Một số kinh nghiệm rèn kĩ năng sống cho học sinh

 ban giám hiệu nhà trường đã xác định việc rèn kỹ năng sống cho học sinh trong trường học là hết sức quan trọng và cần thiết, đồng thời đã đưa ra một số giải pháp nhằm tăng cường công tác rèn kỹ năng sống cho học sinh nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, làm chuyển biến đạo đức học sinh giúp các em có nhận thức đúng về hành vi, ứng xử một cách khoa học hợp lý đưa chất lượng đạo đức học sinh một cách vững chắc. Ban giám hiệu nhà trường đã thống nhất thực hiện chỉ đạo tập thể sư phạm nhà trường thực hiện một số giải pháp sau để rèn kỹ năng sống cho học sinh.
1. Giải pháp thứ nhất
	Nghiên cứu lí luận: thu thập những tài liệu liên quan đến vấn đề cần nghiên cứu để nắm chắc cơ sở lí luận cho việc rèn kĩ năng sống đối với học sinh THCS về các mặt tâm lí, tình hình xã hội và sự thực hiện nghĩa vụ, quyền lợi đối với học sinh THCS.
	Nghiên cứu thực tiễn tình hình địa phương phường Đáp Cầu, việc rèn luyện kĩ năng sống học sinh THCS Đáp Cầu trong các giờ học, giờ chơi, các buổi hoạt động ngoại khóa, đi thực tế, sinh hoạt ngoài giờ, tổ chức các trò chơi dân gian... để tìm ra các giải pháp tác động vào học sinh giúp các em hình thành các nhóm nhận thức.
2. Giải pháp thứ hai: Điều tra kĩ năng sống của học sinh THCS Đáp Cầu và một số học sinh của các trường THCS lân cận trong thành phố Bắc Ninh.
	- Bằng những câu hỏi trắc nghiệm về các hành vi và chỉ yêu cầu nhận thức đánh dấu các hành vi cho là đúng, sai thông qua đó giúp các em hình thành những kỹ năng tối thiểu trong nhận thức phạm trù đạo đức , từ đó hình thành cho các em những thói quen cần thiết hằng ngày như thói quen thực hiện nề nếp, chào hỏi, giúp bạn ...Việc làm này chúng ta có thể tiến hành ngay trong các tiết dạy trên lớp , giờ sinh hoạt lớp với các câu hỏi phù hợp, 
	- Bằng giao tiếp nói chuyện xem các em nhận thức các nhóm kĩ năng sống đã nêu ở trên. Từ đó tìm giải pháp thích hợp giúp các em có được kĩ năng sống tốt hơn.
	- Dùng phiếu điều tra để tổng hợp, đánh giá, so sánh việc xử lí các tình huống của học sinh THCS Đáp Cầu. Từ đó phân ra các nhóm đối tượng và đưa ra giải pháp cho từng nhóm một cách thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả rèn kĩ năng sống cho các nhóm đối tượng.
	3. Giải pháp thứ 3: Quan sát, tiếp xúc, giúp đỡ, tư vấn học sinh rèn kỹ năng sống
	Qua quá trình quan sát học sinh ngoại khóa ngoài giờ lên lớp, trong các tiết học đặc biệt giờ ra chơi và các buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp, các buổi giao lưu văn hóa, văn nghệ... giáo dục giới tính để tìm ra các kĩ năng sống còn thiếu hoặc chưa đầy đủ sai lệch của học sinh. Từ đó giúp các em điều chỉnh lại hành vi sửa chữa thói quen không tốt, giải quyết các tình huống nảy sinh một cách đúng đắn. Với phương pháp này các thầy, cô phải tạo ra được uy tín, tình cảm thân thiện với học sinh , tạo cho em niềm tin, và trở thành người tư vấn tin cậy của các em qua đó giúp các em khẳng định bản thân dám nghĩ, dám làm , dám đấu tranh với sai trái của các bạn và có kỹ năng chia sẻ niền vui, nỗi buồn , sự thành công của mình và của bạn. 
 4. Giải pháp thứ tư: Trải nghiệm
	Tổ chức cho các em hoạt động cộng đồng, sinh hoạt và làm việc theo nhóm, đi thực tiễn tìm hiểu cuộc sống của người lao động để hình thành và rèn kĩ năng sống cho học sinh biết kết hợp trong làm việc, nhận thức đầy đủ về lao động, yêu quí người lao động. Từ đó có đạo đức tốt trong cộng đồng dân cư. Các em được trực tiếp tham gia các buổi lao động công ích, Vệ sinh trường lớp, thấy được ý nghĩa của việc mình làm cho lớp, cho khu dân cư từ đó hình thành cho các em kỹ năng lao động nhóm, sự cố gắng vươn lên hoàn thành công việc một cách có trách nhiệm với tập thể, với nhóm. Giúp các em có kỹ năng về làm việc, kỹ năng hợp tác làm việc, kỹ năng làm việc nhóm được nâng lên. Việc tổ chức cho học sinh trải nghiệm cuộc sống, về vùng nông thôn, thăm làng nghề đã tạo điều kiện cho các em rèn kỹ năng về mặt xã hội. Với việc tổ chức cho học sinh các trò chơi, thăm quan, đi dã ngoại,thi thể dục thể thao trong nhà trường, trong đó các em được giữ vai trò chủ đạo đã giúp các em phát huy được tính tích cực , tự chủ, tự giác và phát biểu những ý kiến của riêng mình mà các em qua tâm.
 5. Giải pháp thứ năm: Tổ chức cho học sinh thực hành kĩ năng sống 
	Thông qua các tiết học trên lớp với chương trình giáo dục trong nhà trường THCS tùy theo từng môn, từng bài mà tổ chức cho các em hoạt động ngay tại trong lớp, ngay trong tiết học giải quyết tình huống giúp các em tự nêu lên kĩ năng để xử lý các kiến thức trên lớp. Thông qua đó mà liên hệ các tình huống tương tự mà các em đã gặp ở cuộc sống hằng ngày. Qua việc lồng ghép giáo dục kĩ năng sống trong các tiết dạy, ý thức học tập của các em có chuyển biến rõ rệt. Kĩ năng ghi chép, đọc, phân tích, giải quyết kiến thức một cách chủ động, sáng tạo đã được phát triển.
Chương IV: KIỂM CHỨNG CÁC GIẢI PHÁP
ĐÃ TRIỂN KHAI CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Qua nghiên cứu lí luận và thực tiễn về kĩ năng sống của học sinh THCS Đáp Cầu mà đã đưa được ra các nhóm kĩ năng sống cần phải rèn luyện cho học sinh:
- Nhóm kĩ năng nhận thức
- Nhóm kĩ năng xã hội
- Nhóm kĩ năng quản lí bản thân
Trên cơ sở nắm bắt được tình hình học sinh với những thói quen không lành mạnh do địa bàn dân cư sinh sống. Thông qua các câu hỏi cho học sinh trả lời về nhận thức cách ứng xử trong gia đình, nề nếp của mỗi gia đình, thông qua cách phát ngôn cửa miệng, qua việc nói chuyện tiếp xúc thì thấy rằng ở địa phương thường hay nói bậy, chửi thề, nhiều gia đình mải việc làm ăn không có người lớn ở nhà cho nên dẫn đến việc các em phát ngôn tự do, trống không là rất lớn. Với việc đánh giá học sinh còn nhiều thiếu sót trong kỹ năng cư xử, sinh hoạt hàng ngày, nhà trường đã tích cực chỉ đạo các đồng chí giáo viên trong toàn trường giáo dục học sinh thông qua các giờ lên lớp chính khóa lồng ghép các chương trình giáo dục ngoại khóa để giúp các em bỏ thói quen xấu, rèn kỹ năng ứng xử giao tiếp sao cho có văn hóa. Công việc này nhà trường đã tiến hành thường xuyên liên tục ở mọi nơi mọi lúc khi thấy các em có hành vi nói năng không phù hợp ở mọi nơi mọi lúc đều được các thầy cô nhắc nhở phân tích do đó học sinh đã ngoan hơn việc nói tục nói bậy được chấm dứt không còn hiện tượng chửi thề trong nhà trường. Thông qua các hoạt động ngoại khóa đi thực tế phù hợp với tâm sinh lý học sinh, qua việc sinh hoạt nhóm tập thể đã giúp các em nhận thức được bản thân tự đánh giá được điểm mạnh, điểm yếu của mình và có hướng phấn đấu để sửa chữa, nhiều em đã từ học sinh trung bình trở thành học sinh khá, nhiều em từ mang tính tự kỷ đã dần dần hòa nhập được cộng đồng Một số học sinh chưa ngoan đã có ý thức tu dưỡng hơn.
Thông qua sự giao việc cho các em, hình thành kỹ năng làm việc theo nhóm để tạo cơ hội cho các em khắc phục khó khăn làm việc đạt hiệu quả và đạt được mục tiêu của công việc. Thông qua những việc làm đó các em được trao đổi với bạn bè thầy cô được phát biểu ý kiến của mình, được đề đạt phương án giải quyết công việc mà khả năng tư duy của các em.
Đối với học sinh THCS với tâm sinh lý đang phát triển sự nhận thức về xã hội còn nhiều vấn đề cần phải quan tâm để giúp các em hiểu thêm về xã hội nhà trường đã chú trọng vấn đề rèn kỹ năng giao tiếp bằng ngôn ngữ, lời nói và giao tiếp không lời bằng ánh mắt cử chỉ. Thông qua các hoạt động xã hội như: tham gia các phong trào “Xanh – Sạch – Đẹp”, chăm sóc di tích lịch sử, di tích văn hóa, các phong trào của khu dân cư như: vệ sinh đường phố, phong trào ba sạch, hay tiếp xúc với người lớn, với các cuộc hội thảo. Thông qua việc hoạt động ngoài giờ lên lớp các phong trào thi đua của đội của nhà trường, các trò chơi dân gian mà giúp các em có được kỹ năng thuyết trình nói trước đám đông. Bằng những trò chơi đối đáp nhanh trong các giờ sinh hoạt tập thể làm cho các em phải suy nghĩ vận động và phải ra quyết định, phải đồng ý hay không đồng ý, từ chối hay hợp tác một cách nhanh nhẹn và dứt khoát. Thông qua sự phân công chịu trách nhiệm của trưởng nhóm của thành viên trong nhóm để các em thể hiện vai trò của bản thân.
Qua việc chỉ đạo trong thực tiễn đã cho thấy rằng rèn kĩ năng sống cho học sinh cần phải đổi mới phương pháp dạy học một cách tích cực giúp học sinh phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và có khả năng tự học, tinh thần tự giác từ đó luôn có ý thức vận dụng kĩ năng, kiến thức vào các tình huống trong học tập cũng như trong thực tiễn. Từ đó các em biết cách khắc phục khó khăn, tạo được niềm vui và hứng thú trong học tập. Thông qua các cuộc trải nghiệm do nhà trường tổ chức giúp các em xử lí các tình huống trong cuộc sống, gắn bó, đoàn kết cùng nhau làm việc. 
Công tác giáo dục thể chất của nhà trường cũng hết sức quan trọng trong việc rèn kĩ năng sống cho bản thân. Việc thực hiện dạy thể dục trong nhà trường, tổ chức các trò chơi, các cuộc thi thể dục thể thao, học tập ngoại khóa đã có tác động mạnh mẽ đến việc hình thành các kĩ năng vận động khéo léo, kìm nén bản thân và ý tưởng vươn lên đạt được kết quả tốt hơn đồng thời hình thành cho các em kĩ năng quản lý thời gian biết cách thư giãn nghỉ ngơi phù hợp mang lại hiệu quả cao trong cuộc sống. Qua các hoạt động về thẩm mĩ, tổ chức học hát, học hát dân ca quan họ hay các cuộc thi vẽ sáng tác tranh theo các chủ để... đã giúp học sinh nhận thức đầy đủ về văn hóa bản sắc dân tộc, có lòng nêu cao tinh thần truyền thống, có ý thức giữ được bản sắc văn hóa Việt Nam. Việc hướng nghiệp nghề cho học sinh được các em hứng thú tìm hiểu nghề truyền thống của dân tộc. Kết hợp với việc trải nghiệm thăm các làng nghề truyền thống và thông qua chương trình hướng nghiệp nghề mà tạo cho em những ý tưởng, ước mơ cho tương lai. Từ đó hình thành bước đầu kĩ năng xây dựng kế hoạch cuộc đời và đặt mục tiêu phấn đấu, rèn luyện trong học tập cũng như tu dưỡng về mặt đạo đức. Nhà trường đã chú trọng tạo điều kiện thuận lợi để các em tham gia các hoạt động xã hội, cộng đồng. Tiếp cận với những hoạt động truyền thống lễ hội của địa phương để giáo dục ý thức truyền thống cách mạng và tính gắn bó cộng đồng hình thành nên nhân cách tương thân, tương ái hướng thiện. Biết thông cảm với hoản cảnh, điều kiện của ngưởi khác. Đồng thời biết giúp đỡ những người gặp khó khăn một cách vui vẻ. 
Trong năm học 2012 – 2013 dưới sự chỉ đạo của ban giám hiệu nhà trường, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh được sự chỉ đạo cụ thể thông qua các chương giáo dục từng bộ môn, dạy tích hợp và các yêu cầu hoạt động xây dựng trường học thân thiện một cách đồng bộ đã tác động mạnh mẽ làm thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi của học sinh. Việc rèn kĩ năng của học sinh đã động viên được các em tham gia trong các hoạt động, mạnh dạn chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức với các bạn, các thầy cô và các thầy cô đã trở thành những người tư vấn, giải quyết giúp các em các khó khăn trong các ứng xử, va chạm trong xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi cho các em tự đánh giá được bản thân mình và biết kiềm chế bản thân có niềm tin trong cuộc sống. Các em được học tập trong các phòng học bộ môn, học ngoài trời giữa thiên nhiên đã giúp các em thấy tự tin hơn và có thể chủ động nhiều hơn trong cuộc sống hàng ngày. Thông qua chương trình rèn kĩ năng sống của tỉnh đoàn, qua cuộc nói chuyện về các hoàn cảnh đời sống thường ngày, sự trả lời tọa đàm ngay tạo sân trường với các câu hỏi gợi mở, những câu hỏi tình huống để cho các em xử lý sự việc, sự vật xảy ra và từ đó có tình cảm, thái độ biểu thị sự sẻ chia với các hoàn cảnh éo le mà cuộc vận động “vì ngưởi nghèo” đã được các em thể hiện một cách tích cực hiệu quả, giúp các bạn nghèo trong nhà trường có điều kiện học tập tốt hơn.
Đáp ứng yêu cầu của ngành giáo dục đào tạo con người toàn diện cho xã hội, với việc chú trọng rèn kỹ năng sống cho học sinh theo ba nhóm kỹ năng: Kỹ năng về nhận thức, kỹ năng xã hội, kỹ năng quản lý bản thân, đã có tác dụng tích cực đến kỹ năng sống của học sinh và mang lại những kết quả khả quan tích cực:
 - Học sinh đã nhận thức tốt về mối quan hệ thầy trò, thầy giáo cô giáo là những người cho ta kiến thức, dạy ta cách làm người, học sinh phải luôn luôn tôn trọng, lễ phép. Khi giao tiếp các em đã biết thưa gửi, biết thể hiện các hành động tôn trong thầy cô giáo, lòng biết ơn công lao người dạy bảo mình mong cho mình tiến bộ. Đồng thời nhiều em đã biết phê phán những hành vi không đúng đối với thầy cô giáo của các bạn khác.
 - Mối quan bạn bè cùng trường, cùng lớp các em đã hòa đồng hơn, gần gũi, thân thiện, đoàn kết, biết giúp đỡ lẫn nhau khi gặp khó khăn, biết chia sẻ niềm vui với nhau, vui trước thành công của bạn, nhưng các em cũng đã mạnh dạn chỉ ra những khuyết điểm khi bạn mắc sai lầm. Các em đã biết kiềm chế, không gây gổ, không đánh nhau với bạn, không xúc phạm bạn. Đây là một thành công lớn của trường trong năm học 2012 - 2013 không có một vụ nào học sinh đánh nhau ở trong hay ngoài nhà trường.
 - Qua việc chỉ đạo của ban giám hiệu với yêu cầu rèn kỹ năng học tập trên lớp và tự học tập năm chắc kiến thức đã giúp các em học sinh tự giác rèn ý thức học tập, ý thức tự học các em thấy được tầm quan trong trong việc nâng cao nhận thức và phải có thói quen tự học và tự giác học tập. Ý thức tự học khác nhau thì kết quả học tập cũng khác nhau. Nhiều học sinh trong nhà trường đã thể hiện được việc rèn luyện tính trung thực mà từ đó các thầy cô đã hiểu các em hơn và giúp các em ngày càng có kết quả học tập tốt hơn. Qua việc tiếp xúc trao đổi với thầy cô nhiều em đã trở nên cần cù, chịu khó hơn và có chuyển biến tốt trong ý thức học tập, vươn lên.
 - Với các nhóm giải pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh đã tác động đến tâm lý các em giúp các em biết lắng nghe. Đứng trước một việc định làm các em đã biết suy nghĩ cân nhắc trước khi hành động. Đứng trước một tình huống các em đã biết suy nghĩ để giải quyết, ứng xử hợp lý, thể hiện được bản lĩnh cá nhân. Trong sinh hoạt tập thể, sinh hoạt nhóm đã có ý thức trách nhiệm, phối kết hợp với thành viên để hoàn thành công việc tốt hơn.
Qua việc chỉ đạo tập thể sư phạm nhà trường thực hiện bốn giải pháp để tập trung rèn ba nhóm kỹ năng sống trong năm học 2012 - 2013 công tác giáo dục học sinh trong nhà trường đã đạt được những kết quả đáng mừng. So với năm học trước: Các em học sinh ngoan hơn, biết chào hỏi, lễ phép hơn, các vụ việc mâu thuẫn dẫn đến đánh, chửi nhau không còn, một số học sinh năm trước cho là khó giáo dục năm học này đã có nhiều chuyển biến tốt về đạo đức, học sinh đã mạnh dạn hơn đã có chính kiến của bản thân trong việc học tập, phát biểu ý kiến... Tính tự chủ, làm chủ bản thân tốt hơn... Chính vì vậy các thầy, cô giáo không những phải làm tốt công tác chuyên môn mà còn cần chú ý đến các hành vi của các em để giúp cho các em có kỹ năng sống tốt hơn .
PHẦN III: KẾT LUẬN
 Năm học 2012 - 2013 với chủ đề “ giữ vững kỷ cương - Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện”, tiếp tục thực hiện phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, đổi mới phương pháp giáo dục với nhận thức đầy đủ về nhiệm vụ năm học, tập thể giáo viên trường THCS Đáp Cầu – Thành phố Bắc ninh đã không ngừng cố gắng học hỏi rèn luyện bản thân, tu dưỡng đạo đức nhà giáo, nâng cao trình độ chuyên môn đồng thời đã chú trọng trong công tác rèn kỹ năng sống cho học sinh để đảm bảo cho việc hoàn thành tốt kế hoạch năm học.
Sau một năm nghiên cứu,chỉ đạo và thực hiện việc rèn kỹ năng sống cho học sinh trường THCS Đáp Cầu bản thân có một số nhận định sau:
1. Những vấn đề quan trong mà đề tài đề cập tới đó là:
 Trong nhà trường THCS cần nhận thức đầy đủ về việc rèn kỹ năng sống cho học sinh nó có ý nghĩa rất quan trọng trong việc thực hiện chương trình giáo dục của Bộ giáo dục thông qua việc dạy tích hợp giáo dục công dân trong các bộ môn, các tiết học, nhằm hình thành cho các em học sinh những hành vi đạo đức trong sáng, lễ phép , biết phân biệt đúng sai, biết cư xử trong sinh hoạt trong và ngoài nhà trường, có tư duy linh hoạt, phong thái tự tin khi hòa nhập cộng đồng... Biết yêu thương và có trách nhiệm hơn đối với người xung quanh và với chính bản thân. Muốn làm tốt được việc rèn kỹ năng sống cho học sinh đòi hỏi các thầy cô giáo cần phản nghiên cứu và đưa ra được các nhóm giải pháp thích hợp với từng vùng, từng trường phù hợp với đặc tính sinh hoạt của nhân dân, học sinh ở nơi đó. 
Trong đề tài này với năm nhóm giải pháp: 
- Nghiên cứu lý luận, nghiên cứu thực tiễn về kỹ năng sống của học sinh THCS nói chung và học sinh THCS trường Đáp Cầu - thành phố Bắc Ninh nói riêng.
- Điều tra thực tế kỹ năng sống của học sinh Đáp Cầu.
- Quan sát, tư vấn gúp đỡ hình thành, củng cố kỹ năng sống cho học sinh
- Tổ chức cho họ sinh trải nghiệm các kỹ năng sông.
-Tổ chức cho học sinh thực hành kỹ năng sống.
Từ đó tập trung rèn kỹ năng sống cho học sinh theo ba nhóm kỹ năng:
- Nhóm kĩ năng nhận thức
- Nhóm kĩ năng xã hội
- Nhóm kĩ năng quản lí bản thân
Theo phương pháp từng “bước nhỏ” không vội vàng nhưng cần chú ý đến tâm lý lứa tuổi học sinh để đạt được hiệu quả cao nhất. Đồng thời khi giúp đỡ học sinh trong việc thực hành rèn kỹ năng sống chúng ta cần lắng nghe ý kiến của học sinh. Việc rèn kỹ năng sống cho học sinh phải thường xuyên diễn ra trong các tiết học chính khóa, ngoại khóa, ngoài giờ lên lớp, có thể nói ở bất cứ đâu khi có điều kiện, khi có tình huống chúng ta cũng cần phải quan tâm.
 2. Những kết quả thiết