Sáng kiến kinh nghiệm Những vấn đề đổi mới chương trình thay sách lớp 8 - Môn âm nhạc

Sở giáo dục - đào tạo
phòng giáo dục huyện Tĩnh Gia
trường THCS Bình Minh
Sáng kiến kinh nghiệm
Những vấn đề đổi mới chương trình 
thay sách lớp 8 - Môn Âm nhạc
==============
Họ và tên: Lê Thị Chung
Đơn vị công tác: Trường THCS Bình Minh
Năm 2006
Trong chương trình tập huấn triển khai thực hiện thay sách giáo khoa lớp 4 đại trà môn Âm nhạc của Bộ Giáo dục - Đào tạo tháng 5/2004 và sau gần 4 tháng trực tiếp giảng dạy chương trình thay sách lớp 8 bản thân tôi thấy sách mới hiện hành có những ưu điểm ở các phân môn (Học hát, tập đọc nhạc, nhạc lý, âm nhạc thường thức) như sau:
A/I- Về học hát:
Trong phân môn học hát, sách giáo khoa mới có 10 bài.
Trong sách giáo khoa mới giữ lại 4 bài cũ:
1- Bạn ơi lắng nghe ( Dân ca BaNa)
2- Cò Lả ( Dân ca Bắc bộ)
3- Chim Sáo ( Dân Ca Khơ Me)
4- Thiếu nhi Thế giới liên hoan (Nhạc và lời: Lưu Hữu Phước)
Bổ sung thêm 6 bài mới:
1- Em yêu hoà bình (Nhạc và lời : Nguyễn đức Toàn)
2- Trên Ngựa ta phi nhanh (Nhạc và lời : Phong Nhã )
3- Khăn quàng thắm mãi vai em (Nhạc và lời : Ngô Ngọc Báu)
4- Chúc Mừng ( Nhạc Nga ; lời : Hoàng Lân)
5- Bàn tay mẹ (Nhạc và lời : Bùi Đình Thảo)
6- Chú voi con ở bản Đôn (Nhạc và lời: Phạm Tuyên)
Trong 10 bài hát này có 3 bài dân ca, 1 bài hát nước ngoài, 6 bài hát thiếu nhi Việt Nam.
II/- Về tập đọc nhạc:
Sách giáo khoa cũ có 8 bài, sách giáo khoa mới có 6 bài. Sách mới thay đổi toàn bộ các bài tập đọc nhạc, mỗi bài tập đọc nhạc trong sách mới đều chọn từ ca khúc có giai điệu hay.
Những yêu cầu về tập đọc cao độ, trường độ trong các bài tập đọc nhạc phù hợp với trình độ đa số học sinh sau khi đọc đúng giai điệu các em có thể tập hát lời ca.
III/- Về nhạc lý:
Các nội dung nhạc lý trong chương trình sách giáo khoa mới đã tinh giảm rất nhiều. Các nội dung không thiết thực và quá khó ở sách cũ đã được lược bỏ nội dung, còn lại đều được trình bày ngắn gọn, dễ hiểu, không đi sâu vào lý thuyết chuyên môn.
III/- Về âm nhạc thường thức:
Các nội dung âm nhạc thường thức trong sách giáo khoa mới phong phú, đa dạng. Phần giới thiệu tác giả, tác phẩm (đặc biệt là tác giả trong nước) được chú ý thích đáng. Các bài tập đọc thêm có nhiều nội dung nhằm mở rộng hiểu biết cho học sinh về các vấn đề âm nhạc và đời sống.
B/- Phương pháp giảng dạy:
1- Đối với phân môn học hát:
Trong những năm qua, việc dạy hát có thể xem là tương đối ổn định với một quy trình hợp lý như sau: Giới thiệu bài, hát mẫu, luyện thanh (khởi động giọng) dạy hát từng câu, tổng hợp cả bài hát luyện tập củng cố theo nhóm và cá nhân, tổ chức cho các em hoạt động và biểu diễn.
Đối với phương pháp dạy hát đã có những ưu điểm cụ thể như:
- Giới thiệu bài: Ngoài việc giới thiệu bài, tên tác giả, xuất xứ nội dung bài hát. Giáo viên có thể có một vài thông tin về tác giả, những tác phẩm của cùng tác giả hoặc những tác phẩm của tác giả khác có cùng đề tài với tác phẩm đã học. Nếu là dân ca có thông tin về vùng miền xuất xứ bài dân ca và giới thiệu thêm một vài bài dân ca khác của cùng địa phương hoặc cùng dân tộc. Giáo viên không chỉ nêu tên bài mà phải cho học sinh nghe qua giai điệu trích đoạn hoặc nghe cả bài.
- Hát mẫu: Giáo viên có thể tự trình bày bài hát hoặc cho học sinh nghe bài hát qua băng nhạc.
- Luyện thanh:
Nói đúng hơn, đây là công việc "Khởi động giọng" trước khi học hát, giáo viên cho học sinh luyện giọng theo đàn.
- Dạy hát hừng câu: Tiến hành lần lượt theo tổ, nhóm, cá nhân nhưng thỉnh thoảng giáo viên đàn toàn bộ giai điệu bài hát, yêu cầu học sinh lắng nghe, nhẩm theo học hát thầm trong đầu. Ngoài việc cho học sinh dùng nhạc xụ gõ đệm và biểu diễn bài hát hoặc hát kết hợp vận động cũng là một yêu cầu được quan tâm thích đáng.
Trong phân môn học hát đã có thêm những hình thức kết hợp vận động cũng là một yêu cầu được quan tâm thích đáng.
Trong phân môn học hát đã có thêm những hình thức kết hợp như trò chơi, đố vui, tập đặt lời mới, tập hát bè ... để giờ học hát thêm vui tươi, sinh động. Một số kiến thức mang tính liên môn hoặc thích hợp các nội dung của văn học, lịch sử, địa lý, mỹ thuật ... cũng có thể vận dụng vào phân môn học hát ở mức độ cho phép với "liều lượng" vừa phải.
2- Đối với phân môn Nhạc lý + tập đọc nhạc:
+ Với nhạc lý: Chương trình nhạc lý THCS chỉ dạy một số kiến thức sơ giản, chủ yếu về các ký hiệu ghi chép nhạc. Dạy các môn này yêu cầu các em công nhận, không cần phải lý giải sâu sắc. Giáo viên vận dụng phương pháp quy nạp bằng những câu hỏi gợi mở để học sinh tự tìm hiểu, khám phá kiến thức, sau đó mới đưa ra kết luận cho học sinh nghe những ví dụ cụ thể bằng tiếng đàn, tiếng hát của giáo viên trích từ tác phẩm sẽ làm cho giờ học nhịp nhàng. Học sinh hiểu các kiến thức nhạc lý trừu tượng một cách dễ dàng, cụ thể hơn.
+ Với tập đọc nhạc:
Không áp dụng nguyên xi cách dạy - học xướng âm ở trường đào tạo âm nhạc để dạy cho học sinh phổ thông. Giáo viên sử dụng nhạc cụ ở mức độ vừa đủ để dạy học sinh đọc nhạc nhưng tuyệt đối không dạy tập đọc nhạc theo cách dạy truyền khẩu - hát tên nốt nhạc.
Dạy tập đọc nhạc theo quy trình sau:
- Giới thiệu bài.
- Học sinh nhận xét bài tập đọc nhạc (Nhịp, cao độ, trường độ).
- Đọc gam tuỳ theo bài tập đọc nhạc (Đô trưởng, la thứ, đô 5 âm, la 5 âm)
- Học sinh đọc theo cao độ (hoặc nói trên nốt nhạc) của bài tập đọc nhà.
- Làm quen với âm hình tiết tấu chủ yếu của bài.
- Giáo viên đàn toàn bộ giai điệu bài tập đọc nhạc cho học sinh nghe, sau đó đàn từng mẩu ngắn chừng vài ba ô nhịp (theo các tiết nhạc) để học sinh đọc theo, cứ như vậy lần lượt đến hết bài. Trong khi giáo viên đọc, học sinh gõ phách theo. Cuối cùng ghép lời ca với giai điệu khi các em đã đọc nhạc tốt.
* Đối với phân môn âm nhạc thường thức:
Nội dung phân môn này gồm các vấn đề như: Giới thiệu một số tác giả, tác phẩm, một số nhạc cụ phương tây, nhạc cụ dân tộc phổ biến về dân ca Việt Nam, dân ca một số dân tộc ít người, một số thể loại bài hát về các sáng tác ca khúc cho thiếu nhi ...
Những nội dung đó chủ yếu nhằm thông tin, giúp học sinh có những hiểu biết về những vấn đề âm nhạc mang tính phổ thông, không yêu cầu kỹ năng thực hành như học hát hay tập đọc nhạc.
Dựa trên các bài viết trong sách giáo khoa và sự tham khảo mở rộng. Giáo viên chọn lọc kiến thức để diễn giảng hoặc cũng có thể đặt câu hỏi gợi mở để học sinh tự tìm hiểu nội dung. Phương pháp quan trọng cần chủ ý trong âm nhạc thường thức là giáo viên phải cho học sinh nghe nhạc - nghe tác phẩm. Học sinh được tham gia bình luận tác phẩm và phát biểu cảm nhận nhằm phát huy tính tích cực của người học.
Giáo viên không nên diễn giảng bài: Với quá nhiều thông tin và học sinh không được nghe âm nhạc qua những ví dụ cụ thể. Trang ảnh, hình vẽ, băng tiếng, băng hình là những phương tiện hỗ trợ rất đặc lực để phân môn Âm nhạc thường thức phát huy thế mạnh về giáo dục thẩm mỹ âm nhạc và khắc sâu những kiến thức giáo viên muốn truyền đạt tới các em một cách hấp dẫn. Chống dạy chạy, chống thuyết giảng một chiều chính là định hướng đổi mới dạy học ở phân môn âm nhạc thường thức.
C- Những đề nghị:
Do đặc thù bộ môn Âm nhạc, để nâng cao chất lượng dạy và học. đồng thời không làm ảnh hưởng đến các môn học khác trong nhà trường. Bản thân tôi mong muốn có một phòng học riêng cho bộ môn, những tranh ảnh, hình vẽ phục vụ cho môn học.