Sáng kiến kinh nghiệm Công tác giảnh dạy bộ môn Mĩ thuật theo phương pháp Đan Mạch

ĩ thuật ở Tiểu học (theo phương pháp mới) thì hình thức học tập theo nhóm được thực hiện như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu thực trạng dạy và học tại Trường tiểu học ..
7.2: Về khả năng áp dụng của sáng kiến
7.2.1:Thực trạng việc dạy và học bộ môn Mĩ thuật theo phương pháp Đan Mạch
 	Hiện nay ở các trường Tiểu học hầu hết đã có đủ giáo viên được đào tạo chuyên dạy môn Mĩ thuật. Có thể nói năng lực giáo viên không còn là vấn đề phải bàn cãi. Do vậy chất lượng giảng dạy luôn được giáo viên quan tâm, đầu tư đúng mức. Tuy nhiên việc dạy bộ môn Mĩ thuật vẫn còn rất nhiều bất cập do nhiều yếu tố khác nhau, chưa đạt được kết quả như mục tiêu giáo dục đề ra.
Qua thực tế giảng dạy bộ môn Mĩ thuật cho học sinh, bản thân chúng tôi cũng gặp không ít khó khăn về vấn đề đồ dùng học tập này. Các em phải trang bị cho mình một hộp màu sáp, một vở vẽ khổ A4, 1 túi giấy màu. Nếu thực hiện quy trình Vẽ cùng nhau, Vẽ biểu cảm thì không có gì đáng bàn, nhưng còn các quy trình khác thì sao? Dây kẽm, giấy bồi, keo, các vật dụng khácthì phải làm thế nào để có? Yêu cầu phụ huynh mua cho các em là điều còn khó hơn khi yêu cầu phụ huynh đóng các loại quỹ. Lý do: phần lớn phụ huynh cho rằng Mĩ thuật là môn phụ nên con em họ học được gì, học như thế nào cũng chẳng đáng quan tâm. Chính vì vậy, hầu hết các chủ đề đều áp dụng quy trình Vẽ cùng nhau hoặc Vẽ biểu cảm là chính,
Năm học 2017 - 2018 là năm chính thức áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy Mĩ thuật ở bậc Tiểu học ở một số tỉnh thành, trong đó có huyện Tam Dương Tỉnh Vĩnh Phúc. Đây là một phần trong chương trình hợp tác về văn hóa giữa Việt Nam và Đan Mạch giai đoạn 2011 - 2015. Tính tới thời điểm hiện tại, học sinh đã quen và thực hiện tương đối tốt mô hình học tập mới này. Áp lực học tập không còn là vấn đề với các em. Mặt khác, các em được thỏa thích với những sáng tạo thú vị, được trao đổi, học hỏi từ bạn rất nhiều. Tuy nhiên về phía giáo viên vẫn còn khá nhiều khó khăn, vướng mắc cần lời giải đáp để hoàn phương pháp dạy thiện theo đúng tinh thần của việc đổi mới. Qua thời gian thực hiện (từ tháng 8 / 2016 đến nay), bản thân tôi nhận thấy những mặt tích cực và còn hạn chế như sau:
7.2.2: Thuận lợi
Thứ nhất là: Giáo viên chuyên luôn được sự quan tâm của Ngành cấp trên, đặc biệt là của ban Giám hiệu nhà trường, thường xuyên động viên, khuyến khíchgiáo viên áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy. Ban Giám hiệu luôn cố gắng tạo điều kiện để giáo viên an tâm công tác và thực hiện nhiệm vụ được giao.
Thứ hai là: Cơ sở vật chất của nhà trường khang trang, sạch đẹp. Điều này giúp cho giáo viên có thể sắp xếp trước vị trí cho các nhóm học sinh mà không mất thời gian như khi dạy ở tại lớp.
Thứ ba là: Nội dung dạy học Mĩ thuật Tiểu học có một số bài không phù hợp vì mang yếu tố đặc thù vùng miền, do đó theo phương pháp mới thì giáo viên có thể xây dựng kế hoạch dạy học cho phù hợp với tình hình thực tế địa phương, mà không quá phụ thuộc vào khuôn khổ của chương trình hiện hành. Các hoạt động của mỗi chủ đề nối tiếp liền mạch nhau, làm cho học sinh luôn cảm thấy hào hứng khi được khám phá, sáng tạo với nhiều trải nghiệm đầy thú vị.
Thứ tư là: Một điểm thuận lợi nữa khi áp dụng phương pháp dạy học mới, cụ thể là hình thức học tập theo nhóm đó là: không còn hiện tượng học sinh bỏ bài, không vẽ hoặc vẽ dở dang
7.2.3: Khó khăn
Có thể nói, từ khi áp dụng phương pháp dạy học mới, giáo viên thoát khỏi hẳn tâm lý lo lắng vì sợ học sinh không kịp hoàn thành bài vẽ theo đúng phân phối chương trình (mỗi tiết không quá 35 phút, học sinh vừa tiếp thu kiến thức, cách vẽ, vừa phải hoàn thành một tranh). Tuy nhiên qua quá trình áp dụng bắt đầu từ học kì 1 của năm học 2017 - 2018, bản thân tôi nhận thấy còn gặp một số khó khăn sau:
- Các em chưa ý thức được việc học theo nhóm. Chia các nhóm nhỏ, lời nói xì xào nhiều khi lại là cơ hội để các em trò chuyện tán gẫu, lãng phí thời gian. Giáo viên không thể đến từng nhóm theo dõi sát sao học sinh làm việc. Cũng không tránh khỏi tình trạng các em chỉ thảo luận một cách đối phó. Lúc này nhìn bề ngoài có vẻ học tích cực chủ động. Nhưng trong tư duy các em thì chưa chắc. Vậy làm thế nào để các em thật sự hành động trong tư duy? Làm sao kiểm soát được tư duy của các em? Đó là câu hỏi đặt ra vẫn chưa có lời giải. Vì vậy hầu hết quá trình học tập theo nhóm còn mang tính chất hình thức, chưa thật sự hiệu quả.
- Hoạt động theo nhóm nhiều lợi thế, nhưng nếu không được tổ chức một cách khoa học thì vấn đề trật tự lớp học sẽ vượt ra khỏi tầm kiểm soát của giáo viên. Vì học nhóm, các em ngồi đối diện nhau hoặc thành vòng tròn nên hay nói chuyện, đùa giỡn trong giờ học.
- Do hoạt động nhóm có nhiều học sinh tham gia để hoàn thành sản phẩm nên một số học sinh có tâm lý ỷ lại, không tích cực tham gianhiệm vụ của nhóm, lơ là, nói chuyện hoặc làm việc riêng.
- Học sinh có nhiệm vụ phải tự phân công trách nhiệm trong nhóm nên đôi khi để xảy ra tình trạng phân công không hợp lý, các em giỏi không muốn phân công các bạn yếu hơn làm vì sợ sản phẩm không đẹp. Do đó nảy sinh vấn đề người làm không hết việc, người lại ngồi chơi.
- Số học sinh khá, giỏi thường muốn quyết định quy trình, hình thức, nội dung làm việc của nhóm, chưa thật sự đề cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của ý kiến từng thành viên trong nhóm. Chính vì vậy gây tâm lý bất hợp tác, chán nản cho các thành viên còn lại, dẫn đến sản phẩm mĩ thuật thì hoàn thành nhưng mục tiêu giáo dục của bài học thì chỉ là con số không.
Thế nào để đảm bảo tính công bằng, chính xác, đúng năng lực của từng học sinh trong quá trình học tập nhóm? Thực tế cho thấy, cách đánh giá của giáo viên còn quá sơ sài, chỉ dựa trên một số sản phẩm nhóm trong đó có các em tham gia mà hoàn toàn không chú ý gì đến tinh thần, thái độ của các em trong suốt quá trình học tập.
Tóm lại: Bất cứ một phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nào cũng có hai mặt: tích cực và tiêu cực. Cái chính là cách chúng ta làm thế nào để phát huy được thế mạnh của nó và loại bỏ dần những hạn chế nảy sinh trong quá trình thực hiện. Sau đây là một số giải pháp để thực hiện thành công mô hình học tập nhóm theo phương pháp mới.
* GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC NHỮNG KHÓ KHĂN:
Giải pháp 1: Phân chia nhóm học sinh một cách khoa học, đảm bảo thành phần nhóm gồm những học sinh có năng lực, khả năng nhận thức khác nhau.
* Mục đích: Giúp học sinh các nhóm có cơ hội ngang bằng nhau trong học tập và hoàn thành nhiệm vụ nhóm. Thúc đẩy tinh thần thi đua của học sinh giữa các nhóm với nhau.
* Biện pháp thực hiện: Tùy thuộc vào mục đích và yêu cầu của tiết học mà ta có nhiều cách chia nhóm, nhiều mô hình nhóm khác nhau. Có khi là nhóm hai, nhóm bốn (ở hoạt động tìm hiểu chủ đề, Vẽ cùng nhau); nhóm sáu, nhóm bảy hoặc nhóm tám (ở hoạt động Vẽ theo nhạc, Xây dựng cốt truyện). Mỗi bàn có hai học sinh ngồi nên giáo viên không chia thành nhóm ba vì về mặt thẩm mĩ lớp học nhìn sẽ rất lộn xộn, giữa các nhóm không có “ranh giới” dẫn đến tình trạng nhóm này làm ảnh hưởng nhóm kia khi cùng làm việc. Khi thành lập nhóm cần lưu ý khả năng làm việc, năng lực cá nhân và mối quan hệ giữa các thành viên. Điều này là vô cùng quan trọng, bởi vì:
+ Nếu một nhóm có nhiều học sinh giỏi, các em có khả năng suy đoán, tưởng tượng, diễn đạt và sáng tạo thì khi hoạt động nhóm các em sẽ mau chóng hoàn thành tốt công việc được giao. Ngược lại, nhóm có nhiều học sinh chậm tiếp thu không chỉ khó hoàn thành nhiệm vụ mà còn bị tâm lý chán nản, mặc cảm do không bằng nhóm bạn.
+ Đối với những nhóm nhỏ, giáo viên phải chú ý mối quan hệ giữa các thành viên. Do đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi ở bậc Tiểu học, các em chỉ thích làm, thích học cùng với những người bạn mà các em muốn. Nếu trong nhóm có một đối tượng mà các em không thích là đối tượng đó sẽ bị “tẩy chay” ngay. Thay vì các em cùng hăng hái học tập thì đổi lại là thái độ dè chừng, mất đoàn kết. Không nên ép buộc các em phải hoàn toàn theo chủ ý sắp đặt của giáo viên vì như thế các em sẽ mất đi sự thoải mái, nhịp nhàng trong các hoạt động của nhóm.
Nhưng làm thế nào để chia nhóm được như yêu cầu trên? Có một số biện pháp sau:
+ Nếu là nhóm hai, nhóm bốn: Giáo viên có thể sắp xếp, phân chia nhóm theo vị trí các em đang ngồi để không mất thời gian di chuyển. Vấn đề nhiều học sinh yếu hay nhiều học sinh giỏi trong cùng một nhóm sẽ ít khi xảy ra. Vì đại đa số giáo viên chủ nhiệm đều sắp xếp học sinh có học lực khác nhau ngồi xen kẽ (theo hình thức Đôi bạn cùng tiến, các em tự chọn bạn) để các em hỗ trợ, giúp đỡ nhau.
+ Nếu là nhóm sáu, nhóm bảy, nhóm tám: Giáo viên có thể tạo nhóm bằng hình thức ngẫu nhiên, ghép hai nhóm nhỏ thành một nhóm lớn hơn. Cũng nên thay đổi thành phần nhóm, cách ghép nhóm theo từng chủ đề, chứ không theo từng tiết, vì theo phương pháp mới mỗi tiết tiếp theo trong cùng một chủ đề là một phần gắn kết liền với hoạt động của tiết trước. Cần lưu ý rằng sự thay đổi giữa các hình thức thành lập nhóm là hết sức cần thiết để tránh sự nhàm chán trong học tập. Cách thực hiện như sau:
+ Cách 1: Cứ hai nhóm mang số chẵn hoặc hai nhóm mang số lẻ theo thứ tự từ bé đến lớn ghép lại với nhau ( nhóm 1+3, nhóm 2+4,);
+ Cách 2: Hai nhóm có thứ tự liên tiếp ghép lại (nhóm 1+2, nhóm 2+3,).
+ Ngoài ra giáo viên cũng có thể cho các em được tự thỏa thuận và chọn nhóm khác ghép cùng với nhóm mìnhCho dù là cách nào thì giáo viên cũng phải tạo nề nếp, thói quen ngay từ đầu năm học và duy trì thường xuyên, để khi có yêu cầu là học sinh biết thực hiện ngay, không làm mất thời gian và gây mất trật tự lớp học.
Để hoạt động nhóm có hiệu quả, thì một việc không thể thiếu đó là bầu nhóm trưởng. Giáo viên có thể để các em tự bầu nhóm trưởng cho mình, nhưng cần lưu ý các em chọn những bạn nhóm trưởng phải là người có kết quả học tập tốt, có ý thức giúp đỡ các thành viên trong nhóm, có khả năng trình bày lưu loát vấn đề mà giáo viên đề ra.
Việc phân nhóm cần thực hiện sao cho giáo viên có thể theo dõi, đánh giá hoạt động nhóm nhưng đồng thời cũng đảm bảo phát huy tính tích cực của mỗi học sinh. Về lý thuyết, một nhóm lý tưởng nhất gồm từ 4 đến 6 thành viên, vì q