Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy - học phân môn vẽ theo mẫu trong môn Mỹ thuật ở tiểu học

PHÒNG GD&ĐT HUYỆN LỤC YÊN
TRƯỜNG TH VÀ THCS MƯỜNG LAI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ GIẢI PHÁP
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY- HỌC PHÂN MÔN VẼ THEO MẪU 
TRONG MÔN MỸ THUẬT Ở TIỂU HỌC
Họ và tên: Đinh Văn Nghĩa
Chức vụ: Giáo Viên
Tổ chuyên môn:
Trường TH và THCS Mường Lai
Mường Lai,ngày 14 tháng 10 năm 2016
MỘT SỐ GIẢI PHÁP
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY- HỌC PHÂN MÔN VẼ THEO MẪU TRONG MÔN MỸ THUẬT Ở THCS
A- ĐẶT VẤN ĐỀ
I- LÝ DO CHỌN SÁNG KIẾN
Để đáp ứng yêu cầu đổi mới nền giáo dục nước nhà, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Môn Mỹ thuật đã chính thức đưa vào giảng dạy trong trường phổ thông, là một trong 9 môn học bắt buộc ở trường THCS. Mục tiêu của môn mỹ thuật trong trường THCS là: 
- Lấy giáo dục thẩm mỹ cho học sinh làm nhiệm vụ chủ yếu.
- Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ đẳng ban đầu về mỹ thuật.
- Hình thành và củng cố các kỹ năng đơn giản cần thiết để các em hoàn thành các bài tập của chương trình.
- Giúp các em có được những cơ sở ban đầu để cảm nhận cái đẹp trong cuộc sống, tự nhiên. Bước đầu hiểu cái đẹp và tạo ra cái đẹp theo khả năng và cảm nhận riêng của chính mình, vận dụng cái đẹp vào học tập sinh hoạt hàng ngày.
- Giúp các em học tốt các môn học khác, tích cực tham gia vào các hoạt động mĩ thuật trong và ngoài nhà trường.
Vẽ theo mẫu là một trong năm phân môn của môn mỹ thuật thể hiện rõ mục tiêu trên. Nhưng để có 1 tiết dạy Vẽ theo mẫu tốt thì quả thật là khó vì đây là môn nghệ thuật mà cái đẹp trong nghệ thuật lại rất đa dạng và trừu tượng. Để góp phần khắc phục khó khăn, nâng cao chất lượng dạy- học môn học, tôi đã chọn đề tài này để nghiên cứu.
 Phạm vi đề tài :
- Đề tài chỉ giới hạn trong phạm vi phân môn Vẽ theo mẫu (Một trong năm phân môn của môn mỹ thuật ở THCS).
- Đề tài không đi sâu nghiên cứu về lý luận mà chỉ nêu lên vài nét về tình hình thực tế và một số giải pháp cơ bản cần thiết khi dạy phân môn này.
- Đối tượng nghiên cứu là giáo viên và học sinh THCS thuộc phạm vi Trường 
 Nhiệm vụ của đề tài:
 - Giúp giáo viên củng cố, nắm vững các nội dung, yêu cầu cơ bản cần đạt và phương pháp dạy- học phân môn Vẽ theo mẫu.
 - Đưa ra một số giải pháp nhằm góp phần khắc phục khó khăn trong điều kiện thực tế ở địa phương và nâng cao chất lượng dạy- học các bài Vẽ theo mẫu trong chương trình mỹ thuật ở THCS.
- Góp thêm ý kiến để mọi người cùng tham khảo.
 Phương pháp quan sát điều tra:
- Tiến hành khoả sát một số tiết dạy Vẽ theo mẫu ở một số lớp 
- Nắm bắt tình hình thông qua hội thảo chuyên đề thay sách các cấp.
- Điều tra thực trạng về mức độ nhận thức thẩm mỹ của học sinh tiểu học ở một số trong trường.
 Phương pháp đàm thoại, vấn đáp:
- Trao đổi với học sinh ở các lớp xem các em gặp khó khăn gì, thiếu gì và các em cần những gì?
- Đặt câu hỏi để kiểm tra mức độ nhận thức thẩm mỹ và hứng thú học tập của học sinh qua môn học.
 Phương pháp trắc nghiệm:
- Thực hiện áp dụng các phương pháp dạy học khác nhau để dạy thí điểm một số lớp.
- Khảo sát chất lượng học sinh sau tiết dạy. 
II. Thời gian và thực hiện triển khai sáng kiến kinh nghiệm
Từ 1 tháng 10 năm 2016 đến tháng 5 năm 1017
B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ NỘI DUNG CỦA SKKN
I- TÌNH HÌNH THỰC TRẠNG
1) ưu điểm:
- Được Đảng, Nhà nước, các ngành, các cấp quan tâm sâu sắc, chăm lo đời sống tinh thần , vật chất cho đội ngũ giáo viên. 
- Phụ huynh học sinh quan tâm nhiều hơn
- Điều kiện phương tiện dạy học đã được nâng lên rõ rệt ( như đồ dùng trực quan, các loại sách tham khảo, sách giáo khoa, sách giáo viên, vở tập vẽ, bút chì, bút màu phục vụ cho giáo viên và học sinh).
- Học sinh yêu thích môn học.
2) Tồn tại:
Đây là phân môn thể hiện rõ mục tiêu của môn học ở trường phổ thông nhưng được coi là phân môn khó, Giáo viên thường rất "ngại" khi gặp phải các tiết dạy của phân môn này. Tỷ lệ kết quả tiết dạy ở phân môn này thường không cao vì nhiều lý do mà lý do chính là :
- Vốn kiến thức hiểu biết về mỹ thuật, khả năng cảm thụ cái đẹp, phân tích cái đẹp trong các tác phẩm mỹ thuật của giáo viên còn nhiều hạn chế. 
- Đồ dùng dạy- học (các loại tranh, ảnh, mẫu vẽ), phương tiện phục vụ dạy- học ở môn học này tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn quá ít, HS còn thiếu sách, vở, bút vẽ quá nhiều .
- Điều kiện đời sống ở vùng sâu, vùng xa còn thấp, học sinh ít có điều kiện được tiếp xúc với các tác phẩm, các loại hình nghệ thuật , khả năng cảm thụ và nhận xét cái đẹp trong tác phẩm mỹ thuật ở học sinh còn rất hạn chế. HS nhút nhát, chưa mạnh dạn trước tập thể, vì vậy việc phát huy tính tích cực suy nghĩ tìm tòi ở học sinh rất khó khăn. Giáo viên còn giảng giải thuyết trình nhiều, từ đó càng làm cho học sinh nhàm chán.
- Tâm lý học sinh thích được thực hành (vẽ) hơn là phải ngồi suy nghĩ, tìm hiểu hoặc nghe giáo viên giảng giải phân tích cái đẹp trong các tác phẩm mỹ thuật.
Vì những lý do nêu trên nên mỗi khi dạy các bài Vẽ theo mẫu, giáo viên thường cứng nhắc, rập khuôn. Với vài ba câu hỏi khô khan ngắn gọn, thậm chí có trường hợp giáo viên giới thiệu qua loa trong vòng ít phút rồi ra bài tập cho học sinh thực hành. Đây là phương pháp dạy học kém hiệu quả, không còn phù hợp và không đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục.
 	Để khắc phục khó khăn và tồn tại nêu trên tôi xin đưa ra một số giải pháp sau
II- MỘT SỐ GIẢI PHÁP CẦN QUAN TÂM:
1) Chuẩn bị nội dung bài dạy:
Bất cứ một bài dạy nào, tiết dạy nào cũng đều phải chuẩn bị bài dạy đó là lẽ đương nhiên, song điều tôi muốn nói ở đây là chuẩn bị như thế nào để có hiệu quả tốt nhất. Vẽ theo mẫu là tìm hiểu và cảm thụ cái đẹp mà tìm hiểu, cảm thụ cái đẹp thì phải có sự quan sát, so sánh, tìm ra đặc điểm của mẫu .... mới có thể cảm thụ được vì vậy:
- Giáo viên phải nghiên cứu kỹ nội dung bài, quan sát kỹ mẫu, tìm cách bày mẫu sao cho đẹp học sinh dễ quan sat, dễ vẽ, từng lớp để từ đó đề ra các mục tiêu cần đạt được và chuẩn bị hệ thống câu hỏi sao cho: vừa sức, có trọng tâm, sát nội dung, ngắn gọn , dễ hiểu , dễ trả lời nhưng cũng không quá vụn vặt. Lưu ý tránh đưa ra câu hỏi quá khó đối với học sinh. Trường hợp câu hỏi khó cần phải có các câu hỏi phụ gợi ý cụ thể để học sinh dễ hiểu, dễ trả lời hơn.
 - Để tiết dạy đạt được các yêu cầu về nội dung, GV cần xây dựng hệ thống câu hỏi tập trung khai thác các vấn đề cụ thể là:
+ Tên mẫu?
+ Gồm những mẫu nào ?
+ Bố cục (cách sắp xếp mẫu ra sao) ?
+ Màu sắc (các màu có ở như thế nào) ?
+ Chất liệu (Mẫu được thể hiện bằng chất liệu gì ?)
+ Cảm nhận riêng về mẫu vẽ (thích, không thích, vì sao ?)
* GV cần phải:
- Khai thác triệt để bộ thiết bị dạy- học MT đã có ở nhà trường ( Có thể sử dụng tranh ảnh của các khối lớp khác nhau để dạy nếu thấy nội dung phù hợp )
- Phát động HS và có thể nhờ cả giáo viên trong trường sưu tầm mẫu để giảng dạy. Sau khi dạy cần lưu giữ lại để phục vụ dạy- học lâu dài, cứ như thế dần dần sẽ có một bộ mẫu phong phú.
- Khai thác triệt để tranh ảnh trong sách giáo khoa. Trường hợp ở những lớp HS có ít SGK, VTV giáo viên nên phát huy phương pháp dạy -học tích cực , tổ chức cho HS học tập và thảo luận theo nhóm (Tùy theo số lượng SGK,VTV trong lớp để tổ chức nhóm lớn hoặc nhóm nhỏ ). Như vậy tất cả học sinh đều được tham gia hoạt động học tập.
- Sưu tập các bài vẽ của HS , tranh thiếu nhi để làm tập tranh tham khảo hoặc có thể dùng để thay thế tranh thiếu nhi ở SGK,VTV .(nếu không có SGK,VTV)
3/ Chuẩn bị phương pháp dạy học:
	Dạy-học vẽ theo mẫu là dạy HS tìm hiểu, cảm thụ và phân tích đặc điểm của mẫu tìm ra cái đẹp thì rất đa dạng và trừu tượng, không theo một công thức hay khuôn mẫu nhất định nào cả . Để cảm thụ được cái đẹp thì phải có cảm hứng, yêu thích. Vì vậy giáo viên phải: 
- Lựa chọn và phối hợp linh hoạt các phương pháp dạy học truyền thống với các phương pháp dạy học mới như: phương pháp trực quan, phương pháp vấn đáp, phương pháp gợi mở, phương pháp so sánh, thuyết trình, đàm thoại, phân tích , tổng hợp, vv 
- Lựa chọn các hình thức tổ chức hoạt động học tập như: Tổ chức hoạt động theo nhóm, hoạt động cá nhân, gợi ý nêu vấn đề,hoặc trả lời trắc nghiệm).Nhằm phát huy tối đa tính tích cực ,tự giác, tìm tòi, chủ động sáng tạo của HS.
- Giáo viên cần phải nhẹ nhàng, mềm dẻo, luôn quan tâm, gần gũi với HS, ân cần chỉ bảo và thường xuyên động viên khích lệ các em. Cần tạo cho các em một bầu không khí học tập thoải mái, một sân chơi bổ ích, bằng nhiều hình thức để tất cả các đối tượng học sinh đều được tham gia và tích cực tham gia hoạt động học tập dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của giáo viên, giúp các em tự tin và mạnh dạn hơn thể hiện ý tưởng của mình.
* Lưu ý : Khi tổ chức các hoạt động nhóm, trò chơi,... giáo viên phải có phương pháp tổ chức khoa học chặt chẽ để tránh tình trạng một số học sinh lợi dụng hoạt động tập thể mà chơi đùa tự do làm lộn xộn lớp học và gây ảnh hưởng tới các lớp khác.
- Cuối tiết học giáo viên phải dành thời gian để tóm tắt, nhấn mạnh các nội dung chính, trọng tâm của bài và liên hệ thực tiễn để giáo dục HS.
- Giáo viên cùng học sinh phát hiện, động viên khen ngợi các cá nhân, các tổ, nhóm tích cực học tập, có nhiều ý kiến đóng góp xây dựng bài, đồng thời nhắc nhở một số học sinh chưa tích cực, chưa chú ý học tập (nếu có).
- Ra bài tập, dặn dò học sinh chuẩn bị cho bài học sau.
III- KẾT QUẢ CỦA VIỆC ÁP DỤNG GIẢI PHÁP DẠY HỌC TRÊN:	
- Trong năm học qua tôi đã tiến hành thử nghiệm 2 lớp, tại cùng một thời điểm, cùng một bài dạy của một khối lớp, một lớp tôi áp dụng phương pháp dạy học truyền thống, giáo viên không có đồ dùng trực quan. (Như đã nêu ở phần I, Tình hình thực trạng) và một lớp tôi áp dụng phương pháp dạy học tích cực (như đã nêu ở phần II, những giải pháp cần quan tâm ).
Sau khi khảo sát kết quả cho thấy ở lớp được áp dụng phương pháp dạy học tích cực đã vượt trội so với lớp kia.
Kết quả đạt được
Lớp áp dụng PP dạy-học truyền thống
Lớp được áp dungPP dạy-hoc tích cực
Hoàn thành (A)
90%
100%
Trong đó hoàn thành tốt (A+)
10%
20%
Ngoài kết quả tăng đáng kể ở trên, lớp học còn có không khí học tập sôi nổi hơn, HS ham thích môn học và hoạt động tích cực hơn, tiết dạy sinh động, nhẹ nhàng thoải mái. Còn ở lớp thiếu đồ dùng trực quan, ít áp dụng phương pháp dạy học tích cực thì ngược lại, giờ học khô khan cứng nhắc, HS nhàm chán, không hứng thú học tập, giáo viên phải hoạt động nhiều, không khí tiết học trầm, học sinh ít tập trung.
IV- BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Để có được một tiết dạy tốt là rất khó, có được một tiết dạy vẽ theo mẫu tốt lại càng khó hơn.
Theo tôi để khắc phục khó khăn thiếu thốn, nâng cao chất lượng dạy học môn Mỹ thuật nói chung, phân môn vẽ theo mẫu nói riêng thì giáo viên phải:
1. Phải nghiên cứu kỹ nội dung bài dạy và các tài liệu có liên quan, xem xét đối tượng HS cụ thể và tình hình điều kiện thực tế cho phép để đề ra mức độ yêu cầu về nội dung, kiến thức. Chuẩn bị hệ thống câu hỏi sát với nội dung và phù hợp với đối tượng HS trước khi lên lớp. 
2. Chuẩn bị đồ dùng dạy học: Phải bằng mọi cách hoặc mua sắm, hoặc vận động GV và HS sưu tầm , hoặc tổ chức vận động HS dùng chung sách vở để tất cả các em có đồ dùng học tập. Tùy theo tình hình, điều kiện thực tế cho phép để linh hoạt sử dụng các đồ dùng đã có hoặc đã chuẩn bị được mà có nội dung tương tự, không cứng nhắc rập khuôn.
3. Lựa chọn và vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học, đặc biệt chú ý phát huy các phương pháp dạy học tích như: PP trực quan, PP vấn đáp, gợi mở, vvLấy khuyến khích động viên , khen ngợi HS là chủ yếu. 
4. Năng động, sáng tạo, linh hoạt, nhiệt tình và tâm huyết với nghề, với học sinh. Luôn luôn có ý thức trách nhiệm và trau dồi chuyên môn.
Đây là những yếu tố quyết định chất lượng giờ học nên không thể bỏ qua hay xem nhẹ được. Giáo viên chuẩn bị càng chu đáo, kỹ lưỡng thì chất lượng tiết dạy càng cao và ngược lại. 
C- KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Để thực hiện tốt việc đổi mới nội dung chương trình SGK và phương pháp dạy- học, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, dạy- học vẽ theo mẫu nói riêng theo tinh thần chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và Bộ GD. Giáo viên cần phải thực hiện tốt cả 4 nội dung như đã nêu ở bài học kinh nghiệm nói trên. Tuy nhiên để làm được điều đó không phải là dễ, nhưng đây cũng là nhiệm vụ yêu cầu bắt buộc. Vì vậy đòi hỏi GV phải thực sự có trách nhiệm cao, chịu khó, nhiệt tình, tâm huyết say mê với nghề và yêu mến học sinh. Nếu thực hiện được như vậy thì chắc chắn chúng ta sẽ có không những chỉ một mà là nhiều tiết dạy tốt, chất lượng dạy – học môn Mĩ thuật nói chung, phân môn vẽ theo mẫu ở tiểu học nói riêng sẽ được nâng cao.
Một thực tế là điều kiện và phương tiện dạy - học ở các địa phương vùng sâu, vùng xa còn cực kỳ khó khăn, rất cần chính sách hỗ trợ của Đảng và Nhà nước. Vì vậy thông qua đề tài ngắn gọn này tôi mong các ngành , các cấp lãnh đạo có sự quan tâm hơn nữa, hỗ trợ thêm về trang thiết bị, phương tiện dạy – học và đội ngũ giáo viên . Trên đây là những suy nghĩ và thể nghiệm bước đầu của tôi rút ra từ thực tế trong quá trình dạy học .Tuy chưa hẳn đã phải là giải pháp hay nhưng tôi cũng mạnh dạn nêu ra mong các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp tham khảo góp ý kiến xây dựng thêm ./.
 NGƯỜI VIẾT
 Đinh Văn Nghĩa