b­íc gi¶i bµi to¸n cãn lêi v¨n. Tû lÖ tãm t¾t bµi to¸n lµ thÊp, c¸ch gi¶i nghÌo nµm, thËm chÝ lµ bÕ t¾c khi gi¶i bµi tËp vµ cßn cã tr­êng hîp tÝnh to¸n s¹i.
Nguyªn nh©n chÝnh cña kÕt qu¶ trªn lµ.
- C¸c em ch­a n¾m ®­îc ®­êng lèi c¬ b¶n chung ®Ó gi¶i bµi tËp, häc sinh ch­a cã ý thøc rÌn luyÖn tÝnh cÈn thËn, kiÕn tri trong gi¶i to¸n, t­ duy l«gic cña c¸c em cßn ch­a ph¸t triÓn.
- pg­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn cã phµn ch­a phï hîp víi tr×nh ®é vµ t©m lÝ hoc sinh, thÇy c« trong ph­¬ng ph¸p m¸y mãc, c­ng nh¾c, ch­a ph¸t huy ®­îcãc s¸ng t¹o cña häc sinh.
VËy nh÷ng biÖn ph¸p h¾c phôc khã kh¨n gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n cña häc sinh líp 1 trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt. Khi c¸c em chiÕm lÜnh ®­îc tri thøuc kho häc, c¸c em sÏ cã mét c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ mét vÊn ®Ò ®Çy ®ñ....Tõ ®o n©ng cao ®­îc chÊt l­îng d¹y – häc ë TiÓu häc.
Do nh÷ng tån t¹i vµ kÕt qñ viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n ë líp 1 do yªu cÇu cñ gi¸o dôc TiÓ häc hiÖn nay. T«i ®· quyÕt ®iÞnh chän ®Ò tµi nghiªm cøu khoa häc thuéc lÜnh vùc d¹y häc to¸n ®ã lµ: “ Mét sè biÖn ph¸p gióp häc sinh kh¾c phôc khã kh¨n thùc hiÖn gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n ë TiÓu häc líp 1”
PhÇn II
NhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
- Trong mét néi dung ch­¬ng tr×nh to¸n líp 1 c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n sè l­îng 20 + 25% ch­¬ng tr×nh, nªn viÖc nghiªm cøu ph­¬ng ph¸p gi¸i to¸n lµ viÖc lµm ph¶i cô thÓ vµ chÝnh x¸c.
§èi víi häc sinh líp 1, khi n¾m ch¾c c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n ë c¸c d¹ng bµi tËp kh¸c nhau lµ ®· gi¶i quyÕt ®­îc phÇn rÊt løon cña ch­¬ng tr×nh dsþ häc.
- D¹y to¸n ë TiÓu häc nh»m gióp c¸c em biÕt vËn dông c¸c kiÕn thøc kü n¨ng thùc hµnh cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng nhu cÇu bµi häc, m«n häc. Qua ®ã ph¸t triÓn kü n¨ng t­ duy, rÌn luyenÑ ph­¬ng ph¸p suy kuËn vµ phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ng­êi lao ®éng míi, hãc sinh biÕt x¸c ®Þnh ®­îc liªn hÖ l«gic gi÷a c¸c dù kiÖn,, ®¹i l­îng, c¸i ®· biÕt vµ c¸i ph¶i t×m ra phÐp tÝnh thÝch hîp, tÝnh x¸c ®Ó tr¶ lêi ®óng c©u hái cña bµi to¸n.
- §Ó hoµn thµnh ®­îc bµi to¸n ta cÇn x¸c lËp ®­îc c¸c møc ®é cô thÓ, ho¹t ®éng chuÈn bÞ cho viÖc gi¶i to¸n.
- Lµm quen víi viÖc gi¶i to¸n vµ h×nh thµnh kü n¨ng gi¶i to¸n
PhÇn IV.
Néi dung nghiªn cøu.
Trong thùc tÕ d¹y häc ë c¸c tr­êng TiÓu häc hienÑ nay viÖc d¹y häc m«n to¸n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, nã ®ßi hái ngwoif gi¸o viªn ph¶i cã mét tr×nh ®é kiÕn thøc vµ cÝo n¨ng lùc s­ ph¹m nhÊt ®Þnh ®Ó tæ chøc tèt ho¹t ®éng häc tËp cho häc sinh, gi¸o viªn lµ ng­ßi cÇm l¸i gióp c¸c em chiÕm lÜnh ®­îc tri thøc khoa häc míi cña x· héi.
§èi víi häc sinh TiÓu häc, kiÕn thøc tù nhiªn x· rÊt cßn nhiÒu thiÕu thèn trÝ nhí c¸c em ch­a bÒn v÷ng chØ dõng ë ph¸t triÓn t­ duy cô thÓ, t­ duy t­ t­ëng kÐm ph¸t triÓn, nªn khi gÆp bµi to¸n cã lêi v¨n dï ®¬n gi¶m hay phøc t¹p th× c¸c em ®Ò thÓ hiÖn sù ng¹i khã. Tõ nh÷ng khã kh¨n ®ã dÉn ®Õn kÕt qu¶ häc tËp c¶u c¸c em ch­a cao, lßng ham mª kh«ng cã cho nªn kh«ng nhanh chãng kh¾c phôc cho c¸c em nh÷ng kiÕn thøc thiÕu hôt th× cµng ë c¸c líp sau sù trèng kiÕn thøc cµng lín.
D¹y gi¶ng bµi: Bµi to¸n cã lêi v¨n lµ mét sù vÊn dông hîp ë ®iÓm cao trÝ thøc kü n¨ng to¸n häc vµ kiÕn thøc cuéc sèng cña c¸c em sÏ ®­îc n©ng lª vµ cã phong phó.
Tõ c¸c d¹ng kh¸c nhau cña bµi to¸n, c¸c phÐp tÝnh c«ng, trõ khi sö dông tÝnh to¸n tõ chç ®¬n gi¶n lµ h×nh vÏ cho ®Õn b»ng lêi v¨n, ®©y lµ mét dÞp thuËn lîi t¹o ®iÖu kiÖn cho c¸c em ph¸p triÓn kiÕn thøc ®· häc. Nã ®­ì thÓ hiÖn ®Çy ®ñ trong ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa.
- VËn dông vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè ®¹i l­îng häc trong ®¹i l­îng, c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cña h×nh häc vµ c¸c quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng tr­êng gÆp trong cuéc s«ng, sinh ho¹t hµng ngµy.
-VËn dông thùc hiÖn phÐp tÝnh c«ng, trõ tõ mét bµi to¸n khi 2 thµnh phÇn ®· biÕt ®Ó t×m ra kÕt qu¶ vµ ng­îc l¹i.T×m mét thµnh phÇn khi biÕt kÕt qu¶ vµ mét thµnh phÇn ®· cho.
- V¹n dông vÒ mèi quan hÖ gi÷a sè: Sè tù nhiªn, sè tù nhiªn liªn tiÕp, sè ch½n sè lÏ. Tõ ®ã gi¶i c¸c bµi to¸n liªn quan ®Õn cã vËn dông ®Æc ®iªm cña mçi lo¹i to¸n ®iÓm h×nh tõ ®ã t×m ra c¸c gi¶i quyÕt phï hîp riªng biÖt cña lo¹i to¸n ®ã ¸p dông vµo c¸c bµi tËp t­îng t­.
Trªn c¬ së ®ã muèn d¹y tèt d¹ng bµi. Bµi to¸n cã lêi v¨n, gi¸o viªn cÇn hiÓu ®­îc sù g¾n bã h÷u c¬ gi÷a viÖc d¹y to¸n cã lêi v¨n vµ sè, c¸c phÐp tÝnh; khi d¹y vÒ sè kÕt hoqpj chuÈn bÞ vµ c¸c cñng cè cho d¹y phÐp tÝnh vµ gi¶i bµi to¸n.
ViÖc gi¶i to¸n cã lêi v¨n lu«n ®­îc vµ c¸c giê häc vÒ vÌ phÐp tÝnh. Coi lµ sù vËn dông bµi to¸n vÒ sè cã kÕt hîp chuÈn bÞ vµ cñng cè cho d¹y phÐp tÝnh vµ gi¶i bµi to¸n.
ViÖc gi¶i to¸n co lêi v¨n lu«n lu«n ®­îc g¾n vµo cx¸c giê häc vÒ sè vµ phÐp tÝnh. Coi lµ sô vËn dông bµi to¸n vÒ sè vµ sè phÐp tÝnh ®ã. Ngay trong c¸c giê riªng vÒ gi¶i to¸n cã lêi trong mçi bµi to¸n to¸n ®Ò ph¶i vËn dông vÒ sè c¸c phÐp tÝnh.
®èi víi häc sinh líp 1viÖc gi¶i to¸n cã lêi v¨n chØ dïng l¹i ë d¹ng bµi to¸n ®¬n ( chØ mét phep tÝnh)
VÝ dô: Khi häc sinh vÒ mét sè chôc, m­êi mét.
- Trong v­ên cã 12 c©y chuèi, bè trång thªm 3 c©y chuèi. Hái trong v­ên cã tÊt c¶ bao nhiªu c©y chuèi ?
( To¸n 1 – trang 121 BT 1)
VÝ dô: Bµi to¸n lµ sù vËn dông khi phÐp tÝnh trõ: 15 – 4
Cöa hµng cã 15 dóp bª, ®· b¸n ®i 2 bióp bª. Hái cöa hµng cßn l¹i bao nhiªu bóp bª ?
( To¸n 1 – trang 150 – BT 1)
* Th­êng cuyªn sö dông c¸c sè ®o ®¹i l­îng lµm dù kiÖn trong c¸c phÐp tÝnh vµ bµi to¸n.
VÝ dô: Thïng thó nhÊt ®ùng 20 gãi b¸nh, thµng thø hai ®ùng 30 gãi b¸nh. Hái c¶ hai thanghf bao nhiªu gãi b¸nh.
( To¸n 1 – trang 129 BT13)
* Tãm t¾t mét sè kiÕn thøc gi¶i bµi to¸n líp 1
A. C¸c d¹ng to¸n ®¬n vÒ c«ng trõ.
- Häc sinh ph¶i n¾m ®­îc c¸c bµi to¸n ®¬n vÒ phÐp céng vµ phÐp trõ sau:
1 Lo¹i to¸n “ T×m tæng khi biÕt hai sè h¹ng”
- VÝ dô1 ( BT4 – trang 125 to¸n)
§o¹n th¼ng AB bµi 3cm vµ ®o¹n th¼ngBC dµi 6cm. Hái ®o¹n thanög AC dµi mÊy x¨ng ti mÐt ?
B­íc 1: Tãm t¾t bµi to¸n.
 6cm
 3cm B
A C
 ? cm
B­íc 2: Bµi gi¶i.
C¶ 2 ®o¹n th¼ng dµi tÊt c¶ lµ
3 + 6 = 9 (cm)
§¸p sè: 9cm
VÝ dô 2: Mét h«pk bót cã 12 bót xanh vµ 3 bót ®á. Hái hép bót ®ã cã tÊt c¶ bao nhiªu c¸i bót.
* B­íc 1: tãm t¾t bµi to¸n.
Cã: 12 bót xanh Bµi gi¶i
Cã: 3 bót ®á Cã tÊt c¶ sè bót lµ:
Cã tÊt c¶.......c¸i bót ? 12 + 3 = 15( c¸i bót)
 §¸p sè : 15 c¸i bót
2 Lo¹i : “ T×m hiÖu khi biÕt sè bÞ trõ vµ sè trõ”
VÝ dô: ( BT2 – trang 149 – to¸n 1)
An cã 8 qu¶ bãng, An th¶ 3 qu¶ bãng bay ®i. Hái An cßn l¹i bao nhiªu qu¶ bãng ?
B­íc 1: Tãm t¾t bµi to¸n.
Th¶ ®i: 3 qu¶ bãng.
Cßn l¹i:.......Qu¶ bãng ?
B­íc 2: Bµi gi¶i:
Sã bãng An cßn l¹i lµ.
8 – 3 = 5 ( Qu¶ bãng )