Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ Địa lí lớp 9

 hiểu biểu đồ, kỹ năng vẽ biểu đồ, 
kỹ năng nhận xét, giải thích biểu đồ. 
 Kỹ năng biểu đồ xuất phát từ tri thức vì vậy việc dạy tri thức tối thiểu về 
biểu đồ là rất cần thiết. 
 Tri thức biểu đồ giúp các em giải mã được các hình vẽ như đường, cột, 
hình quạt, miền.hoặc những con số khô cứng trong biểu đồ trở nên sống 
động và có ý nghĩa. Đồng thời giúp các em xác lập được mối quan hệ giữa 
các con số, các đường, các cột trong biểu đồ. Từ đó phát hiện ra các 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 6/29 
kiến thức địa lý mới ẩn tàng trong biểu đồ. Tất nhiên ở đây chỉ có những 
tri thức biểu đồ là chưa đủ mà cần phải có cả những tri thức địa lý khác. 
 Theo một nhà địa lý học nổi tiếng nói: “Khi biểu đồ là đối tượng học tập 
thì kiến thức, kỹ năng biểu đồ là mục đích. Còn khi biểu đồ là nguồn tri thức thì 
kiến thức và kỹ năng biểu đồ trở thành phương tiện của việc khai thác tri thức 
địa lý mới trên biểu đồ”. 
 2.1.2. Phương pháp cụ thể : 
Qua thực tế giảng dạy nhiều năm kết hợp với kiểm nghiệm, đối chứng 
giữa các tiết dạy có rèn luyện kỹ năng biểu đồ và các tiết dạy không rèn luyện 
kỹ năng biểu đồ, giữa lớp dạy có rèn luyện kỹ năng biểu đồ và lớp dạy không 
rèn luyện kỹ năng biểu đồ cho thấy những kết quả hết sức khác nhau. 
 Tôi thường xuyên thăm lớp, dự giờ đồng nghiệp với mục đích học tập 
kinh nghiệm và giúp đỡ đồng nghiệp trong việc rèn luyện kỹ năng biểu đồ nói 
riêng và kỹ năng địa lý nói chung. Đồng thời nắm sở thích và khả năng hiểu biết 
kiến thức của học sinh khi học địa lý có rèn kỹ năng biểu đồ. Đặc biệt nghiên 
cứu việc rèn luyện kỹ năng biểu đồ cho học sinh của đồng nghiệp được tiến 
hành như thế nào và mang lại kết quả ra sao. 
2.2. Nội dung: 
 Trong việc học tập địa lý có rất nhiều loại biểu đồ nhưng trong nội dung 
đề tài này tôi chỉ xin nêu ra các bước hướng dẫn rèn kỹ năng biểu đồ trong nội 
dung chương trình địa lý lớp 9 THCS mà Bộ giáo dục đã ban hành như: Biểu đồ 
đường, biểu đồ cột,biểu đồ thanh ngang, biểu đồ kết hợp giữa cột và đường, biểu 
đồ tròn, biểu đồ miền. 
2.2.1. Các bước rèn kỹ năng chung từ biểu đồ : 
 Rèn kỹ năng đọc biểu đồ : 
 Đọc tên biểu đồ để biết được nội dung của biểu đồ. 
 Đọc bảng chú giải để biết cách thể hiện nội dung của biểu đồ. 
 Căn cứ vào bảng chú giải và nội dung thể hiện của biểu đồ để hiểu 
từng nội dung của biểu đồ và mối quan hệ giữa các nội dung địa lý 
trên biểu đồ. 
 Rèn luyện kỹ năng vẽ biểu đồ : 
 Trước khi vẽ biểu đồ cần viết tên biểu đồ một cách chính xác. 
 Vẽ trục tọa độ: Trục dọc biểu thị đối tượng địa lý nào? Trục ngang 
biểu thị đối tượng địa lý nào? 
 Dựa vào trục dọc và trục ngang để biểu thị các đối tượng địa lý 
dưới dạng đường, cột, miền.theo yêu cầu của đề bài. 
 Vẽ biểu đồ xong cần chú ý chú giải cho biểu đồ. 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 7/29 
 Nhận xét : 
 Sự tăng (giảm) đối với biểu đồ đường. 
 Sự giảm (tăng) đối với biểu đồ cột, so sánh giữa các cột. 
 Biểu đồ tròn cần nhận xét độ lớn (nhỏ) của hình quạt, nếu biểu đồ 
nhiều hình tròn thì nhận xét tăng (giảm) của đối tượng địa lý. 
 Biểu đồ miền thì nhận xét theo hàng ngang, rồi đến hàng dọc. 
 Dựa vào kiến thức đã học để giải thích các yếu tố trên biểu đồ xem 
tại sao đối tượng này lớn hơn đối tượng kia. 
2.2.2. Các bước rèn kỹ năng cụ thể của từng biểu đồ 
a. Biểu đồ đồ thị (còn gọi là biểu đồ đường hay đường biểu diễn) 
 Cách đọc : 
 Đọc tên biểu đồ để biết được nội dung của biểu đồ. 
 Đọc bảng chú giải (nếu có). 
 Đọc hiểu các đối tượng địa lý trên biểu đồ. 
 Cách vẽ biểu đồ : 
 Vẽ trục tọa độ : 
 - Trục tung thể hiện đơn vị. 
 - Trục hoành biểu thị thời gian (cần chính xác cao). 
 Đường biểu diễn là đường nối các tọa độ đã được xác định bởi trục 
thời gian và trục đơn vị (Chấm như xác định tọa độ điểm A, điểm B 
trong toán học nhưng không có chấm ngang từ trục đến điểm A hay 
điểm B như trong toán học). 
Chú ý : Chỉ nên chấm nhẹ (Không đậm, không to quá, và trên hoặc dưới các 
chấm ghi giá trị của từng năm tương ứng (ghi số)). 
 Ghi tên biểu đồ : Có thể trên hay dưới biểu đồ đều được nhưng nên 
ghi trên biểu đồ để không bị quên. 
 Nếu có hai đường biểu đồ trở nên, phải vẽ hai đường phân biệt (vẽ 
nhánh khác nhau) và có ghi chú theo đúng thứ tự đề bài giao cho. 
 Cách nhận xét, giải thích : 
 Trường hợp biểu đồ chỉ có một đường : 
 So sánh số liệu năm đầu và năm cuối có trong bảng số liệu để trả 
lời câu hỏi : Đối tượng cần nghiên cứu tăng hay giảm? Nếu tăng 
(giảm) thì tăng (giảm) bao nhiêu? (Lấy số liệu năm cuối trừ đi số 
liệu năm đầu hay chia xem gấp bao nhiêu lần cũng được). 
 Xem đường biểu diễn đi lên (tăng) có liên tục hay không liên tục 
(năm nào không liên tục). Nếu liên tục thì giai đoạn nào tăng 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 8/29 
nhanh, giai đoạn nào tăng chậm. Nếu không liên tục thì năm nào 
không còn liên tục. 
 Trường hợp có hai đường trở lên : 
 Ta nhận xét từng đường một giống như trên theo đúng thứ tự 
trong bảng số liệu cho: Đường A trước, rồi đến đường B, rồi 
đường C và đường D. 
 Sau đó chúng ta tiến hành so sánh, tìm mối liên hệ giữa các 
đường biểu diến. 
 Ví dụ : 
Ví dụ một: Loại biểu đồ đồ thị đơn 
Vẽ đồ thị biểu hiện sự tăng trưởng diện tích lúa ở Đồng bằng Sông Cửu Long 
(đơn vị : triệu ha). 
Năm 1990 1992 1993 1995 1996 2002 
Diện 
tích 
2,58 2,92 3,00 3,20 3,44 3,83 
Hướng dẫn : 
 Cách vẽ : 
 Bước 1: Vẽ trục tọa độ . 
- Trục dọc biểu thị triệu ha. 
 - Trục ngang biểu thị số năm . 
 - Chú ý: Lấy năm 1990 trùng với trục tung. 
 Bước 2 : 
 - Chú ý khoảng cách các năm. 
- Đường biểu diễn là đường nối các tọa độ đã được xác định bởi 
trục thời gian và trục đơn vị. 
 Bước 3 : Viết tên biểu đồ. 
 Bước 4. Lập bảng chú giải. 
 Biểu đồ : 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 9/29 
Hình 1 :Đồ thị biểu hiện sự tăng trưởng diện tích lúa ở Đồng bằng Sông Cửu 
Long từ năm 1990 đến 2002. 
 Nhận xét : 
 Diện tích trồng lúa của Đồng bằng sông Cửu Long ( ĐBSCL) tăng 
 liên tục từ năm 1990 đến 2002 tăng 1,25 triệu ha. 
Ví dụ hai : Đối với dạng biểu đồ có từ 2 hay nhiều đường biểu diễn trở 
lên cần thận trọng khi lựa chọn mốc thang giá trị trên trục tung một cách hợp lý 
để khi vẽ các đường biểu diễn không bị sít vào nhau; còn đối với mốc thời gian 
ở trục hoành cần phải đảm bảo tương ứng với tỷ lệ khoảng cách năm và luôn 
được tính theo chiều từ trái sang phải. 
*Tóm tắt những tiêu chí chủ yếu để đánh giá kỹ năng vẽ và nhận xét biểu đồ 
đường biểu diễn: 
 1. Lựa chọn đúng loại biểu đồ. 
 2. Hệ trục tọa độ: - Đảm bảo phân chia các mốc chính xác 
 - Ghi đơn vị ở đầu 2 trục 
 - Có mũi tên chỉ chiều phát triển ở đầu 2 trục 
 - Mốc thời gian sớm nhất được đặt tại gốc tọa độ. 
 3. Các đường biểu diễn : - Có ký hiệu phân biệt các điểm và đường. 
 - Có các đường nét mờ chiếu dọc và ngang ứng với tọa độ từng điểm 
 - Ghi số liệu giá trị trên các điểm nút của đường 
 4. Chú thích tên thành phần trên biểu đồ đường hoặc có bảng chú giải và 
ghi đầy đủ tên biểu đồ (Thể hiện vấn đề gì, ở đâu, thời gian nào?). 
 5. Hình vẽ và chữ viết phải đẹp và rõ ràng. 
 6. Nhận xét, phân tích tốt, đảm bảo đủ ý, sát yêu cầu bài tập thực hành. 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 10/29 
Nghìn 
tấn 
Năm 
162,1 
344,1 
425,0 
844,8 
728,5 
1120,9 
1357.0 
1802,6 
890,6 
1465,0 
1782,0 
2647,4 
 Bài tập vận dụng: Bài tập 3, trang 37-SGK Địa Lí 
 Căn cứ vào bảng 9.2, hãy vẽ biểu đồ 3 đường biểu diễn thể hiện sản lượng 
thủy sản thời kì 1990-2002. Nêu nhận xét. 
Bảng 9.2. Sản lượng thủy sản (nghìn tấn) 
Năm Tổng số 
Chia ra 
Khai thác Nuôi trồng 
1990 
1994 
1998 
2002 
890,6 
1465,0 
1782,0 
2647,4 
728,5 
1120,9 
1357,0 
1802,6 
162,1 
344,1 
425,0 
844,8 
 1/ Bài giải: 
 2/ Vẽ biểu đồ: 
b. Biểu đồ cột 
 Cách đọc biểu đồ : 
 Đọc tên biểu đồ để biết được nội dung của biểu đồ. 
 Đọc bảng chú giải (nếu có). 
 Đọc hiểu các đối tượng địa lý được biểu hiện trên biểu đồ. 
 Cách vẽ biểu đồ: Cần lưu ý một số điểm như sau : 
 Đánh số đơn vị trên trục tung phải cách đều nhau và đầy đủ (Tránh 
ghi 
 lung tung không cách đều). 
 Vẽ đúng trình tự bài cho không được tự ý sắp xếp từ thấp đến cao 
hay 
 ngược lại. Trừ khi đề bài yêu cầu sắp xếp lại. 
400 
800 
1200 
1600 
2000 
2400 
2800 
1990 1994 1998 2002 
Chú giải: 
Tổng số 
Khai thác 
Nuôi trồng 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 11/29 
 Không nên vạch chấm ----- hay vạch ngang _____ từ trục tung vào 
đầu cột vì sẽ làm biểu đồ rườm rà, cột bị cắt thành nhiều khúc, không 
có tính thẩm mỹ. 
 Cột đầu tiên phải cách trục tung ít nhất là một đến hai dòng kẻ 
(Không vẽ dính như biểu đồ đồ thị). 
 Độ rộng (bề ngang) các cột phải đều nhau. 
 Nên ghi số lượng trên đầu mỗi cột để dễ so sánh và nhận xét. Số ghi 
phải rõ ràng ngay ngắn. 
 Cách nhận xét : 
 Trường hợp cột đơn (Chỉ có một yếu tố) : 
 Xem xét năm đầu và năm cuối của bảng số liệu để trả lời câu hỏi 
tăng hay giảm và tăng giảm bao nhiêu? Lấy số liệu năm cuối trừ 
đi số liệu năm đầu hay chia cũng được. 
 Xem số liệu trong khoảng trong để trả lời tiếp là tăng (hay giảm) 
liên tục hay không liên tục? (Lưu ý năm nào không liên tục). 
 Nếu liên tục thì cho biết giai đoạn nào nhanh, giai đoạn nào 
chậm. Nếu không liên tục thì năm nào không còn liên tục. 
 Trường hợp cột đôi, ba (Có từ hai yếu tố trở nên). 
 Nhận xét từng yếu tố một : giống như trường hợp một yếu tố 
(cột đơn). 
 Sau đó kết luận (Có thể so sánh, hay tìm yếu tố liên quan giữa 
các cột). 
 Ví dụ : 
 Ví dụ 1 : Biểu đồ cột đơn: 
Vẽ biểu đồ cột độ che phủ rừng của các tỉnh Tây Nguyên năm 2003 
Các tỉnh Kon Tum Gia Lai Đắk Lắk Lâm Đồng 
Độ che phủ rừng (%) 64,0 49,2 50,2 63,5 
Hướng dẫn : 
 Cách vẽ : 
 Vẽ trục tọa độ: 
- Trục dọc biểu thị độ che phủ (%). 
- Trục ngang là các địa phương. 
 Cột đầu tiên phải cách trục tung từ một đến hai đường kẻ. 
 Vẽ đúng trình tự bài cho, bề ngang các cột phải bằng nhau. 
 Ghi số lượng trên đầu các cột để dễ so sánh. 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 12/29 
 Viết tên biểu đồ 
 Biểu đồ : 
Hình 3: Biểu đồ cột độ che phủ rừng của các tỉnh Tây Nguyên năm 2003 
 Nhận xét : 
 Độ che phủ rừng của các tỉnh Tây Nguyên cao nhất là Kon Tum 
64%, thứ hai là Lâm Đồng 63,5%, thứ ba là Đắk Lắk 50,2% và thấp 
nhất là 49,2%. 
 Chênh lệch giữa tỉnh cao nhất và tỉnh thấp nhất về độ che phủ rừng 
của Kon Tum và Gia Lai là: 14,8%. 
Ví dụ 2: Biểu đồ cột kép : 
Dựa vào bảng 18.1 vẽ biểu đồ hình cột và nhận xét về giá trị sản xuất công 
nghiệp ở hai tiều vùng Đông Bắc và Tây Bắc. 
Bảng 18.1: Giá trị sản xuất công nghiệp ở Trung Du và miền núi Bắc Bộ
(đơn vị tỉ đồng). 
Năm 
Tiểu vùng
 1995 2000 2002 
Tây Bắc 320,5 541,1 696,2 
Đông Bắc 6179,2 10657,7 14301,3 
Hướng dẫn : 
 Cách vẽ: 
 Bước 1: Vẽ hệ trục tọa độ: 
- Trục tung đơn vị ( tỉ dồng). 
- Trục hoành: (năm). 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 13/29 
 Bước 2:Tiến hành vẽ theo năm: năm 1995 sau đó đến năm 2000 – 
2002. Dùng kí hiệu riêng để phân biệt hai tiểu vùng Đông Bắc và 
Tây Bắc. 
 Bước 3: Viết tên biểu đồ. 
 Bước 4 : Lập bảng chú giải. 
 Biểu đồ : 
Hình 4 :Giá trị sản xuất công nghiệp ở Trung du và miền núi Bắc Bộ qua 
các năm 1995, 2000, 2002. 
 Nhận xét : 
 Giá trị sản xuất công nghiệp ở hai vùng Đông Bắc và Tây Bắc đều 
liên tục tăng năm 2002. 
 Từ 1995 – 2002 giá trị sản xuất công nghiệp ở hai tiều vùng Đông 
Bắc và Tây Bắc đều liên tục tăng 2002. 
 - Đông bắc tăng gấp 2,17 lần so với năm 1995. 
 - Tây Bắc tăng gấp 2,3 lần so với năm 1995. 
 Giá trị sản xuất công nghiệp ở tiểu vùng Đông Bắc luôn cao hơn 
giá trị sản xuất công nghiệp ở Tây Bắc. 
- Năm 1995 gấp 19,3 lần. 
- Năm 2000 gấp 19,7 lần. 
- Năm 2002 gấp 20,5 lần. 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 14/29 
Ví dụ 5: Dạng đặc biệt với số phần trăm và có tổng là 100% còn gọi là 
cơ cột cơ cấu hay cột chồng. 
 Căn cứ vào bảng số liệu dưới đây, hãy vẽ biểu đồ cột thể hiện cơ cấu giá 
trị sản xuất ngành chăn nuôi. 
Bảng 8.4. Cơ cấu giá trị sản xuất ngành chăn nuôi (%) 
Năm Tổng số Gia súc Gia cầm 
Sản phẩm 
trứng, sữa 
Phụ phẩm 
chăn nuôi 
1990 100 63,9 19,3 12,9 3,9 
2002 100 62,8 17,5 17,3 2,4 
Hướng dẫn : 
 Cách vẽ : 
 Bước 1: Vẽ trục tọa độ : 
 - Trục dọc biểu thị phần trăm. 
 - Trục ngang biểu thị năm. 
 Bước 2: Vẽ hai cột năm 1990 và 2002 đều là 100%. 
 Bước 3:Chi tỷ lệ phần trăm từng cột theo số lượng trong bảng. 
 Bước 4: Ghi tên biểu đồ. 
 Bước 5: Chú giải: Mỗi ngành một ký hiệu khác nhau. 
 Biểu đồ : 
Hình 5 :Biểu đồ cơ cấu giá trị sản xuất. 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 15/29 
 Nhận xét : 
 Cả hai năm 1990 và 2002 ngành chăn nuôi gia súc có giá trị sản 
xuất 
lớn nhất, sau đó đến chăn nuôi gia cầm, thứ ba là sản phẩm trứng 
sữa, thấp nhất là phụ phẩm chăn nuôi. 
 Từ năm 1990 – 2002 giá trị sản xuất ngành chăn nuôi gia súc giảm 
1,1%, ngành chăn nuôi gia cầm giảm 1,8%, ngành sản phẩm trứng 
sữa tăng 4,4%, ngành phụ phẩm chăn nuôi giảm 1,1%. 
c. Biểu đồ thanh ngang 
 Cách vẽ : 
 Tương tự biểu đồ cột chỉ khác là trục dọc thường biểu thị các vùng, 
trục ngang biểu thị đơn vị. 
 Khi đề bài yêu cầu cụ thể vẽ biểu đồ thanh ngang hoặc khi đề bài 
yêu cầu vẽ biểu đồ cột. Nếu có các vùng kinh tế chúng ta chuyển 
qua vẽ biểu đồ thanh ngang để việc ghi tên vùng dễ dàng và đẹp 
hơn. 
 Lưu ý : Khi vẽ biểu đồ thanh ngang cần xếp thứ tự các vùng kinh tế từ 
Bắc đến Nam. 
 Ví dụ 6 : 
Vẽ biểu đồ lực lượng lao động ở các vùng kinh tế nước ta năm 1996. 
 (Đơn vị : Nghìn người) 
Vùng kinh tế Lực lượng lao động 
Miền núi và trung du phía 
Bắc 
6,433 
Đồng bằng sông Hồng 7,383 
Bắc Trung Bộ 4,664 
Duyên hải Nam Trung Bộ 3,805 
Tây Nguyên 1,442 
Đông Nam Bộ 4,391 
Đồng bằng sông Cửu Long 7,748 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 16/29 
 Biểu đồ : 
Hình 6 : Biểu đồ lực lượng lao động ở các vùng kinh tế nước ta năm 1996 
 Nhận xét 
Cách nhận xét tương tự như biểu đồ cột. 
d. Biểu đồ kết hợp (Cột và đường) 
 Cách đọc biểu đồ : 
 Cần đọc tên biểu đồ để biết nội dung của biểu đồ. 
 Đọc để hiểu bảng chú giải. 
 Đọc để hiểu hai trục dọc, mỗi trục dọc biểu thị đơn vị nào. 
 Đọc trục ngang biểu thị yếu tố nào? 
 Đọc nội dung biểu đồ để biết biểu đồ cột thể hiện gì? Biểu đồ 
đường thể hiện gì? 
 Cách vẽ : 
 Biểu đồ có hai trục đơn vị. 
 Ta có thể chọn một trong hai cách vẽ : một vẽ biểu đồ cột và một vẽ 
biểu đồ đồ thị nhưng chia tỉ lệ sao cho để hạn chế sự dính nhau 
giữa cột và đường. Tốt nhất nên vẽ đường cao hơn cột. 
 Tọa độ đường nằm giữa cột vì thế vẽ cột trước xong mới vẽ đường. 
 Cách nhận xét : Các bước nhận xét giống như biểu đồ cột và đồ thị. 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 17/29 
 Ví dụ 7: 
Vẽ biểu đồ biểu hiện sự tăng dân số và tỷ lệ gia tăng tự nhiên của dân số 
nước ta từ năm 1954 đến 2003 theo bảng số liệu sau : 
Năm 1954 1960 1965 1970 1976 1979 1989 1999 2003 
Tỷ lệ tăng 
dân số tự 
nhiên(%) 
1,1 3,9 2,9 3,3 3,0 2,5 2,1 1,43 1,43 
Dân số 
(triệu 
người) 
23,8 30,2 34,9 41,1 49,2 52,7 64,4 76,3 80,9 
Hướng dẫn : 
 Cách vẽ : 
 Bước 1: Vẽ biểu đồ hai trục tung và trục hoành. 
- Trục tung bên tay trái biểu thị phần trăm. 
- Trục tung bên tay phải biểu thị triệu người. 
- Trục hoành biểu thị các năm. 
- Chú ý: chia khoảng cách các năm. 
 Bước 2 : 
 - Dân số vẽ bằng cột. 
 - Tỷ lệ tăng tự nhiên vẽ bằng đường. 
 Bước 3: Ghi tên biểu đồ. 
 Bước 4: Lập bảng chú giải. 
 Biểu đồ 
Hình 7 : Biểu đồ biến đổi dân số nước ta từ 1954 - 2003 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 18/29 
 Nhận xét : 
 Từ 1954 – 2003 dân số nước ta liên tục tăng, bình quân mỗi năm 
tăng hơn 1 triệu người. 
 Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên của nước ta tăng nhanh từ 1954 đến 
1960. Sau đó giảm từ 1960 – 1965 rồi lại tăng tù 1960 – 1970 và từ 
1970 – 2003 thì liên tục giảm. Năm 2003 tỷ lệ tăng tự nhiên là 
1,43%. 
 Từ 1960 – 1989 nước ta có hiện tượng bùng nổ dân số. 
 Kết luận : 
 Mặc dù tỷ lệ gia tăng tự nhiên của dân số nước ta có giảm nhưng dân số 
nước ta vẫn tăng nhanh. 
e. Biểu đồ hình tròn 
 Cách đọc biểu đồ: 
 Cần đọc tên biểu đồ để hiểu nội dung của biểu đồ. 
 Độc bảng chú giải để hiểu nội dung. 
 Đọc các nội dung cụ thể trong biểu đồ. 
 Cách vẽ biểu đồ tròn: 
 Chọn trục gốc: Để thống nhất và dễ so sánh ta chọn trục gốc là 
đường thẳng nối từ tâm vòng tròn đến điểm số mười hai trên mặt 
đồng hồ. 
 Vẽ theo trình tự đề bài cho và vẽ theo chiều kim đồng hồ, mỗi phần 
trăm tương ứng với 3 % . 
 Ghi chú, kí hiệu: Nên dùng các đường thẳng, nghiêng, đan, đậm, 
nhạt, để trắng. 
 Số ghi: Ghi ở giữa mỗi phần (bên trong biểu đồ), số ghi phải ngay 
ngắn, rõ ràng, không nghiêng ngả, phải ghi số phần trăm, không ghi 
số độ hay số thực. Nếu phần ghi số nhỏ không thể ghi bên trong 
được thì ghi ngay ở bên ngoài. 
 Tên biểu đồ : Nên ghi phía trên biểu đồ hoặc ghi phía dưới biểu đồ 
cũng được. Nên ghi chữ in hoa cho rõ. 
 Ghi chú: Dưới biểu đồ và ghi đúng trình tự như đề bài cho. 
 Lưu ý : 
 Nếu đề bài không cho số liệu phần trăm ta phải tính phần trăm 
 Nếu bảng số liệu có cho số phần trăm nhưng tổng số phần trăm 
không đủ 100 % hoặc có vẽ quá nhỏ thì tùy trường hợp mà vẽ cột 
hay tròn. 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 19/29 
 Nhận xét : 
 Khi chỉ có một vòng tròn: Ta nhận xét về thứ tự lớn, nhỏ, sau đó so 
 sánh. 
 Khi có từ hai vòng tròn trở lên: 
 Trước tiên cần nhận xét tăng hay giảm trước. Nếu có ba vòng 
tròn trở lên thì thêm liên tục hay không liên tục, tăng giảm bao 
nhiêu? 
 Sau đó mới nhận xét về nhất, nhì, bacủa các yếu tố trong 
từng năm. Nếu giống nhau thì ta gom chung lại cho các năm 
một lần thôi (Không nên nhắc lại hai, ba lần). 
 Cuối cùng cho kết luận về mối tương quan giữa các yếu tố. 
 Ví dụ : 
Ví dụ 8 :Biểu đồ một hình tròn 
Vẽ biểu đồ hình tròn dựa vào bảng số liệu dưới đây: 
Bảng 6.1. Cơ cấu GDP phân theo thành phần kinh tế, năm 2002 
Các thành phần kinh tế Tỷ lệ % 
Kinh tế Nhà nước 38,4 
Kinh tế tập thể 8,0 
Kinh tế tư nhân 8,3 
Kinh tế cá thể 31,6 
Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài 13,7 
Tổng cộng : 100 
Nhận xét về thành phần kinh tế? 
Hướng dẫn : 
 Cách vẽ : 
 Bước 1: Vẽ hình tròn và bắt đầu vẽ từ kim chỉ 12 giờ 
 Bước 2: Vẽ theo trình tự đề bài cho 1% - 3,60 
 Ví dụ: 38,4% x 3,6 = 138,240 
 Bước 3: Ghi tên biểu đồ 
 Lập bảng chú giải: Mỗi thành phần kinh tế một kí hiệu riêng 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 20/29 
 Biểu đồ : 
Hình 8: Biểu đồ cơ cấu GDP theo thành phần kinh tế năm 2002 
 Nhận xét : 
 Năm 2002 cơ cấu GDP phân theo thành phần kinh tế lớn nhất là 
kinh tế nhà nước 38,4%, thứ nhì là kinh tế cá thể 31,6%, thứ ba là 
kinh tế vốn đầu tư nước ngoài 13,7%, thứ tư là kinh tế tư nhân, 
thấp nhất là kinh tế tập thể 8,0%. 
Ví dụ 9: Biểu đồ có hai hình tròn (cho bảng số liệu thô, cho bán kính 
năm trước, học sinh phải tính cơ cấu hay tỉ lệ, tính bán kính năm sau) 
Cho bảng số liệu tổng sản phẩm trong nước GDP phân theo ngành kinh tế 
ở nước ta ( đơn vị tính tỉ đồng). 
Khu vực Năm 1993 Năm 2000 
Nông – lâm – ngư nghiệp 40.769 63.717 
Công nghiệp – xây dựng 39.472 96.913 
Dịch vụ 56.303 113.036 
Tổng số 136.571 273.666 
Hướng dẫn : 
 Cách vẽ : 
 Bước 1: Hướng dẫn học sinh tính bảng cơ cấu giá trị tổng sản phẩm 
các ngành kinh tế: 
Rèn kỹ năng vẽ biểu đồ địa lí lớp 9 
 21/29 
 Giá trị từng ngành 
 % ngành = x 100% 
 Tổng số 
 Ví dụ : 136.571 – 100% 
 40.769 - x % ? 
 Vậy: 
 40769 x 100 
 x = = 29,9 % 
 136571 
Theo đó tính được bảng số liệu như sau: 
Bảng cơ cấu – Góc ở tâm 
Khu vực 
Năm 1993 Năm 2000 
% Góc ở tâm độ % Góc ở tâm độ 
Nông – lâm – 
ngư nghiệp 
29,9 107,64 23,3 83,88 
Công nghiệp – 
xây dựng 
28,9 104,04 35,4 127,44 
Dịch vụ 41,2 148,32 41,3 148,68 
Tổng số 100 3600 100 3600 
 Bước 2: Tính bán kính đường tròn theo công thức 
Với : n = tổng số năm sau / tổng số năm đầu . 
 Bước 3: Vẽ biểu đồ 
- Đối với biểu đồ cho bán kí