SKKN Một vài kinh nghiệm dạy dạng bài tập “Đặt dấu phẩy vào chỗ thích hợp trong câu văn cho sẵn” ở phân môn Luyện từ và câu lớp 3

 bài tập và sẽ không ghi nhớ được lâu.
Mặt khác, qua thăm lớp dự giờ của đồng nghiệp cùng khối, tôi thấy hầu như đa số giáo viên khi dạy dạng bài tập này chưa làm rõ được nội dung vấn đề của bài dạy đưa ra. Giáo viên cũng chỉ mới dừng lại một cách mập mờ, chung chung; chưa khái quát được thành dạng bài cụ thể. Bởi lý do giáo viên còn có nhiều hạn chế về kiến thức dấu câu hoặc còn nhiều hạn chế về kiến thức của phân môn Luyện từ và câu. Đặc biệt khi chữa bài cho học sinh, giáo viên chưa làm rõ được vì sao bài của học sinh làm đúng hoặc vì sao bài của học sinh làm sai. 
 	 Để có biện pháp dạy HS nắm được cách đặt dấu phẩy trong câu hiệu quả, ở học kì I năm học 2017- 2018 tôi đã tiến hành khảo sát 28 học sinh lớp 3A trường tiểu học Y Ngông và cho kết quả đạt được như sau: 
Số HS dự khảo sát
28
Nắm vững và vận dụng tốt kiến thức
Nắm và vận dụng được kiến thức 
Nắm chưa vững và vận dụng kiến thức còn lúng túng
Học kì I
Số lượng
(em)
Tỉ lệ %
Số lượng
(em)
Tỉ lệ %
Số lượng
(em)
Tỉ lệ %
03
10,7
20
71,4
05
17,9
Nhìn vào kết quả khảo sát cho thấy chất lượng HS chưa đồng đều, GV cần phải phân loại đối tượng HS để dạy học đạt hiệu quả cao hơn.
3. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
 	 Dạng bài tập “Đặt dấu phẩy vào chỗ thích hợp trong câu văn cho sẵn” ở phân môn Luyện từ và câu lớp 3 chưa được phân thành dạng cụ thể mà chỉ được dạy đan xen với các nội dung khác. Vì thế, khi học, các em thường khó nắm được nội dung từng dạng bài cụ thể. Do vậy, khi dạy giáo viên cần biết phân thành từng dạng bài cụ thể để giúp học sinh dễ dàng thực hành khi làm bài. Ví dụ:
* Các dạng bài tập “Đặt dấu phẩy vào chỗ thích hợp trong câu văn cho sẵn” ở phân môn Luyện từ và câu lớp 3 theo chương trình.
Dạng 1: Dấu phẩy ngăn giữa các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ai (con gì, cái gì)?; Là gì ? Làm gì ? Thế nào ? hoặc dấu phẩy ngăn cách giữa các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ở đâu ? Khi nào ? (nếu có trong câu) trong 3 mẫu câu: Ai là gì ?; Ai làm gì ?; Ai thế nào ?
Dạng 2: Dấu phẩy ngăn cách giữa bộ phận trả lời cho các câu hỏi: Ở đâu?; Khi nào ? với bộ các bộ phận đứng sau trong câu. 
Dạng 3: Dấu phẩy ngăn cách giữa bộ phận trả lới cho câu hỏi: Vì sao? Tại sao ? với các bộ phận đứng sau trong câu.
* Nội dung và cách thực hiện các dạng bài tập trên
Nội dung dạng bài tập “Điền dấu phẩy vào chỗ thích hợp trong câu văn, đoạn văn” được dạy ngay từ lớp 2, lên lớp 3 dạng bài tập này tiếp tục được dạy nhiều trong phân môn Luyện từ và câu (chiếm khoảng 1/6 lượng kiến thức của phân môn). Nội dung này được dạy đan xen với các nội dung khác trong cùng một tiết học chứ không tách ra dạy riêng một tiết. Bởi vậy khi dạy giáo viên phải biết phân ra các dạng để học sinh nhớ và làm bài tốt. Điều đó được thể hiện:
Dạng 1: Dấu phẩy ngăn giữa các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ai (con gì, cái gì)?; Là gì ? Làm gì ? Thế nào ? hoặc dấu phẩy ngăn cách giữa các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ở đâu ? Khi nào ? (nếu có trong câu) trong 3 mẫu câu: Ai là gì ?; Ai làm gì ?; Ai thế nào ?
 	Ở dạng bài tập này nếu như đối tượng lớp 4- 5 thì giáo viên có thể nói với HS một cách rất dễ dàng bởi HS lớp này đã được học thuật ngữ “đồng chức”. “Đồng chức” tức cùng giữ một chức vụ trong câu như cùng giữ chức vụ chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ. Còn đối với HS lớp 2- 3 thì thuật ngữ này chưa được nói với học sinh. Khi dạy dạng bài tập này đối với HS lớp 2- 3 GV chỉ được nói “Dấu phẩy ngăn giữa các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ai (con gì, cái gì)?; Là gì ?; Làm gì ?; Thế nào ? hoặc Ở đâu ? Khi nào ? trong 3 mẫu câu: Ai là gì?; Ai làm gì ?; Ai thế nào ?”. Đây là nền tảng để các em lên các lớp 4- 5 học dạng câu có nhiều chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ. Vậy để lên lớp 4- 5 các em học tốt dạng bài tập: Xác định chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ trong mỗi câu văn cho sẵn thì ngay từ lớp 2, lớp 3 giáo viên phải hướng dẫn các em cách xác định bộ phận trả lời cho câu hỏi Ai (con gì, cái gì)? và bộ phận trả lời cho câu hỏi: Là gì ? Làm gì ? Thế nào? hoặc bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? Khi nào ?
Sau đây là các bước để dạy tốt dạng bài tập trên:
Bước 1: Đọc kỹ yêu cầu bài tập và đọc kỹ các câu văn, đoạn văn đề bài cho sẵn. 
Bước 2: Xác định các câu văn đó thuộc mẫu câu nào đã học.
Bước 3: Trong mỗi câu, cần tìm những bộ phận nào cùng trả lời cho câu hỏi: Ai (con gì, cái gì)? hoặc Là gì ? Làm gì ? Thế nào ? hoặc các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ở đâu? Khi nào? (nếu có trong câu).
Bước 4: Dùng dấu phẩy để ngăn cách giữa các bộ phận cùng trả lời cho một câu hỏi trên.
Bước 5: Đọc lại các câu văn vừa điền dấu phẩy và xem lại các dấu phẩy mình đặt đã đúng vị trí chưa.
 Giáo viên cần lưu ý học sinh
- Đọc đúng các câu văn có dấu phẩy.
- Các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi: Ai (con gì, cái gì) ? thường là những từ chỉ sự vật, còn các bộ phận trả lời cho câu hỏi Là gì ? Làm gì ? Thế nào ? thường là các từ chỉ hoạt động, trạng thái, đặc điểm.
 	Ví dụ minh họa:
Ví dụ 1: Chép các câu sau vào vở, thêm dấu phẩy vào chỗ thích hợp
a. Bạn Hà bạn Nga bạn Lan đều là học sinh lớp 3A.
b. Các bạn học sinh lớp 3C đều ngoan học giỏi và siêng năng.
c. Ông em đang tưới nước bắt sâu và nhổ cỏ cho cây. 
d. Trên cánh đồng bà con nông dân đang gặt lúa.
Thực tế trong giảng dạy những năm trước cho thấy, khi học sinh làm bài tập này hầu như các em đều làm đúng, chỉ trừ một vài em còn gặp khó khăn trong lớp là không làm được. Nhận xét bài xong, đến lúc chữa bài tôi hỏi: Vì sao em điền được dấu phẩy vào chỗ đó? thì hầu như không em nào trả lời được. Tôi biết vì sao các em làm đúng bài mà không hiểu lý do mình làm đúng, có 2 lý do chính là: 
- Có thể các em được bố mẹ hoặc anh chị hướng dẫn trước ở nhà hoặc nhìn vào sách giải trước ở nhà rồi đến lớp chỉ chép vào vở.
- Do các em điền dấu phẩy theo cảm tính vậy thôi.
 	Còn những em làm sai bài tập này thì sai chủ yếu ở chỗ:
a. Bạn Hà, bạn Nga, bạn Lan, đều là học sinh lớp 3A.
b. Các bạn học sinh lớp 3C đều ngoan, học giỏi, và siêng năng. 
Rõ ràng ở hai câu trên học sinh đều sai ở chỗ là điền thừa dấu phẩy ở chỗ không cần thiết và điền như vậy dẫn đến sai cả câu. Ở câu a điền thừa dấu phẩy thứ 3 còn ở câu b thì thừa dấu phẩy thứ 2, giáo viên cần lưu ý cho học sinh trong câu trước từ “và” ta không cần dùng dấu phẩy bởi vì từ “và” là từ nối giữa hai bộ phận trong câu. 
Vậy để giúp các em làm tốt và nhớ lâu dạng bài tập trên, giáo viên cần hướng dẫn như sau:
 Bước 1: Giáo viên ghi bài tập lên bảng, học sinh đọc 2 lần các câu văn đã cho.
 Bước 2: Giáo viên nêu câu hỏi dẫn dắt:
 GV hỏi: Các câu trên thuộc mẫu câu gì? 
 HS: Câu a thuộc mẫu câu Ai là gì ?; Câu b thuộc mẫu câu Ai thế nào ?
 Câu c thuộc mẫu câu Ai làm gì ?; Câu d thuộc mẫu câu Ai làm gì ?
 Bước 3: GV hướng dẫn câu a:
 + Trong câu a, những bộ phận nào cùng trả lời cho câu hỏi Ai ? bộ phận nào trả lời cho câu hỏi Là gì ?(Bạn Hà, bạn Nga, bạn Lan / đều là học sinh lớp 3A.)
 Ai ? Là gì ?
 + Câu trên có mấy bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ai ? (3 bộ phận)
 + Vậy ở câu trên ta đặt dấu phẩy vào những chỗ nào cho thích hợp ?
(Ta đặt dấu phẩy vào chỗ ngăn cách các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ai ?) 
Bước 4: Hãy đặt dấu phẩy vào chỗ thích hợp.
Bạn Hà, bạn Nga, bạn Lan đều là học sinh lớp 3A.
 	Bước 5: Đọc lại câu văn vừa điền dấu phẩy.
Lưu ý: Ta không thể đặt dấu phẩy vào sau từ “bạn Lan” nếu như vậy thì sẽ sai vì dấu phẩy đặt ở chỗ đó là ngăn cách giữa hai bộ phận trả lời cho câu hỏi Ai? và bộ phận trả lời cho câu hỏi Là gì? mà giữa 2 bộ phận đó thì không thể ngăn cách với nhau bằng dấu phẩy.
 	Tương tự như câu a giáo viên yêu cầu các em thực hiện câu b, c và trình bày nhưng câu b,c thì dùng dấu phẩy để ngăn cách các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Là gì? Làm gì? hoặc các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ở đâu?
Học sinh hoàn chỉnh bài tập
a. Bạn Hà, bạn Nga, bạn Lan đều là học sinh lớp 3A.
b. Các bạn học sinh lớp 3B đều ngoan, học tốt và siêng năng.
c. Ông em đang tưới nước, bắt sâu và nhổ cỏ cho cây. 
d. Trên cánh đồng, bà con nông dân đang gặt lúa.
 	Sau khi học sinh hoàn thành bài tập này thì giáo viên đưa ra 5 bước để thực hiện dạng bài tập trên cho các em ghi vào vở. Làm như vậy học sinh sẽ nhớ bài lâu và nhận dạng được khi gặp bài tập tương tự. 
Sau khi có 5 bước làm cho dạng bài tập này, giáo viên có thể đưa ra công thức chung sau để học sinh áp dụng khi làm bài, đó là:
Ai (con gì, cái gì)? là gì?,.; Ai (con gì, cái gì)? làm gì?,.; Ai (con gì, cái gì)? thế nào?; Ở đâu? ai (con gì, cái gì)? là gì (làm gì, thế nào)?; Khi nào? ai (con gì, cái gì)? là gì (làm gì, thế nào)?
Ngoài những bài tập trên, trong các giờ ôn tập để phát huy năng khiếu văn cho học sinh, tôi đưa ra một số bài tập có nâng cao hơn như: Viết một đoạn văn ngắn (5- 7 câu) kể về một người thân của em, trong đó có ít nhất 2 câu có sử dụng dấu phẩy mà mỗi câu có ít nhất 2 dấu phẩy để ngăn cách các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Ai? Là gì? Làm gì? Thế nào?
GV: Vậy dấu phẩy còn dùng khi ta liệt kê sự vật, sự việc.
Dạng 2: Dấu phẩy ngăn cách giữa bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? Khi nào? với bộ phận đứng sau trong câu.
Với dạng bài tập này được dạy ở tuần 20 và tuần 22 trong chương trình phân môn Luyện từ và câu lớp 3.
Một thực tế cho thấy khi dạy dạng bài tập này, về cơ bản là học sinh làm được nhưng chưa nắm chắc và hiểu bản chất của nó. Bởi các em chưa hiểu rõ được bản chất của bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? hoặc bộ phận trả lời cho câu hỏi Khi nào? trong câu. Với dạng bài tập này nếu ở dạng đơn giản thì các em làm ít sai nhưng với những trường hợp phức tạp thì các em thường hay làm nhầm hoặc làm sai vì các em không biết ngắt và tách bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? hoặc bộ phận trả lời cho câu hỏi Khi nào? trong câu. Mặt khác ở lớp 3 các em chưa được học khái niệm “Trạng ngữ chỉ nơi chốn” hoặc “Trạng ngữ chỉ thời gian” trong câu. Ở lớp 4- 5 trong câu hai bộ phận này được ngăn cách với bộ phận đứng sau trong câu bằng dấu phẩy.
Ví dụ:
* Dạng đơn giản
Điền dấu phẩy vào chỗ thích hợp trong các câu sau:
- Trên cành cây chim hót líu lo.
- Trong lớp các bạn đang học bài.
- Ngày mai lớp ta đi lao động.
* Dạng phức tạp
 Điền dấu phẩy vào chỗ thích hợp trong các câu sau:
- Trên cánh rừng mới trồng chim chóc lại bay về ríu rít.
- Xa xa trên cánh rừng mới trồng chim chóc lại bay về hót ríu rít.
- Kỳ nghỉ hè năm nay em được bố mẹ cho đi tham quan ở Nha Trang.
Ở 2 ví dụ trên thì dạng đơn giản học sinh làm bài tốt nhưng dạng phức tạp thì học sinh làm hay sai và thường sai ở chỗ: Không xác định đươc hết bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? hoặc bộ phận trả lời cho câu hỏi Khi nào?
VD: Ở câu a học sinh hay sai ở chỗ: Trên cánh rừng, mới trồng chim chóc lại bay về ríu rít.
 	HS xác định không hết bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu?
 	Ở câu a HS phải làm như thế này mới đúng: Trên cánh rừng mới trồng, chim chóc lại bay về ríu rít.
 	Vậy, để giúp học sinh làm tốt dạng bài tập này giáo viên cần đưa ra các bước sau:
Bước 1: Đọc nội dung bài tập, xác định yêu cầu bài tập. Đọc kỹ các câu văn hoặc đoan văn cho sẵn.
Bước 2: Xem các câu đó thuộc mẫu câu nào, xác định bộ trả lời cho câu hỏi Ai (con gì, cái gì)? bộ phận trả lời cho câu hỏi Là gì? Làm gì? Thế nào?
Bước 3: Bộ phận còn lại trả lời cho câu hỏi nào trong câu?
Bước 4: Dùng dấu phẩy để ngăn cách bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? bộ phận trả lời cho câu hỏi Khi nào? với bộ phận còn lại trong câu.
Bước 5: Đọc lại các câu văn, đoạn văn vừa điền.
Lưu ý: Bộ phận trả lời cho câu hỏi Khi nào? dùng để chỉ thời gian, bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? dùng để chỉ nơi chốn.
Trong đoạn văn có thể có những câu có bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? hoặc bộ phận trả lời cho câu hỏi Khi nào? đứng ở cuối câu thì ta không thể dùng dấu phẩy để ngăn cách chúng với bộ phận khác đứng trước trong câu.
Giáo viên có thể giải thích thêm cho học sinh năng khiếu hiểu: Bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? câu hỏi Khi nào? đứng ở đầu câu dùng để bổ sung thêm ý nghĩa cho “câu”; còn nếu bộ phận đó đứng sau thì bổ sung thêm ý nghĩa cho “từ” trong câu mà bộ phận bổ sung thêm ý nghĩa cho “từ” thì không thể dùng dấu phẩy để ngăn cách chúng với bộ phận khác trong câu. 
Ví dụ: - Hai bạn đang bơi giữa hồ.
 - Giữa hồ, hai bạn đang bơi. 
 Ở hai câu trên, câu thứ nhất, bộ phận “giữa hồ” bổ sung thêm ý nghĩa cho từ chỉ hoạt động “bơi” Câu thứ hai, bộ phận “giữa hồ” bổ sung thêm ý nghĩa cho câu và là bộ phận trả lời cho câu hỏi: Ở đâu?.
Tóm lại: Giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh biết bộ phận trả lời cho câu hỏi Khi nào? câu hỏi Ở đâu? phải được ngăn cách với bộ phận khác đứng sau nó bằng dấu phẩy (lên lớp 4- 5 ta gọi hai bộ phận trên là trạng ngữ chỉ nơi chốn và trạng nhữ chỉ thời gian, mà bộ phận trạng ngữ thì thường đứng đầu câu). 
 	Đối với dạng bài tập này, sau khi giáo viên khái quát cho học sinh các bước làm rồi thì giáo viên có thể đưa ra một công thức chung để các em dễ nhớ và nhớ được lâu hơn như sau: Ở đâu, ai ( con gì, cái gì)? là gì (làm gì, thế nào)?; Khi nào, ai (con gì, cái gì)? là gì (làm gì, thế nào)?(Phía sau bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? Khi nào? là các mẫu câu đã học).
Lưu ý: Trong câu có hai bộ phận cùng trả lời cho một câu hỏi Ở đâu? Khi nào trở lên thì ta phải dùng thêm dấu phẩy để ngăn cách chúng như đã nêu ở dạng thứ nhất.
Ví dụ: Em đặt dấu phẩy vào chỗ nào trong mỗi câu sau:
a. Ở nhà em thường giúp bà xâu kim.
b. Trong lớp Liên luôn chăm chủ nghe giảng.
c. Hai bên bờ sông những bãi ngô bắt đầu xanh tốt.
d. Trong lớp cô giáo đang giảng bài cho học sinh.
e. Ngày mai lớp 3B đi lao động trồng cây.
Để các em làm tốt bài tập trên, giáo viên cần hướng dẫn:
Bước 1: Giáo viên ghi đề lên bảng, một em đọc lại đề, xác định yêu cầu của đề bài.
Bước 2: Học sinh đọc 2 lần các câu văn đã cho (2 em đọc).
Bước 3: Giáo viên nêu các câu hỏi: 
+ Các câu trên thuộc mẫu câu nào các em đã học? 
HS: Câu a, b, c thuộc mẫu câu: Ai thế nào?
 	Câu d, e thuộc mẫu câu: Ai làm gì?
+ Hãy xác định bộ phận trả lời cho câu hỏi: Ai (con gì, cái gì)? bộ phận trả lời cho câu hỏi: Thế nào? Làm gì?
HS trả lời: 
 a. Ở nhà em /thường giúp bà xâu kim.
 Ai ? Làm gì ?
 b. Trong lớp Liên /luôn chăm chủ nghe giảng.
 Ai ? thế nào ?
 c. Hai bên bờ sông những bãi ngô / bắt đầu xanh tốt.
 Cái gì ? thế nào ?
 d. Trong lớp cô giáo /đang giảng bài cho học sinh.
 Ai ? làm gì ?
 e. Ngày mai lớp 3B / đi lao động trồng cây.
 Ai ? làm gì ?
 	- GV nêu câu hỏi chốt lại vấn đề:
+ Vậy những bộ phận câu đứng trước các bộ phận ta vừa xác định trong mỗi câu trên trả lời cho câu hỏi nào? (câu hỏi Ở đâu? Khi nào?)
+ Trong câu, bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? Khi nào? được ngăn cách với bộ phận đứng sau nó bởi dấu gì? (dấu phẩy).
Bước 4: Học sinh làm bài vào vở.
Bước 5: Đọc lại các câu vừa điền.
 	Sau khi nhận xét bài cho học sinh, giáo viên nên chốt: Khi gặp các bài tập dạng này các em nhớ: trong câu nếu có bộ phận trả lời cho câu hỏi Ở đâu? hoặc có bộ phận trả lời cho câu hỏi Khi nào? thì khi viết ta cần dùng dấu phẩy để ngăn cách chúng với bộ phận còn lại đứng sau nó trong câu và nhắc lại các bước làm bài như trên. Đặc biệt ta cần lưu ý khi viết văn để câu văn được đúng và hay. 
Dạng 3: Dùng dấu phẩy để ngăn cách bộ phận trả lời cho câu hỏi: Vì sao? Tại sao? Với bộ phận khác còn lại trong câu.
Bước 1: Đọc yêu cầu bài tập.
Bước 2: Đọc kỹ các câu văn, đoạn văn cho sẵn.
Bước 3: Xác định các câu đó thuộc mẫu câu nào đã học.
Bước 4: Trong câu, bộ phận nào trả lời cho câu hỏi Ai (con gì, cái gì)? bộ phận nào trả lời cho câu hỏi Là gì? Làm gì? Thế nào?
Bước 5: Bộ phận còn lại trong câu trả lời cho câu hỏi nào? 
Bước 6: Dùng dấu phẩy để ngăn cách bộ phận trả lời cho câu hỏi Vì sao? Tại sao? với bộ phận còn lại trong câu.
Lưu ý: Khi các em viết văn, nếu câu văn có bộ phận trả lời cho câu hỏi Vì sao? Tại sao? đứng sau trong câu thì ta không thể dùng dấu phẩy để ngăn cách chúng.
 Ví dụ: Cả lớp cười ồ lên vì câu thơ quá vô lý.
Không thể viết: Cả lớp cười ồ lên, vì câu thơ quá vô lý.
- Bộ phận trả lời cho câu hỏi Tại sao? Vì sao? đều được gọi chung là bộ phận chỉ nguyên nhân trong câu. Lên lớp trên gọi đây là bộ phận trạng ngữ chỉ nguyên nhân.
Ví dụ minh họa: Em đặt dấu phẩy vào những chỗ nào trong mỗi câu dưới đây?
a. Vì thương dân Chử Đồng Tử và công chúa đi khắp nơi dạy dân cách trồng lúa nuôi tằm dệt vải.
b. Vì nhớ lời mẹ dặn không được làm phiền người khác chị em Xô - phi đã về ngay.
c. Tại thiếu kinh nghiệm nôn nóng và coi thường đối thủ Quắm Đen đã bị thua.
d. Nhờ ham học ham hiểu biết và muốn đem hiểu biết của mình ra giúp đời Lê Quý Đôn đã trở thành nhà bác học lớn nhất của nước ta thời xưa.
Để làm tốt bài tập trên, giáo viên cần hướng dẫn:
Bước 1: Hai học sinh đọc yêu cầu bài tập.
Bước 2: Hai học sinh đọc lại 4 câu của bài tập.
Bước 3: Yêu cầu HS trả lời: Mỗi câu trên thuộc mẫu câu nào?
HS trả lời: 
Câu a: Thuộc mẫu câu: Ai làm gì?; Câu b: Thuộc mẫu câu: Ai làm gì? 
 Câu c: Thuộc mẫu câu: Ai thế nào?; Câu d: Thuộc mẫu câu: Ai thế nào?
Bước 4: Tìm bộ phận trả lời cho câu hỏi Ai (con gì, cái gì)? bộ phận trả lời cho câu hỏi Là gì? Làm gì? Thế nào? trong mỗi câu sau:
HS tìm và trả lời:
 a.Vì thương dân Chử Đồng Tử và công chúa/ đi khắp nơi dạy dân cách trồng 
 Ai làm gì
lúa nuôi tằm dệt vải.
 	 b. Vì nhớ lời mẹ dặn không được làm phiền người khác chị em Xô - phi /đã về ngay.	 Ai làm gì? 
 	c.Tại thiếu kinh nghiêm nôn nóng và coi thường đối thủ Quắm Đen /đã bị thua. 
 Ai? Thế nào? 
 	d. Nhờ ham học ham hiểu biết và muốn đem hiểu biết của mình ra giúp đời Lê Quý Đôn/ đã trở thành nhà bác học lớn nhất của nước ta thời xưa.
 Ai? Thế nào? 
 	Bước 5: Bộ phận còn lại trong các câu trên trả lời cho câu hỏi nào ta đã học ở lớp 2 ?
HS: Bộ phận còn lại trả lời cho câu hỏi Vì sao? Tại sao?
Bước 6: Dùng dấu phẩy để ngăn cách bộ phận trả lời cho câu hỏi Vì sao? Tại sao? với bộ phận khác còn lại đứng sau trong câu.
Lưu ý: GV: Ở câu c và câu d có mấy bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Tại sao?
HS: Câu c và câu d đều có 3 bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi đó.
GV: Vậy ở câu c và câu d ta cần dùng mấy dấu phẩy để ngăn cách chúng với bộ phận khác còn lại trong câu?
HS: Dùng 2 dấu phẩy để ngăn cách chúng.
GV: Ở câu a đặt dấu phẩy vào chỗ nào nữa?
HS: Dùng phẩy để ngăn cách các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Làm gì? Đó là:
a. Vì thương dân Chử Đồng Tử và công chúa đi khắp nơi dạy dân cách trồng lúa, nuôi tằm, dệt vải.
	GV: Như vậy khi gặp bài tập dạng tổng hợp như thế này chúng ta cần chú ý đọc và xác định chỗ đặt dấu phẩy trong câu cho thích hợp. Nếu không đọc kỹ ta sẽ làm không đầy đủ dẫn đến nội dung thông báo của câu không được chính xác.
+ Học sinh hoàn chỉnh bài tập
 	a.Vì thương dân, Chử Đồng Tử và công chúa đi khắp nơi dạy dân cách trồng lúa, nuôi tăm, dệt vải.
b. Vì nhớ lời mẹ dặn không được làm phiền người khác, chị em Xô - phi đã về ngay.
c. Tại thiếu kinh nghiệm, nôn nóng và coi thường đối thủ, Quắm Đen đã bị thua.
d. Nhờ ham học, ham hiểu biết và muốn đem hiểu biết của mình ra giúp đời, Lê Quý Đôn đã trở thành nhà bác học lớn nhất của nước ta thời xưa.
Sau khi làm bài tập này xong, giáo viên có thể nói với học sinh năng khiếu là: các bộ phận cùng trả lời cho câu hỏi Vì sao? Tại sao? Lên lớp 4 - 5 ta gọi chúng là bộ phận trạng ngữ chỉ nguyên nhân và bộ phận này thường đứng ở đầu câu. Đây là bộ phận phụ của câu. 
- Các từ: “vì”, “tại”, “nhờ” là những từ thường dùng để chỉ nguyên nhân của một sự việc, hành động nào đó.
Công thức chung cho dạng bài tập này là
Vì sao?, Ai (con gì, cái gì)? là gì (làm gì, thế nào)?
 	Tại sao?, Ai (con gì, cái gì)? là gì (làm gì, thế nào)?
 	Tóm lại, với 3 dạng bài tập trên, giáo viên đã giúp học sinh nhận dạng thành thạo khi gặp các bài tập dạng “Đặt dấu phẩy vào chỗ thích hợp trong câu văn, đoạn văn cho sẵn” và học sinh sẽ áp dụng chúng vào viết đoạn văn trong phân môn Tập làm văn được đúng và hay.
4. Tính mới của giải pháp
	 - Phù hợp với đối tượng, mục tiêu, yêu cầu của chương trình học. Học sinh bước đầu có ý thức về dạng bài tập “Đặt dấu phẩy vào chỗ thích hợp trong câu văn cho sẵn” ở phân môn Luyện từ và câu lớp 3.
 - Bản thân là một giáo viên trực tiếp giảng dạy nên