Sáng kiến kinh nghiệm Giúp học sinh yêu thích học môn lịch sử lớp 5

KINH NGHIỆM GIÚP HỌC SINH YÊU THÍCH HỌC MÔN
 LỊCH SỬ LỚP 5
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Mục tiêu môn Lịch sử lớp 5 được dạy ở trường Tiểu học nhằm cung cấp cho HS một số kiến thức cơ bản, thiết thực về: các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu ở các giai đoạn phát triển của lịch sử Việt Nam từ năm 1858 tới nay.
Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh các kĩ năng: Quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư liệu lịch sử từ các nguồn khác nhau. Nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học tập và chọn thông tin để giải đáp. Phân tích, so sánh, đánh giá các sự vật, sự kiện, hiện tượng lịch sử. Vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống.
Góp phần bồi dưỡng và phát triển ở HS những thái độ và thói quen: Ham học hỏi, ham hiểu biết thế giới xung quanh. Yêu thiên nhiên, con người, đất nước. Có ý thức và hành động bảo vệ thiên nhiên và các di sản văn hoá. 
Học sử không phải để nhồi nhét vào trí nhớ một cách vô cảm những sự kiện, con số, ngày tháng, mà học sử để sống và rung động với sự kiện lịch sử. Học sử để rút ra những bài học về nhân văn, về lòng yêu nước, theo phương châm học để hiểu và hành như câu nói của Bác:
“Dân ta phải biết sử ta 
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”.
Dạy Lịch sử có vai trò quan trọng như vậy nhưng rất tiếc, thực tế hiện nay một số không ít giáo viên vẫn còn coi nhẹ, chưa dành những quan tâm xứng đáng cho tiết dạy, một số học sinh không có hứng thú khi học môn này dẫn đến chất lượng giờ Lịch Sử còn hạn chế.
Với mong muốn được góp phần nhỏ bé của mình vào việc phát triển nhân cách cho các em học sinh, đồng thời nâng cao năng lực sư phạm của bản thân, tôi đã mạnh dạn chọn môn Lịch sử để nghiên cứu. Đó cũng chính là lý do tôi chọn đề tài: “Kinh nghiệm giúp học sinh yêu thích học môn Lịch sử lớp 5 ”.
II. THỰC TRẠNG
Chương trình lịch sử lớp 5 tập trung cung cấp cho các em về một số sự kiện, hiện tượng lịch sử và một số nhân vật lịch sử theo từng mốc giai đoạn thời gian : 1858- 1945: Hơn 80 năm chống thực dân Pháp; 1945- 1954: Bảo vệ chính quyền non trẻ, trường kì kháng chiến chống Pháp; 1954- 1975: Xây dựng Chủ nghĩa xã hội miền Bắc, đấu tranh thống nhất đất nước; 1975- nay: Xây dựng chủ nghĩa xã hội trong cả nước.
1 . Thuận lợi
 - Hiện nay đã có nhiều nguồn thông tin, sách báo để GV tham khảo, nghiên cứu, tự học để nâng cao tay nghề. Nội dung chương trình đã được lựa chọn biên soạn phù hợp với HS lớp Năm giúp các em dễ dàng tiếp cận và ham thích môn Lịch sử.
 - Luôn được sự quan tâm của các cấp và nhà trường, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho GV và HS về cơ sở vật chất. Đồ dùng dạy học cũng được trang bị tương đối đầy đủ.
- Luôn được sự ủng hộ giúp đỡ của đồng nghiệp, nhất là anh chị em trong khối Năm. 
 - Bản thân đã dạy lớp Năm nhiều năm cũng có chút ít kinh nghiệm trong giảng dạy.
- Học sinh đã có ý thức học tập, ham học hỏi, chuyên cần.
2. Khó khăn
Tuổi trẻ bây giờ được sinh ra và lớn lên trong thời bình, dường như các em chưa quan tâm nhiều đến lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của cha ông ta. Các em chưa biết quan tâm nhiều đến việc tìm tòi, nghiên cứu nguồn sử liệu về lịch sử. Ở học sinh Tiểu học các em chỉ dành nhiều thời gian, tâm sức cho môn Toán và môn Tiếng Việt. Vậy làm thế nào để nâng cao chất lượng của môn Lịch sử? Đó là nỗi lo âu, trăn trở của mỗi chúng ta khi giảng dạy môn học này.
3. Số liệu thống kê
 	- Thực trạng cho thấy, đầu năm học khi tôi nhận lớp, chỉ có hơn một nửa học sinh (khoảng hơn 50 % học sinh) hứng thú thích học môn Lịch sử .
- Trước khi thực hiện đề tài này, trong lớp có:
+ 18/33 HS yêu thích hứng thú học môn Lịch sử ( 54,5% )
+ 9/33 HS học chỉ vì yêu cầu của thầy cô( 27,3%)
+ 6/33 HS không thích học môn Lịch sử (18,2%)
III. NHỮNG GIẢI PHÁP TIẾN HÀNH
1. Đối với giáo viên 
Trước hết tôi xác định muốn giúp các em yêu thích học môn Lịch sử thì giáo viên phải là người yêu thích sử, phải tự trang bị cho mình thật nhiều kiến thức về lịch sử. Bởi vậy tôi luôn nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, nắm vững các kiến thức mục tiêu cơ bản cần truyền đạt, đảm bảo một hệ thống kiến thức liên tục, có sự liên hệ liền mạch: các thời kì- các sự kiện tiêu biểu- các nhân vật lịch sử tiêu biểu.
Ngoài ra, tôi còn luôn yêu cầu học sinh phối hợp giữa lý thuyết và thực hành. Trong dạy học môn học này, tôi sử dụng kết hợp linh hoạt các phương pháp và các hình thức dạy học, trong đó chú trọng phát huy năng lực chủ động sáng tạo nơi các em. 
 Ví dụ : Ở bài “Quyết chí ra đi tìm đường cứu nước”, nội dung của bài học này khá gần gũi với các em, tôi giao nhiệm vụ cho các em sưu tầm tư liệu về tiểu sử của Bác, trao đổi trình bày trong nhóm và trước lớp. Đây chính là cách giúp học sinh chủ động tiếp cận kiến thức thông qua sự dẫn dắt của giáo viên. 
Khi tiến hành hoạt động dạy học, tôi còn dựa trên trình độ thực tế của lớp mà lựa chọn phương pháp, hình thức phù hợp nhất. Trong mỗi bài dạy, tôi luôn xây dựng một hệ thống câu hỏi đi từ dễ đến khó. Qua đó, giúp tôi lựa chọn phương pháp đàm thoại - vấn đáp hay thảo luận nhóm, trao đổi theo hình thức cá nhân, nhóm 2 hay nhóm 4để giải quyết những vấn đề được đặt ra. Việc linh hoạt tổ chức đối tượng học sinh hoạt động theo nhóm cũng được tôi quan tâm, tôi luôn tránh áp đặt cố định số lượng hoặc trình độ học sinh hay để học sinh quá đông trong một nhóm.
Ví dụ : Nếu giải quyết chung một đề tài khó, tôi có sự đan xen về trình độ học sinh trong cùng một nhóm để các em hỗ trợ cho nhau. Nhưng cũng có lúc, tôi tạo điều kiện cho các em học sinh còn chậm, còn nhiều hạn chế cùng làm việc với nhau theo nhóm và dành riêng cho các em một đề tài dễ hơn . Đây cũng là lúc tôi phát huy vai trò của mình “Dạy học phân hóa đối tượng học sinh.” 
Bên cạnh đó, tôi cũng chú trọng rèn kĩ năng, tạo cơ hội cho các em cùng tham gia vào quá trình tìm hiểu, hình thành kiến thức thông qua các nhiệm vụ như: tổ chức thảo luận, phân tích vấn đề, sắm vai tái hiện lại sự việc đã diễn ra, thu thập tư liệu và trình bày những hiểu biết của mình qua trò chơi lớp học nhằm tạo sự hứng thú, phát huy tính tích cực vốn có ở học sinh. 
 	Ví dụ : Sau khi học sinh thảo luận câu hỏi sau: “Cho biết nguyên nhân dành thắng lợi trong chiến dịch Điện Biên Phủ?” Các nhóm sẽ tham gia trả lời qua hình thức trò chơi “Rung chuông vàng”, cá nhân nhóm trả lời đúng sẽ được rung chuông chúc mừng.
Khi phải truyền đạt tường thuật lại một vấn đề lịch sử, tôi luôn chú ý cách diễn đạt, giọng kể sao cho phù hợp, hấp dẫn, thu hút sự chú ý của học sinh, lồng giáo dục ý nghĩa lịch sử, khơi gợi niềm tự hào về truyền thống đấu tranh của dân tộc.
 Ví dụ: Khi giới thiệu về nhân vật lịch sử, cụ thể là tấm gương chiến đấu của anh Phan Đình Giót, anh Tô Vĩnh Diện tôi thể hiện giọng chậm rãi, sâu lắng, nhấn giọng khi nhắc đến tình huống hy sinh anh dũng của các anh. Đối với sự kiện lịch sử, tôi lại trình bày với giọng nói rõ ràng, mang tính chất tường thuật, lưu ý những mốc thời gian gắn với sự kiện diễn ra tại địa điểm nào, kết hợp phương tiện trực quan để làm rõ ý cần minh họa .
 Trong từng tiết dạy tôi thường dành ít phút thời gian để có những cuộc trao đổi nhỏ với các em, từ đó sẽ giúp bản thân định hướng thêm trong bài dạy của mình.
Ví dụ: Sau mỗi tiết tôi thường đặt ra các câu hỏi dạng như: Sau bài học hôm nay, em có suy nghĩ gì? Bài học hôm nay, em tâm đắc nhất điều gì? Ý kiến của em về vấn đề này như thế nào? 
Ngoài ra, tôi luôn quan tâm phát huy vai trò chủ động trong hoạt động học của học sinh qua việc yêu cầu các em sưu tầm những tư liệu, thu thập thông tin từ những người thân, bạn bè, môi trường sống quanh các em, mạnh dạn trao đổi, nêu ý kiến thắc mắc, tham gia các hoạt động ngoại khoá “Về nguồn”, bởi đây là những minh chứng thiết thực nhất cho những bài lịch sử mà các em đã học.
Khai thác môi trường học tập: 
Môi trường học tập của các em đối với môn lịch sử quả thật là rộng lớn, nơi các em ở, vui chơi học tập: một cái tên đường, một áp phích tuyên truyền, một di vật, một địa danh lịch sử cũng đủ làm gợi trí tò mò của các em. Chính vì vậy các em cần có thói quen quan sát cuộc sống xung quanh mình. Vì đây là nguồn tư liệu vô cùng quý giá không chỉ đối với môn Lịch sử nói riêng, mà của tất cả các môn học khác. Bởi vậy, tôi luôn giúp các em hình thành thói quen sưu tầm tư liệu lịch sử thông qua việc giao nhiệm vụ cụ thể, phù hợp qua từng tiết dạy, chủ điểm tháng, tuần.
 	Ví dụ : Tìm hiểu di tích lịch sử ở địa phương em ở: Vì sao con đường này lại có tên là Phan Bội Châu? Em biết gì về Phan Bội Châu?
+ Lớp học: Xây dựng lớp học thân thiện là điều cần thiết và trong đó tôi không thể bỏ qua mảng lịch sử. Những bài văn, hình ảnh, một câu chuyện nhân vật lịch sử do chính các em sưu tầm, viết ra sẽ góp phần làm cho tâm hồn các em phong phú, và có tác động đến tất cả bạn bè xung quanh. Tại góc học tập của lớp tôi luôn dành một phần nhỏ để các em trưng bày những tư liệu lịch sử mà các em đã sưu tầm được.
 + Trường học: Việc tổ chức các hoạt động tham quan, dã ngoại, các buổi lễ kỉ niệm thông qua nhiều hình thức như : hội thi, trò chơi, làm bảng tin, tranh vẽ... có chọn lọc cũng sẽ giúp các em khắc họa được những nét tiêu biểu về một số sự kiện, nhận vật lịch sử một cách tự nhiên và nhẹ nhàng. Trong các buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp tôi luôn cùng đồng nghiệp chuẩn bị chu đáo nội dung và trong những nội dung ấy không thể thiếu được nội dung tìm hiểu về các nhân vật hay sự kiện lịch sử.
	+ Gia đình : Gia đình là tế bào của xã hội, là môi trường quan trọng tác động đến việc hình thành nhân cách cho các em. Nét đẹp truyền thống của gia đình Việt Nam vẫn giữ được đó là nhiều thế hệ cùng sống chung trong một nhà: Ông, bà- cha, mẹ- con- cháu, cho nên đây cũng luôn là một môi trường học tập gần gũi với các em, những câu chuyện lịch sử sống động từ kinh nghiệm và vốn sống hiểu biết của người thân luôn được các em lắng nghe bằng cả sự háo hức và tin tưởng. Chính vì vậy tôi luôn tạo điều kiện cho học sinh khai thác môi trường học tập này nếu các em chưa có cơ hội.
Ví dụ: Em hãy về tìm hiểu câu hỏi sau: Tại sao gọi chiến thắng 12 ngày đêm cuối năm 1972 ở Hà Nội và các thành phố khác ở miền Bắc là “Chiến thắng Điện Biên Phủ trên không”? Bến Nhà Rồng được xây dựng từ năm nào? Vì sao lại được đặt tên là Bến Nhà Rồng?. Qua những yêu cầu dạng như vậy sẽ kích thích các em tìm hiểu từ chính những người thân trong gia đình.
Tuy nhiên qua việc trao đổi, cùng trò chuyện giải đáp những thắc mắc của các em trong các tiết học lịch sử trên lớp, đôi khi tôi cũng bắt gặp những suy nghĩ lệch lạc không đúng về một sự kiện, nhân vật lịch sử mà người lớn vô tình truyền đạt cho các em. Đây quả là điều không tốt trong việc giáo dục trẻ trở thành công dân của đất nước mình đang sống trong những lúc như vậy tôi luôn nhìn nhận vấn đề một cách khách quan nhất, không cường điệu vấn đề và luôn có sự chọn lọc khi nói chuyện với các em. Bởi tâm hồn các em như tờ giấy trắng, chưa đủ để đánh giá, nhìn nhận những điều mà chúng ta đôi khi còn phải đang bàn cãi, suy ngẫm. Tôi luôn suy nghĩ, chuẩn bị thật kĩ trước khi làm, khi nói một vấn đề có liên quan đến lịch sử.
3.Khai thác phương tiện dạy học:
Tất cả những hình ảnh, lược đồ, sơ đồ, đoạn phim tư liệu làm phương tiện trực quan tôi chuẩn bị đều phải đạt yêu cầu phải rõ ràng, chính xác và làm nổi bật được nội dung bài dạy, nội dung tìm hiểu. Ngoài ra với thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay, tôi còn sử dụng công nghệ thông tin trong quá trình chuẩn bị cũng như tổ chức dạy học như: tìm tư liệu lịch sử qua mạng Internet, soạn giáo án điện tử cho môn lịch sử. Tất cả những việc làm nêu trên đều hỗ trợ đắc lực làm cho tiết học phong phú, sinh động làm cho học sinh yêu thích môn học hơn.
Ví dụ: Khi sử dụng lược đồ nêu diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ hay bất kì trận đánh nào, tôi đều làm những mũi tên động, màu sắc phù hợp ở từng địa điểm quan trọng.
Nếu tất cả các biện pháp đều có sự kết hợp đồng bộ, nhịp nhàng thì việc làm cho các em học sinh yêu thích môn lịch sử, tự tìm đến với lịch sử quê hương mình là điều không khó chút nào.
 	IV. KẾT QUẢ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM
1. Kết quả
Những biện pháp được trình bày trên đây đã được đúc kết kinh nghiệm từ quá trình tôi làm giáo viên đứng lớp, được công tác trong một môi trường làm việc nghiêm túc, chuyên nghiệp và cụ thể là trên thực tế kết quả học sinh của lớp mình. Qua từng giai đoạn học, tôi nhận thấy thầy và trò hiểu nhau hơn. Bản thân các em trong tiết học lịch sử luôn sự mạnh dạn tin tưởng đưa ý kiến, câu hỏi thắc mắc của mình đến cho thầy, cho các bạn trong lớp. Điều này càng làm tôi phải không ngừng tìm tòi, nghiên cứu kiến thức trước khi giải đáp cho các em. Đó còn là động lực để tôi tiếp tục hoàn thiện tốt vai trò của người giáo viên trong thời đại mới. 
 Tôi rất thấm thía câu nói của Bác : “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội phải có những con người xã hội chủ nghĩa”. Chúng ta cũng vậy: “Muốn có học trò tốt, người thầy phải luôn là tấm gương sáng đối với các em.”
Kết quả sau khi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm được ghi bằng các số liệu
Mức độ đạt được của học sinh
Trước khi thực hiện
Sau khi thực hiện
Yêu thích hứng thú học môn Lịch Sử 
54,5% 
79 %
Học chỉ vì yêu cầu của thầy cô
27,3%
16,3%
 Không thích học môn lịch sử 
18.2%
4,7% 
2. Bài học kinh nghiệm
Với kết quả đạt được như trên, tôi nhận thấy: Giáo dục lịch sử cho học sinh cũng được thực hiện bằng nhiều con đường khác nhau: Dạy chính khoá, tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp, lồng ghép vào các tiết học, môn học khác. 
Muốn thực hiện tốt yêu cầu đề ra, khâu quan trọng là GV phải chịu khó sưu tầm tài liệu, tranh ảnh; giúp các em có niềm hứng thú, ham thích tìm tòi tài liệu thì các em mới học tốt môn lịch sử vì đặc trưng đầu tiên của bộ môn lịch sử là tái tạo lịch sử. Nên ứng dụng Công nghệ thông tin (nếu có điều kiện).
Khâu quan trọng nữa là GV phải lập kế hoạch bài dạy có chất lượng để xác định mục tiêu, phương pháp, nội dung gần gũi, phù hợp với thực tế địa phương.
Nên tổ chức cho các em gặp gỡ, trao đổi với các cựu chiến binh; tham quan các di tích lịch sử ... để khắc sâu cho các em những tri thức về lịch sử. Dạy tốt lịch sử sẽ giúp các em thể hiện tình yêu quê hương đất nước của mình qua việc giữ gìn, bảo vệ các di tích lịch sử văn hoá, phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương, các em sẽ học tập tốt góp phần mình xây dựng quê hương đất nước ngày càng tươi đẹp hơn ; dạy tốt lịch sử cũng là một trong những tiêu chí góp phần thực hiện cuộc vận động “ xây dựng trường học thân thiện - học sinh tích cực” đang diễn ra rộng khắp và sôi nổi trên cả nước.
V. KẾT LUẬN:
Dạy học đối với giáo viên chính là một sự rèn luyện toàn diện. Lịch Sử cũng là một môn đòi hỏi một trình độ hiểu biết và năng lực thực hành toàn diện. Cho nên mỗi giáo viên cần phải tự bồi dưỡng tiềm lực, tự tìm tòi, nghiên cứu để cập nhật cho mình những kiến thức về nội dung chương trình, về đổi mới phương pháp dạy học là điều hết sức cần thiết đối với mỗi giáo viên Tiểu học hiện nay. Nhu cầu phát triển của xã hội nói chung và của ngành Giáo dục nói riêng đòi hỏi chúng ta không ngừng học tập vươn lên, nâng cao tri thức để hoàn thành sứ mệnh “trồng người” cho đất nước trong mai sau .
	Khi viết đề tài này, mong muốn duy nhất của tôi là giúp các em HS ngày càng tiến bộ hơn khi học môn Lịch sử, giúp các em hiểu sâu sắc hơn về lịch sử đất nước.
Trên đây là một số suy nghĩ, tìm tòi của tôi trong quá trình dạy phân môn Lịch Sử. Do trình độ và kinh nghiệm còn hạn hẹp nên vấn đề tôi trình bày không tránh khỏi những sai sót. Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp, phê bình từ các thầy cô, các bạn đồng nghiệp để tôi có thể rút kinh nghiệm và vận dụng vào giảng dạy ngày càng tốt hơn! Tôi xin chân thành cảm ơn!
 Buôn Trấp, ngày14 tháng 12 năm 2010
 NGƯỜI THỰC HIỆN
 Bùi Văn Huấn
XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG THẨM ĐỊNH
...........................