Sáng kiến kinh nghiệm Khai thác không gian và tư duy triết học để nâng cao chất lượng dạy học truyện cổ tích “Tấm cám” trong chương trình Ngữ văn Lớp 10 tại trường Trung học Phổ thông

 thế giới 
tâm linh huyền bí. Do đó chiều sâu triết học, không gian triết học trong cổ tích có vẻ 
đẹp riêng, có sức hấp dẫn và cuốn hút kỳ lạ. Chỉ ra được chiều sâu của tư duy triết học 
này là nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên dạy văn. Làm được điều này, bài 
giảng chắc chắn sẽ cuốn hút, sinh động hơn, hấp dẫn, hứng thú hơn đối với học sinh. 
Hướng đi này không hoàn toàn mới nhưng trong thực tiễn chưa được nhiều giáo 
viên áp dụng. 
5 
1.2. Cơ sở thực tiễn 
Truyện cổ tích Tấm Cám thuộc loại truyện cổ tích thần kì. Trong sách hướng dẫn 
giảng dạy văn 10 và trong các giáo án truyền thống thường chia tiến trình câu chuyện 
thành hai giai đoạn, giai đoạn thứ nhất là giai đoạn Tấm ở nhà và đi dự hội. Giai đoạn 
này nói về thân phận và con đường tìm đến hạnh phúc của Tấm. Giai đoạn thứ hai là 
giai đoạn Tấm vào cung vua, gặp nạn, sau đó trở lại cuộc đời và gặp lại nhà vua. Giai 
đoạn này thể hiện cuộc đấu tranh giành lại hạnh phúc của cô gái mồ côi, chịu thương, 
chịu khó. 
Ở mỗi một giai đoạn, sách hướng dẫn giảng dạy và các giáo án truyền thống cũng 
có đề cập tới mâu thuẫn, xung đột giữa các nhân vật, cũng có đề cập đến quá trình vận 
động, phát triển thông qua quá trình hóa thân của Tấm, cũng đề cập đến sự đấu tranh 
giữa thiện và ác, giữa chính và tà, giữa đúng và sai Tuy nhiên, theo tôi, rõ ràng là 
những phân tích, những đề cập này còn dừng lại ở mức chung chung, chưa thể hiện rõ 
các nguyên lý triết học, chưa thấy được chiều sâu của các tư tưởng triết học thể hiện 
qua các chi tiết, qua tư duy và hành động của các nhân vật. Đặc biệt sự khái quát 
không gian và chiều sâu triết học thể hiện qua câu chuyện Tấm Cám thành những 
nguyên lý cô đọng về thế giới quan, về nhân sinh quan và phương pháp luận để khắc 
sâu vào tư duy, vào tâm hồn học sinh như những giá trị chân chính của triết lý dân 
gian Việt Nam thông qua cổ tích thì hầu như chưa có công trình nào đề cập một cách 
cụ thể. Đây cũng là điều mà tôi mong muốn đạt đến trong công trình này và đồng thời 
cũng chính là điểm khác biệt, là cái mới mà tôi muốn thể hiện. 
CHƢƠNG II: KHAI THÁC KHÔNG GIAN VÀ TƢ DUY TRIẾT HỌC ĐỂ NÂNG CAO 
CHẤT LƢỢNG DẠY HỌC TRUYỆN CỔ TÍCH “TẤM CÁM” 
2.1. Không gian thứ nhất: Quy luật về sự đấu tranh và thống nhất của các mặt 
đối lập 
Không gian triết học, chiều sâu của tư duy triết học đầu tiên mà tôi muốn đề cập 
đó chính là quá trình đấu tranh và giải quyết mâu thuẫn. Có thể nói, từ đầu cho tới 
truyện là một quá trình không ngừng đấu tranh và giải quyết mâu thuẫn giữa Tấm và 
mẹ con Cám. Mâu thuẫn mà chúng ta bắt gặp trong truyện không phải là mâu thuẫn 
thông thường mà đó chính là mâu thuẫn sâu sắc trong đời sống xã hội có sự phân chia 
6 
giai cấp và có sự đấu tranh giai cấp. Đó chính là mâu thuẫn giữa một bên là cái tiến bộ 
và một bên là cái lạc hậu, bảo thủ, là mâu thuẫn giữa những ước mơ, khát vọng muốn 
được giải thoát khỏi những thân phận nghèo khổ, bị đày đọa đến tận cùng của đa số 
người dân lao động cần lao trong xã hội với những toan tính nhỏ nhen, ích kỷ, độc ác, 
muốn „‟ngồi mát ăn bát vàng‟‟ của tầng lớp thống trị, bóc lột. 
Trong cổ tích Tấm Cám, chúng ta thấy rõ ràng giữa Tấm và mẹ con Cám là 
những mặt đối lập trong một bối cảnh xã hội có sự phân chia giai cấp. Tấm là nhân vật 
đại diện cho cái thiện, cho quảng đại quần chúng nhân dân lao động nghèo khổ có 
cuộc sống tối tăm, bần cùng, bị áp bức, bị đày đọa cả về thể xác lẫn tinh thần. Ngược 
lại, mẹ con Cám là nhân vật đại diện cho cái ác, cho tầng lớp thống trị, bóc lột với 
những âm mưu, thủ đoạn tàn bạo, với những lợi ích đối lập một cách gay gắt với lợi 
ích của người lao động bình dân. Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám không chỉ là 
mâu thuẫn, xung đột giữa dì ghẻ và con chồng trong gia đình mà còn là mâu thuẫn, 
xung đột giữa cái thiện và cái ác, giữa tầng lớp thống trị và bị trị trong xã hội, trong 
đời sống của nhân loại. Quá trình xung đột, đấu tranh giải quyết mâu thuẫn giữa Tấm 
và mẹ con Cám cũng chính là nguyên nhân, là nguồn gốc bên trong dẫn tới sự vận 
động, phát triển của đời sống xã hội. Quá trình này chỉ rõ rằng cái thiện, cái ác mặc dù 
là đối lập, là những thái cực không thể dung hòa song chúng lại tồn tại trong mối liên 
hệ hữu cơ gắn bó với nhau, không thể tách rời nhau. Quá trình đấu tranh giải quyết 
mâu thuẫn ở giai đoạn này cũng biểu hiện qua từng bước, qua những chi tiết hấp dẫn 
từ đó đẩy mâu thuẫn lên đỉnh điểm kịch tính. Bắt đầu từ phận mồ côi cha mẹ, phải ở 
với mụ dì ghẻ độc ác, Tấm đã hiện thân như một đại diện của những con người lao 
động nghèo khổ, đáng thương. Mâu thuẫn bắt đầu khi Cám tìm cách lừa Tấm xuống 
suối gội đầu để trút trộm giỏ cá. Mâu thuẫn đẩy lên dần qua chi tiết mẹ con Cám lừa 
Tấm chăn trâu đồng xa để bắt trộm cá bống, giết bống, rồi bắt Tấm phải nhặt thóc và 
gạo trộn lẫn vào nhau để Tấm không thể đi lễ hội. Qua đây cho ta thấy cách tiếp cận 
mâu thuẫn ở đây không phải giản đơn, hời hợt mà đó chính là cách nhìn nhận, cảm 
thấu của một trí tuệ dân gian siêu việt về những mâu thuẫn vốn có trong đời sống xã 
hội của con người. Mâu thuẫn này không phải ngẫu nhiên phát sinh mà nó có cội 
nguồn sâu lắng từ chính những mâu thuẫn giữa giai cấp thống trị và các giai cấp, tầng 
lớp bị thống trị trong một bối cảnh xã hội đã có sự phân hóa giai cấp. 
7 
Quá trình đấu tranh giải quyết mâu thuẫn tiếp tục phát triển khi mẹ con Cám lập 
mưu giết Tấm bằng cách chặt thân cau, rồi tiếp tục giết chết các hóa thân của Tấm như 
giết chim vàng anh, đốt khung cửi dệt vải. Những chi tiết được đẩy lên cao trào này 
cho thấy mâu thuẫn ở đây là không thể điều hòa. Nó chỉ có thể được giải quyết bằng 
con đường triệt để đấu tranh giữa các mặt đối lập. Trong giai đoạn hai của câu chuyện, 
khi Tấm chuyển từ vị thế bị động sang chủ động, mâu thuẫn dần dần được giải quyết. 
Và cuối cùng, mâu thuẫn chấm dứt khi mẹ con Cám phải đền tội. Quá trình này thể 
hiện rõ động lực bên trong của sự phát triển. Sự trở lại ngôi hoàng hậu của Tấm, cái 
chết của mẹ con Cám không chỉ phản ánh quan niệm ở hiền gặp lành, ác giả ác báo 
một cách thông thường mà nó còn cho thấy nghệ thuật nhận thức và giải quyết mâu 
thuẫn của tác giả dân gian ở đây đã đạt đến tầm khái quát sâu sắc của triết học. Sự 
thống nhất giữa các mặt đối lập chỉ là tương đối, tạm thời, sự đấu tranh là tuyệt đối. 
Chỉ có đấu tranh giải quyết mâu thuẫn mới tạo ra động lực chân chính cho sự phát triển. 
Quá trình đấu tranh giải quyết xung đột, mâu thuẫn trong câu chuyện được thể 
hiện một cách sinh động, hấp dẫn là nhờ lớp vỏ hư cấu thần kỳ và những phép màu 
của nhân vật Bụt. Tuy nhiên, nếu gạt đi lớp vỏ hiện tượng này, chúng ta dễ thấy rằng 
những khái quát có tính triết học này chính là linh hồn, là sức sống của tác phẩm mà 
giáo viên cần hướng dẫn học sinh chú ý khai thác. 
2.2. Không gian thứ hai: Quan hệ biện chứng nguyên nhân - kết quả và triết lý 
luân hồi của Phật Giáo. 
Một chiều sâu, một không gian triết học nữa mà tôi muốn khai thác ở đây chính 
là mối quan hệ giữa nguyên nhân và kết quả. Thông qua thân phận của nhân vật Tấm 
cũng như kết cục bi đát của mẹ con Cám, tác giả dân gian Việt Nam đã thể hiện hết 
sức tinh tế mối quan hệ biện chứng sâu sắc của cặp phạm trù nguyên nhân, kết quả. 
Trên con đường tìm đến hạnh phúc và bảo vệ hạnh phúc của mình ở hai giai 
đoạn, nhân vật Tấm đã có sự chuyển hóa, biến đổi, trưởng thành cả về thể xác lẫn trí 
tuệ. Nếu như ở giai đoạn đầu chúng ta chỉ bắt gặp một cô Tấm luôn luôn thụ động, chỉ 
biết khóc mỗi khi gặp khó khăn, mỗi khi bị mẹ con Cám ức hiếp thì ở giai đoạn thứ 
hai, Tấm đã trưởng thành, đã lớn lên rất nhiều trong suy nghĩ và hành động. Nhờ sự 
giúp đỡ của Bụt, Tấm bắt đầu tìm đến hạnh phúc, được trở thành hoàng hậu, đây chính 
8 
là biểu hiện của triết lí “ở hiền gặp lành”, hay nói đúng hơn, đó chính là biểu hiện của 
mối quan hệ giữa cặp phạm trù nguyên nhân và kết quả. Từ xưa, triết lý Phật giáo đã 
đề cập tới mối quan hệ nhân quả như là một tất yếu khách quan, “trồng cà được cà, 
trồng dưa được dưa, gieo gió thì gặt bão”. Theo quan điểm của triết học Mác - Lê nin, 
mọi kết quả đều được hình thành từ những nguyên nhân nhất định. Mối quan hệ giữa 
nguyên nhân và kết quả luôn có tính khách quan, phổ biến, tất yếu. Nguyên nhân nào 
thì kết quả đó, kết quả luôn có trước nguyên nhân, kết quả chỉ hình thành và xuất hiện 
khi nguyên nhân bắt đầu tác động. Rõ ràng, việc có quần áo đẹp, được nhà vua yêu 
mến và được lên ngôi hoàng hậu của Tấm không phải ngẫu nhiên, cũng không chỉ là 
ước mơ, khát vọng thuần túy của người dân lao động nghèo khó muốn được giải 
phóng, muốn được thay đổi thân phận mà đó còn chính là kết quả của sự cần cù chăm 
chỉ, của sự chịu thương chịu khó, là sự đền đáp xứng đáng cho những mất mát, cho 
những khổ đau mà Tấm đã phải trải qua. Tuy nhiên, trong truyện cổ tích, mối quan hệ 
này cũng được bao phủ bởi lớp màn thần bí là những phép màu, là sự trợ giúp của 
nhân vật Bụt đối với cô Tấm bé nhỏ, đáng thương. 
Điều quan trọng mà tôi muốn đề cập ở đây là trong quá trình giảng bài, người 
giáo viên cần chỉ rõ cho học sinh thấy rằng những gì mà cô Tấm đáng thương đạt được 
không phải là ngẫu nhiên, không phải là sự may mắn tình cờ và thực chất nó cũng 
không phải là kết quả của những phép màu kỳ diệu của “ông Bụt”. Nhân vật Bụt chỉ 
đóng vai trò như một yếu tố thần kỳ trong truyện cổ tích. Trong truyện, sự trợ giúp của 
Bụt luôn xuất hiện đúng lúc. Sự trợ giúp đó có tác dụng an ủi, nâng đỡ mỗi khi Tấm 
gặp khó khăn hay đau khổ. Vai trò của nhân vật thần kỳ, của yếu tố thần kỳ ở đây có 
tác dụng thúc đẩy sự phát triển của cốt truyện. Yếu tố thần kỳ thực chất là sự thể hiện 
khát vọng thay đổi cuộc đời, thay đổi số phận cho những con người bé nhỏ, bất hạnh 
trong xã hội. Đằng sau những những mong ước khát khao mãnh liệt, đằng sau sự 
tưởng tượng, hư cấu có tính hư ảo này chính là quan hệ sâu xa của mối liên hệ nguyên 
nhân - kết quả. Con người ta sống ở đời gieo nhân nào thì sẽ gặt quả đó. Ở hiền thì gặp 
lành, gieo gió thì gặt bão. Người có tấm lòng lương thiện, người sống tốt, sống có đạo 
đức không sớm thì muộn cũng được đền đáp, cũng được giúp đỡ bởi những tấm lòng 
nhân văn, nhân ái. Còn kẻ độc ác, ích kỷ, tham lam nhất định sẽ gặp phải những mầm 
tai họa do chính họ gieo rắc. Điều đó là tất yếu. 
9 
Bên cạnh mối liên hệ nhân - quả và cũng liên quan đến mối liên hệ này còn có 
một vấn đề khá lý thú mà theo tôi người giáo viên cũng có thể khai thác. Đó chính là 
triết lý luân hồi của Phật giáo. Mặc dù Tấm bị mẹ con Cám nhiều lần hãm hại, song 
nhờ có sự hóa thân nhiều lần mà nhân vật Tấm trở nên bất diệt. Bị chặt gốc cau rơi 
chết, Tấm hóa thành chim vàng anh. Chim vàng anh bị giết thịt, Tấm hóa thành cây 
xoan đào. Cây xoan đào bị chặt Tấm hóa thành khung cửi. Khung cửi bị đốt, từ đống 
tro tàn, Tấm tiếp tục hóa thân vào quả thị để rồi sau đó trở lại với cuộc đời. Quá trình 
hóa thân này thể hiện rất nhiều ý nghĩa sâu sắc. Nó không chỉ khẳng định sự bất diệt 
của cái thiện, không chỉ thể hiện tính chất đấu tranh gay gắt, quyết liệt giữa cái thiện 
và cái ác, giữa cái cao cả và sự thấp hèn mà còn chứa đựng một triết lý sâu xa, một 
niềm tin, một khát vọng mãnh liệt của người dân lao động bình thường về sự vĩnh 
hằng, bất diệt của những giá trị chân, thiện mỹ đích thực. Và tất nhiên, đằng sau đó 
chính là những ảnh hưởng sâu xa của triết lý luân hồi của Phật giáo. 
Vậy triết lý luân hồi của Phật giáo đã được thể hiện như thế nào trong quá trình 
hóa thân của Tấm. Theo Phật giáo, linh hồn con người là bất tử. Sự luân hồi của linh 
hồn phụ thuộc vào “nghiệp”, tức là phụ thuộc vào toàn bộ hành vi, cử chỉ, lời nói, việc 
làm, suy nghĩ, tính toán của mỗi một “”kiếp”. Nghiệp là nhân thì kiếp chính là quả, 
nhân nào quả nấy, cũng tức là nghiệp nào kiếp nấy. Mỗi một hóa thân của Tấm cũng 
chính là một vòng luân hồi. Chỉ có điều sự luân hồi này không thể hiện qua những 
phạm trù triết học khô khan mà được thể hiện qua những hình ảnh bình dị như chim 
vàng anh, cây xoan đào, khung cửi, quả thị vô cùng thân thương, gần gũi với đời 
sống văn hóa, phong tục tập quán của các làng quê Việt Nam. Sự luân hồi này vừa thể 
hiện tính nhân - quả, vừa thể hiện chân lý vĩnh hằng cái thiện không chịu chết một 
cách oan ức trong im lặng, không chịu khuất phục trước cái ác. Trong cuộc chiến đấu 
ấy, chiến thắng sẽ luôn thuộc về cái thiện. 
Từ những phân tích trên đây, chúng ta thấy rằng truyện cổ tích Tấm Cám không 
chỉ là một tác phẩm văn học dân gian mà trên thực tế nó chứa đựng rất nhiều những 
quan điểm, những triết lý nhân sinh sâu sắc. Đặc biệt những triết lý nhân, quả, kiếp, 
nghiệp sự luân hồi của triết lý Phật Giáo đã được khái quát khá cô đọng và đầy đủ. 
Không những thế, trong một chừng mực nào đó, những quan điểm, tư duy triết học 
này cũng khá phù hợp với mối quan hệ biện chứng giữa cặp phạm trù nguyên nhân - 
10 
kết quả của triết học Mác. Trong giờ giảng, tùy vào hoàn cảnh cụ thể mà người giáo 
viên có thể khai thác với một mức độ tương ứng để làm phong phú, sâu sắc thêm bài 
giảng của mình và tăng cường tính kích thích, độ hứng thú, đam mê cũng như khơi dậy 
niềm đam mê học hỏi của học sinh. 
2.3. Không gian thứ ba: Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và nguyên lý về sự vận 
động, phát triển 
Triết gia Hy Lạp cổ đại Heraclit từng nói: “con người ta không ai có thể tắm hai 
lần trên cùng một dòng sông”. Dòng sông hôm qua không phải dòng sông hôm nay, 
con người hôm qua cũng không phải con người của ngày hôm nay, vạn vật không có 
gì vĩnh hằng bất biến. Theo triết lý Phật giáo, mọi thứ đều nằm trong vòng “sinh, trụ, 
dị, diệt”, tức là sinh ra, tồn tại, khác biệt, rồi tiêu vong Triết học Mác xít khẳng định 
không có sự vật, hiện tượng nào tồn tại một cách biệt lập, tách rời khỏi các sự vật, hiện 
tượng khác. Mọi sự vật, hiện tượng đều nằm trong vô vàn những mối liên hệ có tính 
khách quan, tất yếu, phổ biến, mọi sự vật đều luôn luôn có sự vận động, biến đổi và xu 
hướng chung của sự vận động, biến đổi đó chính là sự phát triển. Hiểu một cách cụ 
thể, phát triển chính là vận động theo xu hướng đi lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến 
phức tạp, từ chỗ kém hoàn thiện đến ngày càng hoàn thiện hơn 
Ở giai đoạn thứ nhất, khi còn là cô bé mồ côi, sống chung với mụ gì ghẻ, các mối 
liên hệ về thân phận, cuộc đời của Tấm đã được bộc lộ, hé mở, tạo tính sinh động hấp 
dẫn. Tấm và Cám là hai chị em cùng cha khác mẹ. Mối liên hệ phổ biến được thể hiện 
tinh tế ngay từ tên của nhân vật. Hạt lúa nào chả có tấm và cám. Dù đối lập nhau một 
cách gay gắt nhưng rõ ràng tấm và cám đều có chung nguồn gốc. Góc nhìn này của trí 
tuệ dân gian muốn chứng minh rằng cái thiện, cái ác, cái đúng, cái sai, cái tiến bộ, cái 
lạc hậu, cái cao cả, cái thấp hèn, hạnh phúc và đau khổ, sự sống và cái chết mặc dù 
là khác biệt, mặc dù là đối lập song chúng không thể tồn tại trong sự biệt lập. Giữa 
chúng luôn có những mối liên hệ, quan hệ, sự tác động qua lại và sự ràng buộc lẫn 
nhau, quy định tính chất, bản chất của nhau. 
Ở giai đoạn thứ hai, trong cuộc đấu tranh giành lại hạnh phúc của Tấm, một lần 
nữa chúng ta lại thấy rõ sự vận động, phát triển cả về tính cách và hành động. Nếu như 
ở thời kỳ đầu, chúng ta chỉ thấy một cô Tấm hoàn toàn bị động, thì ở giai đoạn thứ hai, 
11 
Tấm đã hoàn toàn chuyển từ trạng thái bị động sang chủ động.. Sau mỗi lần bị hãm 
hại, vùi dập, Tấm lại trở nên mạnh mẽ, quyết liệt hơn: Bị mẹ con Cám giết chết, hóa 
thân thành vàng anh, Tấm đã chủ động vạch mặt Cám bằng những lời lẽ sắc sảo. Dù là 
dưới dạng hóa thân nào, Tấm cũng không từ bỏ mục tiêu đấu tranh của mình. Có thể 
nói đây chính là sự phát triển, sự trưởng thành từng bước, từng bước dù rất đời thường, 
giản dị của một cô Tấm nàng tiên. Không cần dùng đến những phạm trù trừu tượng, 
không cần dùng đến những lý luận cao siêu, chỉ thông qua những nhân vật, hình tượng 
nghệ thuật giản dị, cổ tích Tấm Cám đem đến cho người đọc, người nghe những cảm 
nhận tinh tế và huyền diệu về những mối liên hệ, về sự vận động và phát triển. Đây 
mới chính là những giá trị đích thực, những ẩn dấu sâu xa mà giáo viên và học sinh 
cần hướng tới, cảm thụ và khám phá. 
Đỉnh cao của sự phát triển, của sự trưởng thành của nhân vật Tấm thể hiện ở 
phần kết của truyện. Tấm đã dũng cảm đứng lên để bảo vệ hạnh phúc, bảo vệ cuộc 
sống của mình. Tấm đã tự mình trừng phạt mẹ con Cám. Cái chết của mẹ con Cám đã 
chứng minh cho sự trưởng thành, sự phát triển của Tấm cả về tư duy lẫn tính cách. Cái 
ác phải bị lên án và trừng phạt, cái ác phải đền tội và trả giá. Cũng có những quan 
điểm phê phán hành vi trả thù của Tấm là quá tàn bạo, không phù hợp với tính cách 
nhân vật, không phù hợp với quan điểm nhân văn, với lý tính con người. Tuy nhiên, ở 
một góc độ khác chúng ta cũng đừng quên rằng Tấm Cám là truyện cổ tích, ra đời 
trong bối cảnh xã hội có phân chia và đấu tranh giai cấp. Do đó tâm lý, hành vi của 
nhân vật trong truyện cũng phản ánh, cũng mang hơi hướng hành vi, tâm lý của giai 
cấp mà nhân vật đó đại diện. Sau bao đau khổ, vùi dập phải chịu đựng, có con người bị 
áp bức nào không khát khao được trả thù. Con giun xéo lắm cũng quằn, già néo thì đứt 
dây, đó cũng là tất yếu khách quan. Kết quả này không chỉ là hiện thực phũ phàng mà 
còn là nguyên lý có tính tất yếu của sự vận động và phát triển. 
Nhìn nhận kết cục cổ tích Tấm Cám từ nguyên lý của sự phát triển, chúng ta dễ 
thấy rằng kết cục này chính là đỉnh cao của nghệ thuật và triết lý dân gian. Khi mâu 
thuẫn được giải quyết, các mặt đối lập tự bản thân chúng có sự vận động, chuyển hóa 
lẫn nhau. Không có cái thiện vĩnh hằng và cái ác tuyệt đối. Chân lý luôn luôn là cụ thể. 
Để phân biệt đâu là thiện, đâu là ác, đâu là tốt, đâu là xấu, cần phải đặt chúng trong 
những không gian, thời gian, trong những hoàn cảnh, bối cảnh cụ thể, trong những 
12 
thân phận, nhân vật cụ thể. Phải chăng đây cũng chính là kết luận mà tác giả dân gian 
muốn gửi gắm, muốn thể hiện qua hành vi trả thù táo bạo và không kém phần khốc liệt 
của cô Tấm  
CHƢƠNG III: THIẾT KẾ GIÁO ÁN TÁC PHẨM: “TẤM CÁM” THEO 
HƢỚNG KHAI THÁC KHÔNG GIAN VÀ TƢ DUY TRIẾT HỌC ĐỂ NÂNG 
CAO CHẤT LƢỢNG DẠY HỌC 
 Mục tiêu cần đạt: 
- Vận dụng kiến thức liên ngành Văn học - Triết học để giúp học sinh hiểu được 
mâu thuẫn biện chứng, mối liên hệ nhân quả, nguyên lý về sự vận động, phát triển 
giữa cái thiện và cái ác, ước mơ thiện thắng ác, tinh thần lạc quan nhân đạo của nhân 
dân thể hiện trong truyện. 
- Thấy được nghệ thuật sử dụng yếu tố kỳ ảo và lối kể chuyện hấp dẫn tạo nên 
giá trị nghệ thuật đặc sắc và tư duy triết học của truyện Tấm Cám nói riêng và truyện 
cổ tích thần kỳ nói chung. 
- Nâng cao khả năng nhận biết và phân tích nhân vật qua mâu thuẫn, xung đột 
trong truyện cổ tích, nâng cao năng lực vận dụng tư duy triết học đã được trang bị 
trong chương trình GDCD 10 vào phân tích tác phẩm văn học và những vấn đề đặt ra 
trong thực tiễn cuộc sống. 
- Hình thành ở học sinh thế giới quan duy vật và phương pháp tư duy biện chứng 
thông qua việc nghiên cứu, phân tích một tác phẩm văn học cụ thể, đồng thời hình 
thành tình yêu thương, trân trọng đối với người lao động, củng cố niềm tin vào chiến 
thắng của cái thiện, cái chính nghĩa trong cuộc sống. 
(Truyện cổ tích Tấm Cám đƣợc phân phối trong 2 tiết) 
Tiết 1. 
I. Hƣớng dẫn học sinh tìm hiểu phần tiểu dẫn. (10p) 
Phần tiểu dẫn SGK đã khái quát một cách đầy đủ về Truyện cổ tích. Vấn đề là 
làm thế nào để GV có thể dạy - học nội dung này theo tinh thần đổi mới để có thể lôi 
cuốn được HS. Theo tôi có thể tiến hành theo cách sau đây: 
13 
Cho HS đọc phần tiểu dẫn rồi trả lời theo hệ thống câu hỏi sau đây: 
- Theo em, truyện cổ tích chia thành mấy loại? 
- Em biết được truyện cổ tích sinh hoạt và cổ tích loài vật nào? Tóm tắt nội dung? 
- Kể ngắn gọn về một số truyện (Em bé thông minh, Quạ và Công) 
- Truyện Tấm Cám thuộc loại cổ tích gì? 
- Truyện cổ tích ngoài việc thể hiện các v